Heptilik Siyasiy Ilmiy Gezit - Sherqiy Türkistan Informasyon Merkizi Nesir Qildi

4 ) Xitay Dayirliri Sherqiy Türkistangha Kelgen Chetel Sayahetchilirini Jenidin Jaq Toyghuzmaqta

     Öz xewirimiz: uzun yillardin buyan Sherqiy Türkinni dunyadin ayrip, Uyghur xelqining dunyagha yüzlinishini tosup kelgen kommunist Xitay hakimiyitining, chetel axbarat wastiliri we xelqaraliq kishilik hoqoq teshkilatlirining Sherqiy türkistanda paaliyet élip berishini qattiq cheklep kelgenliki bir heqiyqet, hetta chetel metbuatliri we Xelqaraliq teshkilatlar bilen alaqe qilghan Uyghgurlarnimu éghir shekilde jazalandurup kelmekte.

      Emdilikte bolsa Xitay hakimiyiti yengi bir taktika qollunup, Sherqiy Türkistangha sayahetke kelgen we sayahet jeryanida Uyghurlargha ayit bezi nazuk nuxtilarni xatire üchün fotogha alghan chetellik sayehetchilergimu < jasus > digen qalpaqni keygüzüp, ularning bu rayonda erkin heriket qilishini we yerlik Xelq bilen erkin söhbet qilishini tosup kelmekte. Mesilen, ikki neper Yaponluq sayahetchining beshigha kelgen külpetler, bu nuxtini roshen halda körsütüp turmaqta.
Yaponiyélik tetqiqatchi Da Lin Cheng Xing we unung oqughuchisi Dong Jünli ötken yili 9 – ayning 23 – küni Hotenge sayahetke berip, Hoten ayruduromi we Hoten shehride resim tartiwatqanda, Xitay bixeterlik tarmaqliri teripidin < jasusluq qildi > digen bohtan bilen qopal halda qolgha élinip soraq qilinghan.

      Buyil 4 – ayning 6 – küni Xitay qanun tarmaqliri ularning üstidin höküm chiqirip, ulargha 80 ming yüen jerimane qoyush bilen birge, ularning resim aparati, kamera qatarliq pütün sayahet üskünlirini musadire qilip tartiwalghan, Xitay hökümiti bu ishni intayin mexpiy tutqachqa, yerlik Xelq bu ishtin taki yeqinghiche pütünley xewersiz qalghan.

      Yuqarshi weqening tepsilatining yeqinda otturigha chiqishi bilen, Xitay hakimiyitining bu insapsizlarche qilmishi yerlik Xelqning qattiq naraziliqini qozghighan.

      Wetendin kelgen Xewerlerde körsütülishiche, Yaponiyélik sayahetchilerning uzun yillardin buyan Uyghgurlargha qilip bergen paydiliq ishliri nahayiti köp bolup, hetta Sherqiy Türkistanning eng namrat jenobi rayonlirida Yaponlar pul chiqirip Uyghur ösmürliri üchün zamaniwiy mekteplerni sélip bergen we köpligen mekteplerge zamaniwiy oqutush üskünliri élip bergen.

      Hazir Yaponiye dunya boyiche Uyghur oqughuchilar eng köp döwlet bolup, texminen 500 din artuq Uyghgur yash Yaponiyediki herqaysi dangliq ali mekteplerde türlük kesiplerde oqumaqta, Yaponiyede oqup dokturluq unwanigha erishken Uyghgurlarning sanimu nahayiti köp.

©UÇQUN-KIVILCIM - 15.08.2006 18:48  Hazirliğuçi: A. Qaraqaş