|
20-Esirning başlirida yaşiğan, Yawrupaliq meşhur
insanşunas we juğrapiyeşunas Ellworth Huntingtonning
dang çiqarğan we insaniyetning tereqqi qilişiğa hesse
qoşqan esiri, Iriqlarning Xaraktiri de munular
yezilğan: qattiqçiliq, açarçiliq, yoqsizçiliq
qatarliq eğir şaraitlarda ölidiğan ademler qaysi xil
ademler? Ölgen ademler bilen hayat qalğan ademlerning
sapasida aziraq oxşimasliqlar barmidu? Muşu nuqtini
ispatlaş üçün alim özi qiziqqan jay qehetçilik (uruş
we tebi seweptin) köp bolidiğan Xitayğa 1923-yili
qayta bérip tekşüruş tetqiqatta bolğan. Özi
oyliğandek töwendiki yekünge érişken:Eger bir ademde
bu xil ğeyri hayat qéliş şexsiyetçiligi bolmisa,
bundaq şepqetsiz qehetçilik yillarni saq salamet
ötküzelişi mumkin emes
şuning üçün şexsiyetçilik
qançe eğir bolsa, hayat qalidiğan purset şunçe köp
bolidu. Bundaq qehetçilikni qançe köp beşidin ötküzse,
şexsiyetçilik pisxikisi şunçe çongqurlişidu
. omumen
radikal şexsiyetçilik bir aile kişilirini qehetçilik
yilliridin saq salamet ötküzüp, aman qalduridu. 2000
yilliq bu uzaq dewirde peqetla bu xil şexsiyetçi
ademler tallinip qalğan. Şuning üçün burunqi öz
nepsidin keçip özuqluğini, yepinçisini başqilarğa
bérip, hayatliq şaraitini başqilarğa öotinidiğan
ejdatlarning hemmisi ölüp tügigen. . . (Iriqlarning
Xaraktiri namliq kitaptin élindi. )
Bu büyük Xan millitining öz milli menpeti üçün yat
milletlerge qarita mesuliyetsizlik qiliş pisxikisini
we buni işqa aşuruş üçün qolidin kelidiğan herqandaq
rezilliktin yanmaydiğanliğini ispatlaydu. Yeni bu
şexsiyetçiligi(qanxor milletçi Maozedongning ğerezlik
siyasiti, adem köp bolsa, küçlük bolimiz) sewebidin
köpiyip dunyağa siğmay qalğan sapasiz nopusining
yaşişi üçün élip beriwatqan kengeymiçiligining
hergizmu quruq şuar towlap, kişilik hoquqni, demokiratiyeni,
erkinlikni qoğdaymiz dep yürgen medinyetliklerning
terbiye bérişi bilen toxtap qalmaydiğanliğini
körsitidu. Çünki yuqarqi abzas ularning bu tuğma kengeymiçiligining
şekillengen waqtining yeqinqi esirler bolmay belki 20
esirdin aşqanliğini ispatlaydu. Şundaq. qan bilen
kirgen xuy, jan bilen çiqidu. Tarixtin buyan
atamiras wetinimiz Şerqiy Türkistandin başqa Vetnam,
Koriyelermu ularning mustemlike qiliş qara
tizimligige kirgen. Lékin ularning juğrapiyelik şaraitining
ewzelligidin, xelqining boy egmesligidin bu qabahetlik
mehkumluqtin qutulup qalğan. Mesilen: Ming sulalisi
1418-yilidin1427-yilğiçe Vetnamğa tajawuzçiliq uruşi
élip barğan, Qing sulalisi 1789-yili Hanoigiçe besip
kirgen, 1979-yili Dengxiaopingning Vetnamğa élip
barğan tajawuzçiliq uruşi. Yene kélip ularning
tajawuz qilip kelgendin keyin ğerezlik qoyğan nurğun
yer namlirimu bu rehimsiz, şexsiyetçi qara niyitini
aşkarlap turidu.
Mesilen: Barikölning burunqi nami Zhen Xi (ğeripni basturuş);
Ürumçining burunqi nami Dixua(xitaylaşturuş), Toqsu
ning hazirqi xitayçe nami Xin He ( Xin Jiangni menggü
ténç qiliş), Vetnamğa xoşna ölkiliridiki
NanNing(jenubni ténçlanduruş), ZhenNanGuan(jenubni
basturuş qowuği), Koriyege xoşna ölkiliridiki
AnDong(şeriqni emin qiliş), DongNing(şeriqni tinjitiş),
we bizge xoşna tereptiki XiNing(ğeripni tinjitiş), ximaldiki
BeiAn(şimalni emin qiliş) qatarliqlar(Open
jornilining2001-yili2-sanidin élindi). Xan
millitining peqet we peqet birla tarixiy wezipisi bar
u bolsimu bizni , Şerqiy Türkistanning qanunluq
tarixi igiliri digen ornimizdin yoq qiliş we
idiyimizdin waz keçturuş arqiliq bu tupraqqa érişiş.
