Heptilik Siyasiy Ilmiy Gezit - Sherqiy Türkistan Informasyon Merkizi Nesir Qildi

1 ) < Radikal Islam > Bilen Xitay Kompartiyesining Oxshashliq Terepliri

Perhat Yorungqash

Sabiq Soveyt ittipaqi yimirilip, soghuq urush ayaqlashqandin kéyin, uzun yillardin buyan kommunizim lagiri bilen gherip dunyasi otturisida dawam qilip kelgen düshmenlik we toqunush, birdinla < Radikal Islam > bilen gherip dunyasi otturisidiki toqunush we düshmenlikke aylandi.

Bolupmu Amerikida yüz bergen < 11 sintebir teror weqesi > din kéyin, < Radikal Islam > digen bu uqum, gherip demokratiyesige jiddi xewip keltüriwatqan eng asasliq amil süpitide, dunyanining siyasi weziyitige biwaste tesir körsütüp kelmekte. Kéyinki birqanche yildin buyan Amerika bashchiliqidiki gherip dunyasi teripidin dunya miqyasida qanat yayduruliwatqan < Xelqara terorizimgha qarshi turush herikiti > bolsa, mahiyette < Radikal Islamgha qarshi turush herikiti > din bashqa nerse emes.
Undaqta < Radikal Islam > digen nime ?
Gherip dunyasining we mötidil Islam ellirining < Radikal Islam > gha bergen izahatliri töwendiki nuxtilargha yighinchqlanmaqta:

1 ) < Radikal Islam >, aldi bilen gherip dunyasigha qarshi turidu;
2 ) Hiristiyan we Yehudi dunyasinimu özlirining düshmini dep hisaplaydu;
3 ) < Siyonizimgha qarshi turush > digen shoar bilen, Israyilning mewjutliqini qeti ret qilidu we uni Dunya xeritisidin yoqutushni ghaye qilidu;
4 ) Gherip tüsini alghan demokratiye, qanun döwliti we kishilik hoqoq chüshenchisidin nepret qilidu;
5 ) Erkin riqabet we ösümge tayanghan bazar iqtisadigha, yeni kapitalizimgha qarshi turidu;
6 ) Din bilen döwlet hakimiyitini arilashturiwetmeslik deydighan mediniy chüshenchige qarshi turidu we döwletni diniy qayidiler bilen, yeni, sher’iyet bilen idare qilishni teshebbus qilidu;
7 ) Islam alimide gheripke ayit hechbir nersining ( piker – éqimdin tarip, kündilik yashash usolighiche, hetta yürüsh – türüshqiche ) mewjut bolup turishini xalimaydu we bularni tazilap chiqirishni nishan qilidu;

Idilogiye jehettin alghanda < Radikal Islam >, huddi kommunizim, Natsiyonal sotsiyalizim ( Natsit ) we Fashizimgha oxshash, dektator, mustebit bir siyasi sestimining tipik wekili we qoghdughuchisidin ibaret.
Undaqta nöwette dunyada < Radikal Islam > gha wekillik qiliwatqan asasliq siyasi éqimlar qaysi ?
Gherip dunyasining qarishiche:
1 ) Iranda hakimiyet beshida turiwatqan Humeyni rejimi;
2 ) Afghanistandiki Taliban rejimi;
3 ) Usama – Binladen wekilligidiki Elkaide
4 ) Iraqtiki radikal shi’e herikiti;
5 ) Hamasning asasliq leniyesini teshkil qilghan Misir, Iyordaniye we Süriyelerde nopozluq bolghan < Mosulman qerindashlar jemiyiti >;
6 ) Seudi erebistanda höküm sürüp kéliwatqan < Wahabizim >;
7 ) Liwandiki < Hizbullah >;
8 ) Pelestindiki < Hammas >;

Yuqurida tilgha élinghan asasliq éqimlarning idilogiyesini qobul qilghan we Dunyaning herqaysi elliride yoshurun paaliyet élip bériwatqan Islamiy teshkilatlarnimu < Radikal Islam > katogoriyesige kirgüzüsh mumkin we bular < Radikal Islam > ning hüjeyriliridin ibaret, xalas !
elum menidin eytqanda, < Radikal Islam > we < Xelqara terorizim > Ottura sheriq rayonida shekillinip, peydin – pey dunyaning bashqa rayonlirigha yeyilishqa bashlighan.

