|
Yéqinda, ETIC qarmighidiki < Uyghur Tetqiqat Merkizi >,
Sherqiy Türkistanning 1949 yilidin buyanqi nopos
ehwali heqqide étirapliq tekshürüsh élip barghan idi,
ular teripidin hazirlanghan doklatta yer alghan sanliq
melumatlarning bir qismi töwendikiche:
1. Sherqiy Türkistanning hazirqi nopos ehwali
Bügün, Xitay hökümitining resmiy statiskilirida Sherqiy
Türkistanning omomiy noposi 19 milyon 339 ming 500 bolup,
Uylarning sani 8 milyon 823 ming 500, Uyghurlar omomiy
noposnung 45.62 pirsentini teshkil qilidu, Xitaylarning
sani 7 milyon 711 ming bolup, omomiy noposnung 39.87
pirsentini teshkil qilidu, Xitay teripidin < Xinjiang
Uyghur Aptonom Rayoni > dep atalghan Sherqiy Türkistanda
Uyghurlar hazir azsanliq orungha chüshüp qalghan.
Undin bashqa yene Sherqiy Türkistanda 1954 yili 10
ayning 7 künidin buyan öz aldigha mustéqil xandanliq
quriwalghan < Bingtüen > diki Xitaylarning noposi 2
milyon 420 ming 900 bolup, ularning sani Sherqiy
Türkistanning omomiy noposigha kirgüzülmigen.
2. Sherqiy Türkistanning 1949 yilidiki nopos ehwali
< Xinjiang Uyghur aptonom rayonluq Statiska idarisi >
teripidin tüzüp tarqitilghan, < jasaret bilen ilgirligen
40 yil > namliq kitapta körsütülishiche, 1949 yili
Sherqiy Türkistanning omomiy noposi 4 milyon 333 ming
400 bolup, bunung ichide Uyghurlarning sani 3 milyon 291
ming 100, Xitaylarning sani ( eskerlerni qoghqanda )
aran 291 ming neper idi.
Shu yil yerlik Xelq ichide tughulush nisbiti 30.03
pirsent, ölüsh nisbiti 20.81 pirsent bolup, noposnung
tebiy köpüyüsh nisbiti 9.22 pirsent idi.
Hazir tughulush nisbiti 16.0 pirsent, noposning tebiy
köpüyüsh nisbiti bolsa 10.91 pirsent bolmaqta.
Hökümet menbeliride körsütülishiche, Xitay dayirliri
keyinki 30 yil ichide < Bingtüen > ning noposini 7
milyongha köpeytish, < aptonom rayon > ning noposini
bolsa 2020 yiligha barghanda 25 milyon 570 ming
etrapida konturol qilishni pilanlighan.
Emma bezi mustéqil menbelerde, Xitay merkizi
hökümitining kelgüside Sherqiy Türkistangha 100 milyon
Xitayni yötkep kélip yerleshtürüshni pilanlighanliqi we
< chong gherbi shimalni echish pilani > ning emiliyette
bolsa Sherqiy Türkistangha keng kölemde Xitay köchmini
yötkesh pilani ikenliki körsütülmekte.
3. Sherqiy Türkistanning < Aptonom Rayon > gha
özgertilgen 1955 yilidiki nopos ehwali
Sherqiy Türkistan Xitay hökümiti teripidin 1955 yili
10 ayning 1 küni mejburi halda < Xinjiang Uyghur
aptonom rayoni > dep elan qilnghan bolup, shu yili
sherqiy türkistanning omomiy noposi 5 milyon 117 ming
800 bolup, Uyghurlarning sani 3 milyon 720 ming 650,
Xitaylarning sani bolsa 550 ming 50 idi.
Ughurlarning sherqiy türkistanda azsanliq orungha
chüshüp qalghan mezgili 1967 yili bolup, shu yili
omomi nopos 8 milyon 718 ming 400 ge yétip, Uyghurlar 4
milyon 311 ming 500, Xitaylar bolsa 3 milyon 307 ming
yétip bardi, yeni, 55 yili omomiy noposning 75
pirsentidin köpirekini igelligen Uyghurlar, 12 yildin
keyin 40 nechche pirsentke chüshüp qaldi.
4. Kommunist Xitay ishghalidin buyan, Xitay
köchmenlirining Sherqiy Türkistangha yerlish ehwali
heqqidiki körsrtküchler
< Xinjiang Uyghur Aptonom Rayonluq Statiska Idarisi >
teripidin elan qilinghan sanliq melumatlargha
asaslanghanda, 1949 yilidiki kommunist ishghalidin
buyan, Xitay köchmenlirining sherqiy Türkistangha
yerlishish ehwali töwendikiche bolghan:
1949 - yili : 291 ming
1955 - yili : 550 ming 500
1960 - yili : 1 milyon 944 ming 500
1965 - yili : 2 milyon 758 ming 400
1970 - yili : 3 milyon 861 ming 200
1975 - yili : 4 milyon 780 ming 100
1980 - yili : 5 milyon 310 ming 300
1985 - yili : 5 milyon 349 ming 200
1988 - yili : 5 milyon 470 ming
1995 - yili : 6 milyon 36 ming 700
2000 - yili : 6 milyon 871 ming 528
2006 - yili : 7 milyon 711 ming
5. Kommunist Xitay ishghalidin buyan Uyghurlarning nopos
ehwali heqqidiki körsetküchler
< Xinjiang Uyghur Aptonom Rayonluq Statiska Idarisi >
teripidin elan qilinghan sanliq melumatlargha
asaslanghanda, 1949 yilidiki kommunist ishghalidin
buyan, Uyghurlarning nopos tereqqiyati töwendikiche
bolghan:
1949 - yili : 3 milyon 291 ming 100
1955 - yili : 3 milyon 726 ming 500
1960 - yili : 3 milyon 991 ming 200
1965 - yili : 4 milyon 115 ming 100
1970 - yili : 4 milyon 673 ming 300
1975 - yili : 5 milyon 266 ming 400
1980 - yili : 5 milyon 764 ming 600
1985 - yili : 6 milyon 294 ming 400
1988 - yili : 6 milyon 675 ming 200
1995 - yili : 7 milyon 589 ming 468
2000 - yili : 8 milyon 250 ming 236
2005 - yili : 8 milyon 823 ming 500. |
|
