|
Yéqinda,
BBC ning internet tor betida, < Xinjiangdiki bingtüen,
Xitayning gherbiy chegrisini qoghdimaqta > digen temida
bir parche maqale elan qilindi. Bu maqale eslige Sherqiy
Türkistangha barghan BBC muhbirining, Bingtüenlik Bai
Xin Guo isimlik bir Xitay bilen ötküzgen qisqighine bir
ziyaritining xatirisi idi.
Bai Xin Guo isimlik bu Xitay, BBC munbirining soaligha
jawap bérip, özining bundin 50 nechche yil burun Mao Ze
Dungning chaqiriqi bilen herbiydin kesip almashturup
Sherqiy Türkistangha kélip yerleshkenlikini, asasliq
kirimini baghwenchiliktin saqlaydighanliqini bayan qilip
kélip, < mening xizmitim aldi bilen bu tupraqni,
chégrani qoghdashtin ibaret, ziraet terish, iqtisat
digenler ikkinchi orunda turidu > dep jawap bergen.
Bai Xin Guo, BBC muhbirining, < chégrani qoghdashta
taqabil turidighan düshmininglar kim ? > dep sorighinida,
< taqabil turidighinimiz.
Kommunistik hakimiyitimizge qarshi herqandaq tehdittin
ibaret, qeyerdin tehdit kelse teshkildin bizge uhturidu,
bizmu derhal mejburiyitimizni ada qilimiz > dep jawap
bergen.
BBC muhbiri bu ziyaret xatiriside, Bai Xin Guoning
Sherqiy Türkistandiki ikki yerim milyonluq qoralliq
chégra qoghdughuchisining peqetla bir nepiri ikenlikini
we uninggha oxshash Xitay köchmenlirining sanining hazir
yerlik Uyghur, qazaq we mongghullarning toplam sanidinmu
eship ketkenlikini , shundaqla < ishlepchiqirish
qurulush bingtüeni > ning bu rayonda nahayiti keng bir
teritoriyeni igellep yatqanliqini tekitlep kélip, < Bai
Xin Guo baghwenchilik qilghandin sirt, her yili 40
künlük herbiy telim – terbiyege qatnishidu, bingtüendiki
hemme kishi, oqughuchidin tartip adettiki ishchighiche
hemmisi buxil telim terbiyege qatnishishi shert > dep
bayan qilghan.
BBC muhbiri Maqalisida yene, Xitaylarning Xinjiangda eng
munbet tupraqlarni we eng yahshi xizmet orunlirini
igelliwalghanliqini, hökümet teripidin toqup chiqilghan
tarixni tenqitligenlerning, yaki Uyghur we bashqa yerlik
milletlerning töhpilirini teripligüchilerning derhalla <
milliy bölgünchiler we yoshurun teroristlar > dep
eyiplengenlikini eskertip ötken.
Hörmetlik radiyo anglighuchilar, Bai Xin Guoning yuqarqi
bayanliri, < bingtüen > ning mahiyitini we uning
terkiwidiki Xitay köchmenlirining rolini munazire telep
qilmaydighan halda körsütüp turmaqta. Riyalliqqa nezer
salghinimizdimu, < Bingtüen > qurulghan 50 nechche
yildin buyan, bu herbiy qoshun héch bir waqit chégrani
qoghdash üchün qandaqtur bir tashqi küchke qarshi küresh
qilip baqqan emes, ularning düshmini, her waqit bu
tupraqning heqiyqi igiliri hésaplanghan Uyghurar bolup
keldi, bu riyalliq, ziyankeshlikke uchrighan Uyghurar
teripidinla emes, belki chetellerdiki Xitay démokratliri
teripidinmu izchil türde tekitlinip kélinmekte. Gerche
Xitay hökümiti xelqara jamaetchilikke Bingtüen heqqide
izahat bergende, uning héch bir herbiy tüsni almighan
yéza igilik qoshuni ikenlikini, bu qoshunning tüp
wezipisining < Xinjiangni Güllendürüsh > tin
ibaretlikini tekitlep, ularni ishendürüshke tirishqan,
we hetta bir qismini ishendürüp, < Dunya bankisi >
qatarliq xelqaraliq iqtisadi qurulushlardin Qeriz pul
ündürgen bolsimu, emma, bingtüenning ichki mahiyitini
eniq bilidighan Wu Hong Da, Wang Li Xiong we shulargha
oxshash köpligen Xitay démokratliri xelqara sorunlarda
qil sighmaydighan délil – ispatlar bilen Bingtüenning
esli mahiyitini echip bérip, Xitay hakimiyitini
reswayizim qilip kelmekte. Mesilen Wu Hong Da ependi bu
heqte amerika parlamentida birqanche qetim Guwaliq
bérish yighini uyushturghan we bu guwaliq bérish
yighinlirida Bingtüenning esli meqsidining Uyghurarning
milliy herikiti we nazaziliqlirini basturush ikenlikini,
bingtüenning, Sherqiy Türkistanda 50 – yillardin tartip
taki hazirghiche yüz bergen milliy heriketlerni
basturush heriketlirining memmisige biwaste ishtirak
qilip, nechche minglighan biguna Uyghurarning qirilip
ketishige sewepchi bolghanliqini, Bingtüenning esli
düshminining del Uyghur xelqining özi ikenlikini
Xitayning özining ichki höjjetliri arqiliq ispatlap
chiqqan we yéza igilik 1 – we 5 – dewiziyesidiki
qoralliq Xitaylarning biwaste basturushi sewebidin
hayatidin ayrilghan 50 tin artuq barinliq dihanning
resimini chongaytip amerika parlamentidiki yighin zalida
körgezmige qoyghan idi.
