|
2Biz aldinqi qétimliq
dokilatimizda Xitay tajawuzçilirining çong xelqara
weziyettiki islam radikal küçlirige qarşi élip
bériliwatqan xelqara herktni suyistimal qilip,BDT,
xelqaraliq küçlük teşkilatlar we Amerika başçiliqidiki
ğerip démokrattik döletlirining qayta - qayta
eskertişlirige qulaq salmay Şerqiy Türkistan xelqige
qaratqan érqiy jehettiki, diniy jehettiki we mediniyet
jehettiki qirğinçiliqini téximu ewjige
kötüriwatqanliqini bir yürüş ispatlar bilen bayan qilğan
iduq.
2002-yilning ahiri we 2002-yilning başlirida BDT,
xelqara keçürüm teşkilati, Yawropa ittipaqi we Amerika
başliq küçlük demokrattik Döletler arqa-arqidin Xitay
hökümitini Kişlik hoquq we demokratiye meseliliri
heqqide eyiplep,Uygur we tebet xelqining Isaniy heq
hoquqlirini kapaletke ege qiliş üçün zor tirişçanliq
körsetken bolsimu Xitay hökümiti hedep pakitni burmilap,
Xelqara jamaetçilikni yalğan, sahta we oydurup
çiqirilğan weqe hadise, iş-heriket we san sipirlar bilen
aldaşqa orunup kéliwatidu.Xitay şinhua Agentliqining
2003 - yil 5 - ayning 22 - künki Wenadin bergen Xewiride,
Xitay hökümitining kişlik hoquq kommetiti we diniy
mesililer tetqiqat merkizi brlikte diniy sahiediki
Atalmiş zatlarni Amerika xelqara diniy erkinlik
kommétitining yilliq dokilatiğa qarşi bayanat bérişke
uyuşturğan. Xewerning mezmunidin, Amerika hökümitining,
Xitayning diniy sahide élip bériwatqan zorawanliqliri
qattiq tenqit qilinğan yilliq dokilatiğa qilinğan
hujumning qançilik yasalmiliq we qançiliq sahtiliq bilen
toşqanliqini, Xitayning emili ehwalini azraqla çüşengen
herqandaq bir adem asanla hes qilalaydu. Xewerde Xitay
Islam jemiyitining muaweni Şemşidinnig we Chen
guangyenning Islam dinining Xitaydiki emiliy ehwali
heqqide éytqan sahta bayanliri neqil keltürülgen.
Amerikining yilliq dokilati élan qilinğandin kéyin Xitay
hökümiti nayiti çaqqanliq bilen heriketke ötüp,
Xitaydiki Islam, Budda, Katolik we dao étiqadliri
heqqide dunyağa keyni-keynidin melumat bérişke mejbur
boldi hem keng din jamaitini muhakime yiğinlirni
oyuşturup Amerika hökümitining qaraşlirğa ridiyee
bérişke kişilerni mejburlidi. Xitay téritoriysidiki qan
yaş we teragidiyee bilen tolğan diniy sahie Kişlik
hoquqqa hörmet qilinidiğan, demokurateye jari
qildurlidiğan, dunyada heç bir ülgisi tépilmaydiğan
birdin- bir jay qilip perdezlep körsitildi.
Xelqara weziyetning kündin- künge mürekkeplişişi Uygur
we Xitay otturisidiki munasi-wetlerning we kişlik hoquq
meselilirinng Xitaylar teripidin xelqara jamaetçilikke
burmilinip çüşendürilişi we xelqara teşkilalarning bu
mesile heqqidiki çüşençi-llirining qismen derijide
mujimellişişi qatarliq bir qatar sewepler Şerqiy
Türkistaning kişlik hoquq mesililirini téximu
keskinleştüriwetti. <Uçqun géziti>ning 75-sandiki
xewirige qariğsanda Xitay merkizi hökümiti Şerqiy
Türkistanning muqumliqiğa kapaletlik qilip, dini y
sahiediki xizmetlerge yetekçilik qiliş üçün 800 neper
mehsus terbiyélangen jasusni Aptonum rayonluq qonçaq
hökümettin mexpiy halda Şerqiy Türkistanğa ewertken.