< 11 – sintebir weqesi > din buyan gherip metbuatliri Kommunist Xitay hakimiyitini, Amerika bashchiliqidiki gherip dunyasi teripidin qanat yayduruliwatqan < Radikal Islam > we < Xelqara terorizim > gha qarshi heriketke hechbir ijabi töhpe qoshmighanliqini, Xitay hakimiyitining < Xelqara terorizim > gha qarshi heriketni süyistimal qilip, Uyghurlarning milliy heriketlirini pütün küchi bilen rehimsizlerche basturup kéliwatqanliqini tenqitlep kelmekte. Xelqara kishilik hoqoq teshkilatlirining küchlük naraziliqini qozghap kéliwatqan nuxtilarning birimu, Xitay hakimiyitining < Xelqara terorizim > bilen hechbir alaqisi bolmighan Uygurlarning milliy heriketlirini dunya jamaetchiliki aldida < Xelqara terorizimning bir parchisi > qilip körsütüshke tiriship kéliwatqanliqidin ibaret. Xitay hakimiyitining ziyankeshliki tüpeylidin yurtidin ayrilip Ottura Asiya döwletlirige qechip chiqqan we turidighan makan tapalmay nailaj afghanistangha bérip toplunup qalghan birtürküm uyghurlar teripidin qurulghan < Sherqiy Türkistan Islam herikiti > ning, Birleshken Döletler teshkilatining < teroristlar > tizimlikige kirgüzülgenlikini, Xitay hakimiyitining Xelqara jamaetchilikning közini buyashta erishken eng asasliq muwapiqiyetlirining biri dep qarash mumkin, emma, Afghanistanda qolgha élinip Kubagha élip kétilgen Uyghurlarning tunji türkimining kolliktip halda qoyup bérilgenliki we ularning Xitaygha qayturulmay, eksiche yawropagha yerleshtürülgenliki bolsa, Amerika bashchiliqidiki gherip dunyasining, Uyghurlar mesiliside Xitay hakimiyitining Xelqaradiki siyasi neyrenglirige birmehel aldinip ketkenlikidin pushmanliq hes qilishqa bashlighanliqining janliq ornikidin ibaret, xalas !

Gerche mahiyet we harektir jehette kommunizim bilen Din bir – birige düshmen we bir – birini tüptin inkar qilidighan idilogiyelerge mensüp bolsimu, emma < Radikal Islam > ning yuqurida dep ötülgen alahidiliklirige qaraydighan bolsaq, Xitay kompartiyesi bilen < Radikal Islam > ning asasliq dunya qarashliri otturisida bezi oxshashliq we paralliliqlarning barlighini körüwélish tes emes.

Mesilen, Xitay kompartiyesimu huddi < Radikal Islam > gha oxshash, gherip dunyasini < dushmen > dep bilidu we Gherip tüsini alghan demokratiye, qanun döwliti we kishilik hoqoq chüshenchisidin nepret qilidu. Yene shundaqla xuddi < Radikal Islam > gha oxshash, kapitalizimgha qarshi turidu, insanlarning kallisidiki gheriplikler, jümlidin Yawropaliqlargha mensup bolghan pütün qimmetqarashlarni, yeni, insaniy, meniwiy qarashlar, yashash usolliri, kishilik qarash we dunyaqarashlarni tazilap chiqirish we ulardin uzaq tutushqa tirishidu. Teximu mohimi, < Radikal Islam > bilen Xitay kompartiyesining her ikkisila, özliri bilen öxshash qarashqa ige bolmighan herqandaq chüshenchige qarshi turidu we birxilla idilogiyening höküm sürüshidiki mustebit, dektator we totaliter rejim hem sestimini yaqlaydu, shundaqla jenining bériche bu sestimisini qoghdashqa tirishidu.

Dimek, < Radikal Islam > bilen Xitay kompartiyesi otturisidiki yuqarqidek oxshashliqlar, tebiy halda ularni bir – birige yeqinlashturghan. Tashqi körünüshte ularning her ikkisila bir – birini qeti inkar qilip, bir – birige qarshi turghan qiyapetke kiriwalsimu, emiliyette bolsa yeng ichide pütüshüp we yoshurun eghiz – burun yaliship, astirttin bir – birini mudapiye qilishqa tirishidu.

Mesilen, omomiy weziyetke baqqinimizda, hazirgha qeder Xelqarada mewjut bolup turiwatqan we yuqurida tilgha élinghan < Radikal Islam > gha mensüp teshkilatlar we ular teripidin peyda qilinghan < Xelqara terorizim herikiti > ning asasliq bashlamchilirining eghizidin hazirgha qeder Kommunist xitay hakimiyitige qarshi birer heriket uyaqta tursun, bir eghiz kélimimu chiqqan emes, eksiche ular we ularni astirttin qollawatqan Döwletlerning mustebit hakimiyetliti Kommunist Xitay hakimiyitini Xelqara siyasi sehnilerdiki asasliq yölenchüki we iqtisadi, hebiy jehettiki birdin – bir hemkarliq menbiyi qatarida körüp choqunup kelmekte. Özlirini < Hiristiyan dunyasigha we Siyonizimgha ézilip kéliwatqan Dunya mosulmanlirining qutqazghuchiliri > dep atiwalghan < Radikal Islamchilar > we ularni qollighuchi hakimiyetning Sherqiy Türkistanda Kommunist Xitay zulmida ézilip jan talishiwatqan Uyghur mosunmanlirining hali bilen perwayi pelek, Huddi yekcheshmilerdek weyaki < 3 maymun > dek, muqeddes Islamgha we mosulmanlargha eng eghir haqaretni we düshmenlikni qilip kéliwatqanlarning del Xitay kommunistlirining özi ikenlikini körmeslikke, anglimasliqqa, bilmeslikke, bilsimu eghizidin chiqarmasliqqa tiriship kelmekte.