Ular buni menggülik emelge aşuruş üçün birinjidin,
ideoligiye saheside azraqla milli ğururni oyğitidiğan,
heqiqi tarixni tekitleydiğan, milli kimlikni
tekitleydiğan, ularning süyiqestini paş qilidiğan kitaplarni
çeklep köydürüp, tarixni burmilap birqisim munapiq
ziyalilirimiz bilen birlişip özlirining yengi
keldaxun emes ezeldin muşu tupraqta tirişçanliq
bilen yaşawatqanliğini, xitaylar bolmisa bizning
yawayiliqta yaşaydiğanliğimizni idiyimizge
singdürup işenduriwatidu we dunyani eği bilen beği yoq
aq taşliq kitap çiqirip aldawatidu. Buningğa
maslişip bizning köpligen özini meşhur yazğuçi, şair,
senetçi dep atiwalğan ziyalilirimiz iplas
kommunistlarni medhileydiğan, bizning (şinjiang)
yaxşi jay qatarliq şeir, naxşa-usulliri we maqaliliri
bilen ularning dépiğa usul oynap, biz mehmandost,
düşmennimu dasqan selip mehman qilimiz, senetxumar
dep unwan-inamğa érişip, kelgüsi pajieler üçün
qayğurmaywatidu. Ikkinjidin, oçuq aşkara köçmen
yötkeştin sirt, yilda 100 minglap mustemikiçilik
idiyisi singdürülgen milletçi xitay esker
ofitsirlirini kesip almaşturuş nami bilen pütün Şerqiy
Türkistanning, yuquri hökümet organliridin tartip,
zawut-karxana, yeza-qişlaqlirining bulung-puşqaqliriğa
qeder orunlaşturuwatidu. Yene öz wetinidin ayrilip yat
yerlerge ketişni xalimaydiğan ali mektep püttürgen
oquğuçilirini siyasi besim we maddi menpet bilen
aldaş arqiliq çegra rayondiki qalaq milletlerni
tereqqiyatqa érişturguçiler, ğeripni eçiş nami
bilen tümenlep Şerqiy Türkistanning herqaysi wilayet,
şeher, nahiyiliridiki, eslide yerlik iş orni yoq on
mingliğan ali mektep püttürgenlerge xas bolğan,
herxil xizmet orunliriğa orunlaşturiwatidu. Xizmet
orunliridin quruq qalğan birqisim yaşlirimiz uningğimu
boptu dep xitayning bizge meqsetlik singdürgen
medeniyitini qubul qilip, ademni eqil- tepekkuridin
azduridiğan süpetsiz haraqlarni boluşiğa içip, heroin,
neşini boluşiğa çékip ikki nan tapsa birini dap çélip,
hawayi-heweske heddidin artuq berilip, waqitsiz we
qedir qimmetsiz, izsiz ğayisiz kesel körpisi bölüp
ölüp tügişiwatidu. Üçinçidin, bizni imansiz
mustemlikiçilerdin ayrip turğan, birdin-bir rohi
yolençükimiz, exlah mizanimiz bolğan diniy etiqadimiz
üçün qanunluq erkin étiqad qilişimizğa çek qoyup
boğuwatidu we bir qisim munapiq imam, mollilarning
ağzi arqiliq özlirining qilmişi üçün çapan yepiwatidu,
mustemiçiligi üçün qanuniy asas turğuzuwatidu.
Heqiqi şair, ziyali şehit Abduxaliq Uygur ötken
esirning beşida bizge kelidiğan bu eğir nomusliq
künlerni aldin ala hés qilip, xatirjemlik söyer Uygur
millitining bu tepse tewrimes pisxikisiğa eçinip,
oyğitiş üçün yazğan otluq şeirlirining hazirmu biz
üçün waqti ötkini yoq. Eger yene muşundaq ketiwersek
neççe on yıl yiğlap olturişimiz andin yer şaridin yoq
qiliniwetişimiz muqumlaşqan bolidu.
Dewri jebridin ésit! Halingğa Uygur Way Sanga,
Janni alqanğa élip Çiq! Tapmaysen başqa çarisen.