2002 - yil 19 - awğusttiki Fransiye agentliqining
xewirige qariğanda BDT kişlik hoquq teşkilatining reisi
Robenson hanim Xitay hökümitining Xelqara Islam
térorisimiğa qarşi turuş herkitini bahane qilip, Şerqiy
Türkistandiki musulman xelqlerge jümlidin Uygurlarğa
qaritilğan basturuş herkitining küçiyip ketkenliki
heqqide Xitay hökümitini tenqit qilğan we qattiq
agahlandurğan.
WWW.TIANSHANNET.COM ning 2002 - yil 5 - ayning 31-
küniki xewiride deyilişiçe Xitay hökümiti Şerqiy
Türkistanda milliy musteqilçiler, islam radikal küçler
we térorçilarğa qarşi köreşte zor netije qazanğanliqi
bayan qilinğan. Xewerde diyilişiçe Uygurlarğa qaritilğan
qattiq basturuş herikiti başlanğandin buyan Xitay sahçi
dairliri milliy bolgünçi we téroristlarning 20 di artuq
gorohini paş qilip, milliy musteqilçi teşkilatlarning
100 din artuq ğoluq ezasini qolğa çüşürgenliki, 6000
dane oq 140 dane qural, 10 dane partilatquç qurulmisi
qatarliqlarni qolğa çüşürgenliki 500 din artuq meşiq
meydanini bitçit qilğanliqi we 3 dane eksil inqilawi hem
qanunsiz diniy mezmundiki kitapni yiğiwalğanliqi bayan
qilinğan.
Şu xewerde yene bu jeryanda 30 ming delu paş
qilinğanliqi, 1000 din artuq jinayet gorohining tarmar
qilinğanliqi, 40 mingdin artuq jinayetçining qolğa
çüşürülgenliki bayan qilinğan. Alahide diqqet qilişqa
erziydiğini Xitayning aşkarilaşqa mejbur boliwatqan bu
xewerliri tamamen Xitay hökmitining nowettiki Xelqara
munasiwetliriğe nahayiti ustiliq bilen layiqlaşturulğan./
emeliyet neççe 10 hesse téximu éçinişliq bolup Xitayning
yügüziwatqan atalmiş Térorizmğa qarşi herkitining aldida
heçqandaq térorçi yoq,bu heriket peqet biguna awam
puqralarğa we zulumğa çidimay qarşiliq körsitiwatqan
étiqadçi ammiğa qaritilğan.
Uzaq ötmestin Xitay taşqi işlar ministerlikining
bayanatçisi Kong Quan muxbirlarni kütiwéliş yiğini
ötküzip, <Şerqiy Türkistan Islam herkiti>teşkilatini
yene bir qétim térorluq teşkilat dep jakarlap, Xitay
saqçi daerlirining Şerqiy Türkistan Islam teşkilatining
44 gorohiğa qattiq zerbe bergenlikini élan qildi. (bu
tamamen töhmet bolup, Undaq bir teşkilatning barliqi
uhlap çüşigimu kirip baqmiğan addiy awam puqralar qesten
şu teşkilatning adimi qilinip qolğa elinip,
eyiplengendin başqa, Xitaylar bu teşkilatning namida
yalğan jinayetlerni oydurup çiqirip, özliri üçün
paydisiz we xewiplik tuyulğan nahiti zor bir türküm
ademni tutqun qilip, türmige soliğan, öltürgen, éğir
iqtisadiy ziyanğa uçratqan, Ailisini haniweyran qilğan,
yurt-yurtta ensizlik peyda ilip, kişilerning eng töwen
derijidikiHaterjemlikinimu buzğan we yolsizliq bilen,
zorawanliq usullirini qollunup,biguna ademlerni horliğan.)