Bügün dunyada Amerika teripidin < Radikal Islam > gha we < Xelqara terorizim > gha yardem bérip kelgen döletler dep qaralghan Iran, Süriye qatarliq döletlerning eng yeqin staritiyilik dosti del Kommunist Xitay hakimiyitidin ibaret. Ilgiriki mustebit Saddam hakimiyitining Dunya siyasi sehniliridiki asasliq qollighuchisimu yene Kommunist Xitay hakimiyiti idi, yeqin xoshnisi Pakistan bilen birge, ilgiriki Molla Ömer Taliban hakimiyiti bilen apaq – chapaq bolup yürgenmu yene shu Xitay hakimiyiti emesmidi ? imani we milliy ghurorini qoghdash yolida shehit bolghan bir Uyghurning jinaze namizigha ruxset qilmighan Xitay hakimiyitining, birinchi we ikkinchi qétimliq Iraq urushlirida, Uyghur mosulmanlirini Dektator Saddamni qollashqa we ununggha hesdashliq qilishqa dalalet qilghan, shundaqla atalmish < Islam dini jemiyetliri > bilen < wetenperwer diniy zatlar > gha astirttin <yolyoruq > bérip, ularni mesjidlerde Saddamning amanliqi we < Amerika jahangirliki > ning meghlup bolushini tilep < dua – tilawet > ötküzüshke teshkilligenliki, Taliban hakimiyiti we Saddam hakimiyiti aghdurulghandin kéyin, Hitay hakimiyitining huddi dadisi ölgendek qayghurup ketkenliki nimini chüshendürüp béridu ? chünki ular bir yoldiki sebdashlar idi, hemmisila gherip tüsini alghan domokratiye, kishilik hoqoq we qanun döwliti pirinsipliridin nepret qilatti, shundaqla bu pirinsiplarni öz hakimiyetliri üchün eng zor tehdit dep qarishatti, mahiyet jehettiki buxil oxshashliq, < Radikal Islam > bilen Xitay kommunizimini tebiy halda bir – birige yeqinlashturghan eng asasliq amildin ibaret.

Yéqinqi yillardin buyan, Xitay hakimiyitining Xelqara siyasi sehnilerde Uyghurlarning milliy heriketlirini < Radikal Islam > we < Xelqara terorizim > gha baghlap izahlashqa tirishishi netijiside, Uyghur Mosulmanlirining rohiy dunyasi, ularning Dunya qarishi we kishilik qarashliri heqqide yeterlik melumatqa ige bolmighan bezi gherip elliride, Uyghurlarning milliy heriketlirining xarektiri we meqsidige nisbeten gumaniy qarash peyda bolmaqta.
Undaqta, Sherqiy Türkistan Mosulmanlirining terkibide rastinla Xitay hakimiyitining ilgiri sürginidek < Radikal Islam > gha mayil bir éqim mewjutmu ?

Uyghurlarning milliy heriketliri rastinla < Xelqara terorizim > we < Radikal Islam > ning tesiri astidimu ?
Bu soallargha jawap bérishtin burun, Sherqiy Türkistan milliy herikitining ghayisi, meqsidi we Uyghur Xelqining Dunya qarishi bilen, yuqurida biz izahlap ötken < Radikal Islam > ning ghaye – meqsetliri we ularning Dunya qarishi otturisida qandaq bir oxshashliq mewjut, bu nuxtigha qarash kerek.