****
Niçük qismet bu doslar? Ejep bexti qara boldum,
Tuğulğan öz diyarimda musapir binaya boldum.
Tamamen ayrilip insani erkim, bay bisatimdin,
Özümning Mülkige Ah!! Özum Zar gada boldum.
(Türk Yurdu Yayinlari)din élindi.
Şu zamanlarda Uygur millitining birdin-bir çiqiş
yolining peqetla erkinlik, musteqilliqni qolğa
keltürüş yolidiki küreş qiliş ikenligini tonup yetip,
millitini oyğitişqa tirişqan şairimiz Abduxaliq
Uygurdek ziyalilirimiz hazir nime qilip yürgendu?
Insan dunyağa bir qetim kélidu. Tengri bergen bu
amanitini waqti toşqanda qayturwalidu. Heqiqi
étiqadliq, wijdanliq, ğayilik insan ölümdin qorqmaydu,
eksiçe bu çeklik hayatida öz qimmitini yaritip, öz
şexsi işlirining höddisidin çirayliq çiqip, öz
eqidisi üçün milliti üçün nurğun işlarni qilalaydu.
Weten içidiki heqiqi wijdanliq ziyalilirimiz mexpi
herket qiliwatqan, purset kütiwatqan bolsa(inşaalla),
erkin dunyadiki men etiwarliq Uygur dep yürgen ziyalilirimiz(heqiqeten
biz ularni etiwarlaymiz) nime üçün içidin çiqirip öz
milliti üçün bir iş qilalmaydu? Téngirqap yürgenlerni
nime üçün toplimaydu? Ularğa nurluq yol körsetmeydu?
Millitimiz hazir oyğandi, peqetla téngirqaşta
Wetenning bextsiz künliride, uni qutulduruş üçün élip
berilğan küreşlerning eng muhimi: millet toplimidiki
her-bir şexisni pütünley we rohi quwwetliri bilen
birleştürüştur. Buningdin başqa herqandaq iş axirida
milli birlikni buzup, ayrimiçiliqqa we parçilinişqa
yüzlenduridu. (Mustafa Kamal Atatürk)
Şundaq bizning şillimizdiki bu yat millettin bolğan
qanxor hökümet qurulğandila bizni oylaşmiğan, öz
puxrasi ornida körmigen idi. Buni addisi diktator
hökümet ismidinla köriwelişqa bolidu. Xitay xeliq
jumhiryiti- buningdiki xua peqetla büyük xan
millitini körsitidu. Hergizmu Uygur qatarliq
milletlerni öz içige almaydu hem bizmu xua milliti
boluşni menggü xalimaymiz. Yene muşundaq öz teqdirimiz
üçün oylanmay, qayğurmay, yat sapasiz milletning
hökümranliğini nomus körmey, 300 ming Çéçenni
özimizge ülge qilip tirişmisaq halimiz xeter emes
halimiz berbat bolidu (Boluwatidu).
Qedirlik ziyalilirimiz! Millet silerdin ümit kütmekte!!
Çünki özini Uygur millitining ziyalisi dep
sanaydiğanlar, millitining teqdirige hemmidin bek köngül
bölüşi kerek, milli musteqilliq pikir eqimi siler
arqiliq şekillinidu!! Bilim eliş, bilimlik boluş üçün
emes! Milletning yüksilişi we şan şeripi üçündur. (Atsiz)
Qisqisi mening bularni yezişimğa türtke bolğan
hedistiki bu ikki jümle söz, buni unutmasliğinglarni
töwençilik bilen soraymen! Eng büyük jihad,
zalimlarning aldida heq sözni sözleştur;Ğazat qilmay,
ğazat qilişnimu oylimay ölgen adem munapiqliq alamiti
bilen ölidu (Muslim).
Wetendiki çüşkünlükte yaşawatqan, exlaq böhranida
turuwatqan qedirlik yaş doslirimğa Türk milletçisi,
muteppekkur Hüseyin Nihal Atsizning bu sözlirini
hediye qilimen:
Milletlerning asasi exlaqtur. dölet, bilim, teşkilat
qatarliqlar uningdin keyin kelidu.
Türk milletliri bolsun yaki başqa milletler bolsun,
exlaqi yüksek bolğan çağlirida u millet yükselgen.
Exlaqi sağlamliği buzulğan çağlarda u millet
xarapliqqa yüzlengen we weyran bolğan
, bir
milletning, bölüpmu yaşlirining exlaqi eng muhimdur.
