|
Gerçe Hitay hökümiti
hémişe "intayin az sandiki milliy bölgünçi unsurlar.."
degen sözni işlitiş arqiliq, "köpçilik Uygurlar
hökümetni qollaydu, bizge sadiq " degen sahta teşwiqatni
yürgüzüp kéliwatqan bolsimu, emiliytte, ular barliq
Uygurlarğa işenmeydu, hemme Uygurni özliri üçün düşmen
hisaplaydu.
Addi bir misal, adette, ayrupilandiki yoloçilarning
qattiq tekşürüştin ötküzilişi normal bir hal, lékin
Şerqiy Turkistanda, ayrupilanda yürmekçi bolğan
herqandaq Uygur alahide qattiq tekşürüştin ötkizilidu.
27 - fewral küni Ürümçi ayruportida, Hitayning Guang
Zhou şehrige kétiwatqan bir Uygur, tehşürüş
hadimlirining ozini alahide qattiq tekşürüp ketkinige
narazi bolup, "nimançe tekşürüwerisile? Mende ya bomba
barmiken?" degenligi üçün, tekşürüşsaqçiliri alaq-zade
boluşup, u kişini ayrim öyge ekirip yéngiwaştin
tekşürgili turğan, eslide bu adettiki bir adem bolup,
tijaret işi bilen kétiwatqan iken, tekşürüş ahirlaşqanda
ayrupilan allaqaçan uçup kétip bolğan.
Undin başqa yeqinqi yillardin béri, Şerqiy Turkistanda
mundaq bir ğeliti iş adetke aylandi, yeni, poyiz we
aptowuzda gerçe Uygur we Hitaylar teng seper qilip
kétiwatqan bolsimu, tekşürüş saqçiliri, mehsusla
Uygurlarni tekşürüp Hitaylarni tekşürmeydu. Uygurlar bu
ehwaldin bir türlük horluq, kemsitiliş his qilip,
könglide qattiq narazi bolsimu, narazliğini aşkara
ipadileyelmey derdini içige yutuşqa mejbur. Eger, narzi
bolsa, "hökümet bilen qarşilaşting" digen yoğan gunah
artilidu-de, téhimu balağa qalidu. Men ikki yil burun,
qişta Kuçardin Ürümçige keliwetip, huddi şundaq işqa
yoluqqan idim, yerim yoldiki bir tekşuruş ponkitida
aptowuzni tohtatti, üç Hitay saqçi çiqip, mehsusula
Uygurlarning kimligini we nersilirini tekşürgili turdi,
yene kélip muamilisi şunçilik qopal idi. Aridin 20 neççe
yaşlardiki bir Uygur yigit narzi bolup, "nimişqa
Uygurlarnila tekşureysile, aptowuzda Henzularmu jiq
turmamdu?" diyşige, aptowuzdiki uç Hitay saqçi tengla
yupurlup kelip, "nime dimekçi sen ? biz bilen
qarşilaşmaqçimu? mang sen bilen ayrim sozlişimiz .."
déginiçe aptowuzdin peske soridi. Heliqi yigit Hitay
saqçilarning bunçilik bişemlik qilişini oylimiğan bolsa
kérek, sel jiddiliyşip qaldi we özining herbi ikenligini,
ailisini yoqlap qaytiwatqanliğini éytip, kénişkisini
körsetti. Lékin Hitay saqçiliri boşaşmaqta yoq, bu
yigitni birmunçe haqaret qilip, soriginiçe epçüşüp ketti.
Bir pestin kéyin bir Hitay saqçi çiqip, héliqi yigitning
somkisini élip çüşiwetip, aptowuz şopuriğa "mengiwer"
dep buyruq qildi. Aptowuz yürüp ketti.
Qutluq Ordu
2002.3.3 |
|