< Radikal Islam > ning ghaye – meqsetlirini yuqurida dep öttüq.
Emdi Sherqiy Türkistan milliy herikitining ghayisige kelsek, unung birdin – bir ghayisi – Sherqiy Türkistanning milliy musteqilliqini qayturup élish;
Xitayning Sherqiy Türkistandiki mustemlikisige xatime bérish;
Sherqiy Türkistan Xelqini öz teqdirini özi belgiligen halda musteqil, erkin, hür yashash imkaniyitige ige qilish;
Uyghur Xelqining Diniy we milliy mewjutliqini qoghdap qélish;
Türlük mustemlikichi hakimiyetler teripidin Sherqiy Türkistangha mejburi yerleshtürülgen Xitay köchmenlirining öz yurtlirigha qaytip kétishini qolgha keltürüsh .. waha – kazalar …
Uyghur Xelqiningmu birdin – bir dushmini – mustebit Xitay hakimiyitidin ibaret, Uyghur xelqi kommunizimdin we unung qollighuchiliridin nepret qilidu, elwette Xitay köchmenlirimu Uyghur xelqining nepritige uchrawatqan asasliq bir amil;
Sherqiy Türkistanning tarixigha nezer salidighan bolsaq, Uyghur Xelqi bilen Gheriplikler otturisida, yene shundaqla Uyghurlar bilen Yehudilar otturisida maddi we meniwiy jehettin hech bir toqunush yüz bérip baqqan emes, ulardin Uyghurlargha biwaste yaki wastiliq hechqandaq ziyan kelgenmu emes, eksiche Uyghurlar yerim esirdin köpirek waqittin buyan Amerika bashchiliqidiki gherip dunyasining biwaste yardimige we hesdashliqigha uchrap kéliwatidu, tarixiy menbelerdimu, eyni chaghda Yaqunbeg teripidin qurulghan Qeshqeriye Uyghur Dewliti, shundaqla 33 – yili qurulghan < Sherqiy Türkistan Istiqlal Jumhuriyiti > we 44 – yili qurulghan < Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti > ningmu gherip dunyasining qollishigha yaki hesdashliq qilishigha uchrighanliqi, hetta 1949 – yili Xitay kommunistliri Sherqi Türkistanni yengi ishghal qilghanda meydangha kelgen milliy küreshgimu Amerikining eyni chaghda Ürümchide turushluq Konsulining biwaste arilashqanliqi we pütün küchi bilen qollighanliqi qeyt qilinmaqta.

49 – yilidin buyan Chetellerde élip bériliwatqan milliy heriketlirimizning Gherip dunyasining küchlük hesdashliqigha uchrap kelgenliki bir heqiyqet. Bügün qaraydighan bolsaq, chetellerde Xitay hakimiyitige qarshi küresh qiliwatqan asasliq uyghur teshkilatlirining hemmisining merkezliri Gherip ellirige tesis qilinghan, mesilen, Xitay hakimiyitining shunche naraziliqigha qarimastin Amerikika < Erkin Asiya Radiosi > da uyghurche anglitishning yolgha qoyulghanliqi, < Dunya Uyghur Qurultiyi >, < Amerika Uyghur birleshmisi >, < Rabiye Qadir Kishilik Hoqoq Fonda jemiyiti > … qatarliq asasliq teshkilatlirimizning Amerikidiki nopozluq fonda jemiyetliridin biwaste iqtisadi yardem éliwatqanliqimu, Gherip dunyasi bilen Sheriqy Türkistan Xelqi otturisidiki munasiwetni we gherip dunyasining Uyghurlargha bolghan qarishini ochuqche körsütüp turmaqta.

Dimek, meyli igilogiye jehettin bolsun, gheye – meqset jehetlerdin bolsun yaki munasiwet jehetlerdin bolsun, gherip qarshi turiwatqan < Radikal Islam > bilen Uyghur xelqining hechbir oxshashliq teripi yaki beqindiliq munasiwitining yoqluqini roshen körsütüp turmaqta.

Elwettiki, Uyghur Xelqining Dunyadiki bezi mosulman xelqlerge hesdashliq qilishi nahayiti normal bir hadise, buxil hesdashliqning tüp sewebi – Uyghur xelqiningmu mosulman bolghanliqidindur, buxil normal we insani hesdashliqning xarektirini bashqa yaqqa burmilash uni < Radikal Islam > bilen birleshtürüp tehlil qilish – mahiyet jehettin alghanda Kommunist xitay hakimiyitining menpe’eti üchün hizmet qilishtin bashqa nerse emes.

Yene bir mesile shuki, Sherqiy Türkistanda Xitay hakimiyitige qarshi yoshurun küresh élip bériwatqan bezi teshkilatlarning namini erepchige terjime qilghanda, gherip dunyasi teripidin < Radikal Islam > dep atalghan bezi teshkilatlarning namigha oxshap qélishi mumkin, isim jehettiki buxil oxshashliq, hergizmu bu teshkilatlar otturisida siyasi, iqtisadi yaki bashqa bir munasiwetlerning barliqini körsetmeydu, UyghurXelqining pütün derdi we pütün ghayisi – peqetla Xitay mustemlikisidin qurtulushtin ibaret bolup, Sherqiy Türkistan xelqi hechbir waqit Ottura sheriqtiki jenggi – jideller we bu jideller sewebidin otturigha chiqqan türlük idilogiye we radikal pikir – éqimlarning tesirige uchrighan emes !

©UÇQUN-KIVILCIM - 18.09.2006 14:46  Hazirliğuçi: A. Qaraqaş