Çünki milletning teqdiri belgilinidiğan halqiliq
peytlerde yaşlar kökrek kerip aldiğa çiqidu we qan
tökidu. ( Atsiz)
Heqiqeten bizning asarettiki güzel wetinimiz dunya
heset qilğidek yer kölimige we bayliqqa ige bir göher
zimin. Buni hemmimiz bilimiz we ağzi-ağzimizğa tegmey,
maxtinip sözleymiz. Lékin şuni köpçiligimiz bilmeymiz:
bu ziminda zadi insan yaşaşqa muwapiq makan qançilik?
Insanğa kereklik su qançilik? Insan salametlikige
biwaste tesiri bolğan muhit bulğunuş qançilik? Bu séxi
zimin zadi qançilik keldaxunni siğduralaydu?
Işençilik matiryallarğa asaslanğanda asarettiki
wetinimizning aran 70000 kuwadrat kilometir zimini
insanning yaşişiğa muwapiq bölüp, hazirqi yalğançi
hökümetning istatiskisidiki nopusni teqsimligendimu,
kuwadirat kilometir beşiğa 233 ademdin toğra kélip,
dunyadiki nopus eng ziç jay Gollandiye bilen
tenglişip qalğan. Hazirğu meyli akang kimni alsa
yenggeng şu, dep ötup kétiwatimiz. Kelgüsi
ewlatlirimiz qandaq qilidu?? Biz ölgendin kéyin
bizning qewrimizge qarap tüküridu!!!(bizni kömidiğan
yer qalsa). Bizde bir mesulyet boluşi kerek!!
Özimizni qurban qilip kelgüsi ewlatlirimizning ğemini
yeydiğan, oylaydiğan. Emdi jihad qiymay başqa yolmu
qalmidi, belki milli kimlikni tonut, milli tuyğungni
ulğayt, milletçilikni teşwiq qil, qisqisi ailengde
bolsimu özeng küçüng yétidiğan perzentliringni
milletçi qilip çiq!Başqilar milletçilik qilsa gep yoq,
biz qilsaq nime boptu? Bu nöwettiki eng muhim wezipe.
Undaq qilmisaq yer yüzidin yoqilimiz.
Emdi su mesilsige kelsek, su hayatliqning menbesi,
tarixtin beri bizge hayat bexş etiwatqan sehi Tarim,
Ili, Ürumçi, Könçi, Aqsu deryaliri konilarning sözlep
bérişiçe kommunist xitaylarning şori quruğur ayiği
tegmigen çağlarda, bu yerdiki ezeldin yaşawatqan
insanlarning hayatliq hajitidin çiqqandin sirt,
epsanilerdiki iptidai ormanlar, janu janiwarlar
jennet kebi güzelliklerning hemmisi bolğan. Hazir
qandaq boldi??. Ormanlar késildi, sular bulğandi,
qurudi. Suda üzidiğan, asmanda uçidiğan, yerde
ömileydiğan janiwarlarning hemmisining digüdek ular
teripidin tuxumi quritiwetildi (asta-asta biznimu
qurutiwatidu). Mesilen, xitay quruluş akadimiyisining
yeqinda eng yengi, amalsiz élan qilğan ras xewiride,
Uygur millitining hayatliq menbesi bolğan Tarim
deryasi we Ili deryasining su supiti V tipige
mensup yaki uningdinmu töwen ölçemde bolğan (The Epoç
Times). Bu diginimiz bu sular etiz suğurişqimu
yarimaydu digenlik! Oylap beqinglar bu nime aqiwet ?
Su, orman, tupraqlarning tebiette belgilik nisbet
boyiçe bulğanmay, yoqalmay turuşi, insanlar,
janu-janiwarlar sağlam hayatliğining we mewjutliğining
kapaliti. Ular buni bilmey muşundaq bolişiğa sel
qarawatamdu? Yaki tuğma şexsiyetçi, qara niyetligidin
beribir yatlarning yeri bolğandikin nime çatiğimiz, waqti
kelgende qaçimiz dewetamdu? Millitimizni milyonlap
xaniweyran, sersan sergerdan qilğan mudhiş medinyet
inqilawi mezgilide milletçi şairimiz şehit Ibrahim
Turdi bizge texi tonulup ketmigen bu şeiri arqiliq bu
iplas, yaman ğerezlik mehmanlarğa bolğan qehri
ğeziwini ipadilep, Tengrige isyan qilğan:
Ey! Asman!!!
Yiğiştur Asmaqliringni!!!
Mening bu tar wetinim qobul qilalmaydu!!!
Hayatqa işqi yoq qasmaqliringni!!!!!
