|
Xitay hakimiyitining Uyghur dehqan qizlirini < ishlesh >
digen nam bilen Xitayning ichki ölkilirige iwetish
herikiti Sherqiy Türkistanning herqaysi rayonlirida
pilanliq shekilde jiddi élip bérilmaqta. Bu mesile hazir
yerlik xelq arisida eng küchlük ghul – ghula
qozghawatqan mesililerning birige aylandi.
Xitayning özining statiskilirida körsütülishichimu,
peqet 3 – ay kirgendin buyanla Xitaygha < ishlesh >
digen namda iwetilgen Uyghur dehqan qizlirining sani
1000 din ashidu.
< Tianshan tori > ning 3 – ayning 16 – küni xewer
qilishiche, mushu ayning 10 – küni Hotenning Kériye
nahiyesidin 51 neper Uyghur qiz Ürümqidin poyez bilen
Xitayning Zhe Jiang ölkisige ishleshke yolgha sélinghan.
Bular, Zhe Jiang’gha yolgha sélinghan 2 – türkümdiki
Uyghur qizliri iken.
Kériye nahiyesining mu’awin hakimi Elijan Memtiminning
bildürüshiche, bu qizlarning hemmisi 20 yash öp –
chöriside iken. 2006 – yili Kériye nahiyélik hökümet
bilen Zhe Jiang ölkisi Hai Ning sheherlik hökümet
otturisida deslepki qedemde kélishim imzalinip, Kériye
nahiyesidin tunji türkümdiki Uyghur qizliri Zhe
Jiangdiki bir zawutqa iwetilgen. 2007 – yili Hai Ning
shehridiki bir zawut teshebbuskarliq bilen Kériye
nahiyesidin yene qiz ishchi telep qilghan, bunung’gha
asasen nahiyélik hökümet 200 din artuq Uyghur qizini
tizimlap chiqip, bularning ichidin 20 yash etrapidiki 50
nechche qizni tallap poyez bilen yolgha salghan.
Bu qizlar Xitayda birqanche ay mesh’ghulat kursigha
qatnashqandin kéyin, andin resmiy ish bashlaydiken, eger
japagha chidap yax’shi ishlise, éyigha 1000 yuan
etrapida ma’ash alidiken.
Emiliyette bolsa Xitayning ichki ölkiliridin Sherqiy
Türkistangha eqip kirgen Xitay köchmenlirimu ayda eng az
bolghanda 1000 yuandin artuq kirim qilidu.
Xitay hökümiti ötken yil 8 – ayning 11 – ayghiche
bolghan mezgil ichidila < paxta tergüchiler > digen
namda Xitaydin Sherqiy Türkistangha bir milyondin artuq
Xitayni yötkep kélip ishletken, bu Xitaylarning ikki
ayda qilghan kirimi 3000 yuandin ashqan idi.
Yeqinda wetenge bérip kelgen we ismini ashkarilashni
xalimighan bir Uyghurning inkas qilishiche, Sherqiy
Türkistanda öz ixtiyarliqi bilen Xitayning ichki
ölkilirige bérip ishleydighan Uyghur qizliri yoq
diyerlik bolup, ata – anilarmu qizlirining Xitaygha
bérip ishlishige shiddet bilen qarshi iken. Emma
nahiyélik we yéziliq partikom we hökümetler, Uyghur
dehqanlargha siyasi jehettin besim ishlitish, tehdit
sélish yaki bolmisa nurghun chirayliq wediler bilen
aldash usolini qollunup, qizlirini Xitaygha bérip
ishleshke qistaydiken. Gerche hökümetler Dehqan
ayililirige, qizlirining bixeterlikige kapaletlik
qilidighanliqi heqqide qattiq wede bersimu, emma ular
Uyghur qizlirini Xitayning ichki ölkiliridiki
shirketlerge tutup béripla ularning ölük – tiriki bilen
kari bolmaydiken. Xitayning ichkiri ölkiliridiki shirket
we zawutlar hetta dellalliq ish’xanilirini tesis qilip,
Uyghur qizlirini shu jaydiki yerlik Xitaylar bilen
turmush qurushqa qistaydighan ehwallarmu köpüyüshke
bashlighan. Bezi hökümetning teshkillishi bilen ichkiri
ölkilerge bérip, könelmey qéchip kéliwatqan Uyghur
qizlirimu köp bolup, her derijilik hökümetler, <
toxtamgha xilapliq qilip, bizni ziyangha uchratting >
dep ulargha esiliwalidiken we ularni iqtisadi jehettin
jazalaydiken.
Undin bashqa yene, Sherqiy Türkistanning jenobi
rayonliridiki Uyghurlar arisida, Xitayning ichkiri
ölkilirige ishlesh’ke barghan Uyghur qizlirigha yaman
köz bilen qaraydighan, Uyghur yigitlirimu ular bilen toy
qilishtin özini tartidighan, jama’et ichide ularni
chetke qaqidighan weziyet shekillinishke bashlighan.
Dimek, Xitay hakimiyitining buxil chong atsimilatsiye
herikiti özining tesirini körsütüshke bashlighan. |
|