Meyli Xitay hakimiyiti < Bingtüen > ni qandaq aqlishidin
qetinezer, bügünki künde chetellerdiki Uyghur
siyasiyonlarla emes, ataghliq Xitay démokratlirining köp
qismimu, < Bingtüen > ning, Sherqiy Türkistandiki milliy
ziddiyet we ihtilaplarning asasliq sewepchisi we menbiyi
bolup kelgenlikini, kelgüsidimu bu rayonda yüz bérish
éhtimali bolghan qirghinchiliq harektirlik milliy
toqunushtimu Bingtüenning merkizi rol oynaydihanliqini,
eger dunya jamaetchiliki Xitaygha bésim ishlitip Bu
herbiy qoshunni waqtida tarqitiwetishni qolgha
keltürmigen teqdirde, huddi bosna – hersek, Sherqiy
temür, kosowa we Sudanlarda yüz bergen echinishliq
tiradigiyelerning Sherqiy Türkistan rayonidimu yüz
bérish éhtimalining küchlük ikenlikini tekitlep
kélishmekte. Ular buning sewebini izahlashqanda, Hazir
Xitaydiki eng showinist, radikallarning we özgermes
Dashqal kommunistlarning kélip Bingtüenge toplunup,
Bingtüen teritoriyesini ikkinchi bir yen’enge
aylandurghanliqini, bularda yerlik milletlerning heq –
hoqoqlirigha we örp – adetlirige hörmet qilish deydighan
bir uqumning esla mewjut emeslikini, 50 nechche yilliq
showinisliq telim – terbiyening, Bingtüenni Huddi 2 –
dunya urushi mezgilidiki German natsetlirining Xitayche
< Dangweijün > dep atalghan < Partiye muhafizliri > dek
heqiyqi bir fashist qoshungha aylandurup qoyghanliqini,
bu qoshunning peyti kelgende öz menpeetini qoghdash
üchün, yerliklerge qarita rehimsizlerche keng kölemlik
qirghinchiliq élip bérishtin qilche bash
tartmaydighanliqini eskertip kelmekte.
Emiliyettimu Hazir Xitay köchmenliri ichide Hakimiyettin
eng köp nep éliwatqanlarmu ene shu bingtüenlik Xitaylar,
chünki ular Uyghur rayonida öz aldigha musteqil bir
handanliq quriwalghan, ularning memuri sestimisining we
iqtisadi qurulmisining musteqil bir dölettin héch bir
perqi yoq, özi bésip yatqan teritoriyede yerlik xelqqe
sir bolghan sansiz sheher – qorghanlarni berpa qilip,
huddi Mingbir keche riwayetliride teswirlengen tilsimat
sheherlerde bekinip yatqan ejüsh – mejüshlerdek,
etirapigha qorqu hem wehime yaghdurup kelmekte.
Keyinki birqanche yildin buyan chetellerdiki Xitay
démokratlirining ularning chetellik qollighuchilirining
< Bingtüen > mesilisini Uyghurlardin bekérek tekitlep
kéliwatqanliqining yene bir sewebi shuki, ular
Bingtüenni, kelgüside Xitayning démokratiyelishishidin
kéyin, démokratik Xitay hakimitining milliy mesililerni
hel qilishigha pütlikashangliq qilidighan eng asasliq
küch süpitide otturigha chiqishi mumkin dep qarashmaqta
we bu jehette hem Xitay xelqini, hem dunya
jamaetchilikini izchil türde agahlandurup kelmekte.
Qisqisi Bingtüen – Xitay kommunistlirining hem Uyghurar,
hem kelgüsi reqipliri üchün hazirlighan saetlik bombidin
ibaret, xalas! .
|
|