demekçi bolğinimiz xelqara jamaetçilikning Uygur
xelqining kişlik hoquq mesililiri heqqidiki her qétimliq
muhim paaliyetliri bu rayondiki kişlik hoquq
mesililirining yahşilinişiğa sewep bolmastin eksiçe
Xitaylarning yerlik xelqni ntéximu çekidin aşqan
usullarda jazalişiğa we paşistik qirğin yürgizişige
sewep bolmaqta. Xelqara teşkilatlarning bu mesile
heqqide trekşüreş élip bérişini we saqlanğsan mesililer
heqqide Xitay hökümitige tigişlik bésim işlitişini
tewsiye qilimiz.emiliyette meyli ŞerqiyTürkistan Islam
herkii teşkilati bolsun meyli yene şerqi Türkistanğa
ayit başqa teşkilatlar bolsun ularğa ayit bezi
melumatlar Xitaylar teripidn özlirige paydiliq bir
şekilde köptüriwetilgen bolup,téxi hazirğiçe çeteldiki
birerUygur teşkilatining weten içide qandaqtur Xitay
éytqandek undaq küçlük ijtimayi we siyasiy asasiy
yoq.eger undaq bolğan bolsa Uygur inqilawi başqiçe bir
qiyapet bilen meydanğa çiqqan bolatti. Xitay hökümiti
peqet weqe we weqege ayit san sepirlarni köptürüp
xelqarağa élan qilip, xelqara jamaetçiliknng qaymuqan
pursitidin paydilinip téximu köp biguna puqralarğa érqiy
qirğin qilişni yolğa qoyğan.
Xinjang axbarat torining 2002 - yil 23 - maydiki sanida
Xitay sahçi tarmaqlirining Uygur musteqilliq herikitige
qattiq zerbe bériş körişini ğelbilik élip bériwatqanliqi
heqqide xewer besildi. Bu xewerde deyilişixhe Xitay
dahirliri yéngi yil kirgendin buyan tengri téğining
şimali we jenubida mliy musteqilliq herkiti
teşkilatlirining ikki dane herbiy meşiq meydanini, we
ularning diniy paaliyet sorunidin beşni paş qilğanliqi,
15 neper herbiy meşiqqe qatnaşquçini we bir türküm Xitay
hökümiti qanunsiz dep tonuwatqan diniy pa'aliyetke
qatnaşquçilarni qolğa alğan.
Yene şu xewerde éytilişiçe Xitay hökümiti saqçi
tarmaqlirining bu yil kirgendin buyan Uygur xelqining
çüşigimu kirip baqmiğan<Dölet atliğan Hizbuttehrir>diniy
teşkilatining nahayiti köp ezasini tutqun qilğanliqi, bu
teşkilatning paaliyetlirining intayin küçiyip ketkenliki,
qisqiğine waqit içide ezalirining pütün Şerqiy
Türkistanğa tarqalğanliqi, bu ehwalğa qarita herqasi
sahçi tarmaqlirining saqçi nazaritining qumandanliqi
astida tekşürüş, konturul qiliş, qolğa éliş, jazalaş
salmiqini aşurup ularning köp qismini qolğa alğanliqi
éytilğan. Bu xewerde tebliğçiler we
hizbutehrir-çilerning zadi neme ikenliki,we ularning
ezalirining neme jinayet bilen qolğa elinğanliqi heqqide
heç nerse deyilmigen.
Öz mubérimizning bu heqte yolliğan xewirige qariğanda
Islam dinida quranni tebliğ qiliş aşkare élip
bérilidiğan normal bir ibadet türi bolup, u bügünki
künde Xitay tajawuzçiliri teripidin <qanunsiz diniy
paaliyet> dep qarilip tebliğke qatnaşquçilar <eksiyetçi,
qanunsiz diniy paaliyet bilen şuğulandi> degen eyip
bilen qolğa elinmaqta iken.
<Hizbuttehrir> we <Hizbuttehrir> degini Uygurlar üçün
qurulğan bir qiltaq yaki bir siyasiy qara niyetning
mesuli bolup, Uygurlar arisida héçqaçan bundaq bir
çüşüniksiz teşkilat bolğan emes. Xitay hökümiti yéngi
yil kirgendin buyan xelq arisida wehime peyda qilip,
diniy zatlirimizğa téximu köp ziyankeşlik qiliş üçün
ğerbiy asiya we Özbekistan-da peyda bolğan bu diniy
teşkilatni Uygurlar arisida peyda boldi degen töhmetni
oydurup çiqip,bir Hoten rayonidila aşu teşkilatning
ezasi degen nam bilen 700 neper qérindişimizni qolğa
alğan.
Bu xil namda tutqun qiliş Xitay hökümitige Uygurlarni
basturuşning yéngi bahanisi bolup bergen.