(Tarixta körülmigen dehşet)tin élindi.
1-Dunya uruşidin keyin, Germaniyening meğlup bolğuçi
dölet ahanitida qelişi, Nemis millitining rohi
késilige aylinip, bir türlük radikal fantaziyilik
dorining dawalişiğa muhtaj bolğan. Adolof. Gitlérning
oçuq aşkara milletçiligi we jeng pelsepesi neq bu xil
dora bolup, bu ahanetke we meğlubiyetke boy egmes
millet üçün pütmes tügimes rohi küç ata qilğan.
(Beijing Spring. 2001-9-san). Bizning hazirqi eng
ejellik kamçiliğimiz sapasiz, yat milletning
hökümranliğini ahanet hés qilmiğanliğimizda. Hés
qilğanlirimizning sanining sanaqliq bolğanliğida.
Qaçan millitimizning 99% bu yat milletning
hökümranliğini özi üçün ahanet hés qilaliğanda,
musteqilliğimizdin söz açqili bolidu. Eziz Uygur
milliti! Şuni untup qalmanglar, bizning batur
ata-bowilirimiz ularğa bizdin qoğdiniş üçün tam soqturğan.
Tomurlirimizdiki çewendaz ata-bowilirimizning qeni
bizni ahanetke, meğlubiyetke boy egmeslikke çaqiridu.
Oyğan Uygur!!! Qeddingni rusla Uygur!!! Özengge nime
üçün digen sualni jiq qoy! Qulğa oxşaş yaşawatqan,
erkinlik üçün jan bérişni we qan tokuşni oylaşmiğan
şexisler we milletler hiç bir zaman, hiç bir dewrde
insandek yaşaşqa layiq bolalmas. Ğururluq insanlarğa qulçiliq
esla yaraşmas, asaret we istidbat zenjiri neqeder
pedazlanğan bolsa bolsun, meyli altundin meyli
pilatinadin bolsun, u beribir zenjir. Bu zenjirge bağlanğan
insanning eng yüksek inkasi we herkiti: isyan qiliş we
qutuluşqa tirişiştur. (Alparslan Türkeş)
Şundaq hazirqi dunya hemme talaş tartişlarning ténçliq
bilen, çirayliq, herqaysi milletlerning öz ğururi,
tartiwilinişqa bolmaydiğan hoquqlirining hörmetlinişi
asasida hel boluşini ümit qilidu. Ténçliqni söyüş,
musapir milletlerni öz qoyniğa elişni tarixiy
enenisi qilğan biz mert Uygurlarmu hergiz, hergiz alatopilangni,
qalaymiqançiliqni, qan tökülüşni xalimaymiz. Lékin
dunya jamaetçiligi, xitay milletçi kommunistlirining
içki jehette qolida tömürning suniği bolmiğan Uygur
millitige faşistik dölet terrorizimi we yoqutuş
siyasiti yürgüzüp, sirtqi jehette dunyağa qarita
ustiliq bilen élip barğan herxil(bizni ular bilen
barawer, herküni digüdek naxşa-usul, meşrep bilen
yaşawatidu digendek, kişini şu yerdimu zulum barmidu
digen xata oyğa asanla keltürüp qoyalaydiğan) saxta
teşwiqatliri bilen dawamliq aldinip, bizning öyge
kirgen bulangçini qoğlap çiqiriştek eqelli qarşiliq
körsitişimiznimu teng qoşulup Terror dep berse, bu
iş axiri yiğişturiwalğili bolmaydiğan pajelerni we
qan tökülüşni keltürüp çiqiridu. Hazirqi wetinimizning
bextsiz künliride biz Uygurlarning peqet birla yolimiz
bar. U bolsimu bir milli ğayining etrapiğa ziç uyuşuş,
pütün talaş-tartişlarni süpürüp taşlap, ittipaqlişiş.
Bir milletning eng qimmetlik bayliği, öz xelqi
arisidiki milli birlik we inaq ötmek üçün tirişqanliq
tuyğulirining we qabiliyitining
pişip-yetilgenligididur. Milli bayliği, weten
erkinligini qoğdaş üçün, pütün xelq jenini we
barliğini ataşqa derhal qarar çiqiraliğanda, bu
milletning milli birlik, milli tuyğu, milli
medeniyitini eng yüksek pellige çiqiralaydiğanliğidin
we qoğdiyalaydiğanliğidin eğiz eçiş mumkin. (Mustafa
Kamal Atatürk).
Alimjan
2004-yili Fewral Germaniye.
|
|