Öz muxbirimizning 2002 - yili mayda yolliğan yene bir
xewirige qariğan Xtay hökümiti Hoten rayonida 1999-yil
çiqarğsan 88 - nomerliq höjjitini qattiq ijira qilmaqta
iken. Bu höjjetning tiğ uçi étiqadçi ammiğa qaritilğan
bolup, höjjette toplişip Qur'an oquğuçilardin 300 - 5000
yuengiçe jerimane élinidiğanliqi, dölet kadirliri,
oqutquçilar we oquğuçilarning dinğa işininş we her hil
diniy paaliyetlerge qatnişiş erkinlikining yoqliqi,
hilapliq qilğuçilarning hem oquğuçiliri namaz oquğan,
rozi tutqan, dinni teşwiq qilğan oqutuçilarningmu
oxşaşla qattiq jazalinidiğanliqi otturğa qoyulğan.
Anglaşlarğa qariğanda <qattiq zerbe bériş> başlanğandin
buyan Şerqiy Türkistandiki herqaysi aliy, ottura
derijilik mektepler we ottura başlanğuç mekteplerdin
yoqari bahane sewepler tüpeylidin heydelgen we éğir
jazalanğan oqutquçi- oquğuçilarning we ata-anilarning
sani 15000 ğa yetidiken.
2001-yili aprelda pütün Şerqiy Türkistan miqyasida
tiğuçi Uygur musteqilliq herkitige qaritilğan qattiq
zerbe bériş başlanğandin kéyin qolğa elinğan, muddetsiz
we muddetlik késilgen, etilip ketken neççe on ming
qerindişimizning 70 % ti millitimizning Xitay zulimiğa
çidimay yekke yaki teşkilik halda qarşiliq körsetken
étiqadçi oğal qizliri bolup, ular qandaqtu Xitay
éytiwatqandek birer çet'eldiki teşkilatning adimi emes
yaki Xitayning küzige siğmiğan biguna awam puqralardur.
Öz muxbirimizning Ürümçidin yolliğan xewirige qariğanda
Xitay hökümiti 2000 - yildin buyan Ürümçi şeheridiki
mesçitlerge héyit, bayram künliri kommunist Xitay
hökümitining bayriqini esişni telep qilğan.muşu kemgiçe
dunyada tarixida heçqandaq bir paşestik hökümetmu
özlirining bayriqini awam puqralar ibadet bilen
şuğullinidiğan muqeddes orunlarğa ésişni telep qilğan
emes. Diniy tuyğularni ezeldin ret qilip kelgen
kommunistlarning bayriqining mesçitlerning munarliriğa
esilişi herqandaq bir ademni ğezepleendürmey qalmaydu.
Mesçid munarliridiki 5 yultuzluq qizil bayraqni körgen
ademler bir tereptin meşire qilişip külse yene bir
tereptin hesret nadamet bilen éğir sükütke patqan.
Şerqiy Türkistan Information merkizining wetendin alğan
xewirige qariğanda 2002 - yil aprildin awgustqiçe, Xitay
hökümiti édilogiye sahiside yolğa qoyğan 2 - qétimliq
milliy musteqilçilerge qattiq zerbe bériş herkitide,
assiy tiğ uçi Uygur Xelqining diniy étiqadiğa, şundaqla
étiqadçi ammiğa qaritilğan zorawanliq herkitini başlap,
xelqimizning turmuş aditi we mehelliwi mediniyet
terkiwige aylinip ketken bir qisim diniy tüs alğan
hadisilerni bahane sewep qilip,hökümet orunlirida xizmet
qiliwatan zor bir Türkümdiki Uygur ziyaliliriğa éğir
ziyankeşlik qilğan. Bir qeşqer rayonidila 5000din artuq
ademni tutqun qilğan 150 tin artuq siyasiy mehbusqa ölüm
jazasi ejira qilğan.Xelqara keçürüm teşkilatining 2002 -
yil 21- martta élan qilğan Xitaydiki kişlik hoquq we
demokrateye mesililirige ayit doklatka Xitay daherliri
Uygur Xelqini Türkümlep tutqun qiliş, éğir jazalaş we
qirğinçiliq arqiliq jawap qayturup,aççiqini biguna
étiqadçi ammidin çiqirip, Uygur xelqidin zorawanlarçe öç
alğan.
Wetendiki muxbirimizning 2002 - yili Qeşqer gézitining
xewiridin igellişiçe Qeşqer kona şeher nahiyesi Muz
yézisining oqutquçisi Abdurahman qatarliq birqançe
oqutquçi dinğa étiqad qilğan, oquğuçilarğa yaman tesir
körsetken ; dininy paliyetke qatnaşqan, degen nam bilen
qolğa elinğan we bir qisimliri xizmitidin heydelgen, bir
qisimliri iqtisadiy jehettin jerimane qoyulup qattiq
jazalanğan. (Uçqun 74- san)
Şerqiy Türkistan information merkizining wetendin alğan
işençlik melumatiğa qariğanda 2002 - yil 5 - ayning 12-
küni Hoten welayitige qaraşliq Qoştağ yézisining bazar
kentidik Başlanğuç mektepte Hökümet daerliri bilen
étiqadçi amma arisida diniy étiqad mesiliside qanliq
weqe yüz bergen. Şu küni 22 yaşliq Niğmet Abdureşit (mezkur
mektepning sabiq oqutquçisi, Xitay hökümiti teripidin
qanunsiz halda din teşwiq qilğan degen eyip bilen
mekteptin heydelgen) bazar kentidiki merkiziy başlanğuç
mektepke basturup kirip, mekteptiki
oqutquçi-oquğiçilarning normal diniy paaliyetlirige çek
qoyğan, hem addiy puqralarning üstidin Xitay dairlirige
melumat yollap, xelqning menpetige ziyankeşlik qilip
kéliwatqan 3 neper kommunistni qiliç bilen çépip
taşliğan. Bu munasiwet bilen Xitay hökümiti qattiq
wehşilişip, Hoten welayiti miqyasida keng kölemlik
basturuş herkitini yolğa qoyğan. Herket başlinip bir
heptige yetmigen waqit içide 1500 din artuq ademni
tutqun qilğan we 10 ademge bölgünçilik we qanunsiz diniy
paaliyet bilen şuğullandi digen eyip bilen ölüm jazasi
bérip derhal ijira qilğan.
2002-yil 23 - maydiki <Qirğiz uçur agentliqi>ning
xewirige qariğanda Qirğiz hökümiti Xitay hökümitining
teliwige asasen Memet Sadiq we Memet Yasin qatarliq ikki
neper Uygurini xelqara islam térorizimi namida neyiplep
qolğa alğan we Xelqning naraziliqiğa qarimay Xitay
hökümitige ötküzüp bergen.
Öz muxbirimiz Abdulla Pamerning 2002 - yil 24 - Aperel
wetendin yolliğan xewirige qariğanda Xitay hökümiti
Hoten rayonida qattiq wehşilişip kişilerning kollektip
élip bérilidiğan Qurban heyiti, ruzi heyiti, miyit
namizi, qiz - yigitlerning nika murasimi,hetme quran
qiliş, meşrep qatarliq pa'aliyetlirige boy sunuş mümkin
bolmaydiğan éğir çek qoyğan.bundaq paliyetke
qatnaşqanlar Islam térorizimi bilen şuğullanğanlar
qatarida qattiq bir terep qilinğan.
2002 - yil 3 - ayning 19 - küni H oten welayitining
Islam Awat yézisidiki 50 yaşliq bir Uygur ayalning miyit
namizi munasiwiti bilen, bu namazğa qatnaşqan 300din
artuq ademge Başlanğuç mektepning yenida miyit namizi
oqidi degen eyip bilen ohşimiğan derijide jaza bergen.
Namazğa yetekçilik qilğan Jelil mehsumğa 2500 yüen, Eziz
mehsumğa 2000 yüen,un-din başqa 23 diniy zatqa 200
yüendin jerimane qoyğan.
Undin başqa yézidiki barliq ademler seperwer qilinip, 4
- ayning 18 - künidin 28 - künigiçe siyasiy yiğin
éçip,kişilerni mejburi mesile tapşuruşqa qistiğan, yiğin
ahirida bu işqa çétişliqi bar dep qaralğan Uygur
kadirlirini xizmitidin élip taşliğan. |
|
