Heptilik Siyasiy Ilmiy Gezit - Sherqiy Türkistan Informasyon Merkizi Nesir Qildi

Xitay Pul-Muamile Sestimisidiki Ölgen Hésawat, Pul Paxallişiş Bilen ‎Ayaqlişidu

Merkizi Axbarat Agentliğining xewirige asaslanğanda, Teywen Universitining iqtisad ‎penliri proféssori Jang Qing Xi bu yil 1-ayning 30-küni Amerikaning Mariran şitatida ‎doklat bérip munularni eytqan: Xitay banka séstimisidiki ölgen hésawat 40% din ‎‎50 % giçe bölüp, dunya bankisi köp qetim iqtisad ajritip yardemleşken bolsimu, ‎asasliq mesile tüptin hel qilinmiğaçqa ehwalda özgiriş bolmiğan axirida ‎Xitay hökümiti peqetla zawutta pul besip bankilarni mebleğ bilen teminleş usuli ‎qollinişqa mejbur bolidu, bu mesilini pul paxallişiş bilen ayaqlaşturidu. ‎
Proféssor Jang 1-ayning 30-küni u yerdiki xitayliqlar teşkilatining tekliwi bilen, ‎Amerika Plonston Universitida tetqiqat bilen şuğilliniwatqan Xitayliq ‎iqtisadşunas Xe çinglian bilen birlikte, „Xitay iqtisadining haziri we ‎kelgüsi“ digen temida Mariran iştatining Roçkville şehride bu doklatni bergen. Bu ‎ikkisi şularni bildürgen: Xitay hökümitining iqtisadi istatistikilirida saxtiliq nahayiti ‎eğir, iqtisadning yuquri sür’ette tereqqi qilişining hökümet terep sanliq melumatliri ‎nahayiti gumanliq, hem pul-muamile qurulmisi alliqaçan weyran bolğan, işsizliq ‎nisbiti 30% din aşqan boluşi mumkin, xitay iqtisadining tegi çirip boldi, ğulap ‎çuşişi peqetla waqit mesilsi. ‎
Teywen sodigerlirining Xitayğa salğan mebliğining zor kölemde éşişi ikki ‎terep iqtisadi munasiwitining kündin künge yeqinlişişiğa qarita proféssor Jang ‎bularni körsetti:Qilalaydiğinimiz amalning bériçe toğra uçur, emiliy ehwal bilen ‎teminleş, qalğanlirini Teywenlik sodigerlerning özining qarar qilişiğa qaldurduq.
‎Jangning bildürişiçe, ölgen hésawatlar asasliği dölet igiligidiki karxanilarning ‎alğan qeriz pullirini qayturalmasliğidin kélip çiqqan. qiyaslarğa asaslanğanda, ‎tört çong bankining ölgen hésawitining salmiği 40% din 50 % giçe bölüp, Xitay ‎pul muamile séstimisi halaketke qarap yüzlenmekte. ‎
Dunya bankisi yeqinqi neççe yildin yaqi arqa-arqidin yüz milyartlap dollar qeriz ‎bérip, bu ölgen hésawat mesilsini hel qilişqa yardemleşken bolsimu, lékin asasliq ‎yoçuq étilmigeçke mesilini tüptin hel qilalmiğan. Hazirqi pul-muamile séstimisining ‎weyran bolmay dawamliq turalişi pütünley xeliqning bankidiki zor miqtardiki amanet ‎pulining bolğanliğida we çet’el mebliğining zor kölemde kirişide, uçurlarning ‎qattiq mexpi tutilişida. ‎
U mundaq didi:Xitay pul-muamile séstimisi axiriğa barğanda, amanet ‎qoyğan pulni neqleşturiş mesilsige uçrimisimu, berdaşliq bérelmeydu, axirida ‎weyran bolidu. Lékin bankilarning weyran boluşining aqiwitini tesewwur qilğili ‎bolmaydu, hökümet zawutta pul besip bankilarğa qeriz bérişi mumkin, aqiwiti yuqiri ‎pellige çiqqan pul paxallişiş bilen bu mesilini yiğişturidu. ‎
Xitay Dunya Soda Teşkilatiğa kiridiğan çağda, 5 yil içide pul-muamile ‎bazirini çet’el bankiliriğa eçiwitidiğanliği toğrisida wede bergen idi. Eger ‎rastinla eçiwetilse xitay bankiliri hergizmu çet’el bankiliri bilen ‎riqabetlişelmeydu. Jang proféssor bilen Xe proféssorning qarişiçe Xitay wede berginidek rastinla pul-muamile bazirini ‎çet’el bankiliriğa eçiwetişi mumkin emesken, amalsiz eçiwetsimu muhim ‎bolmiğan, öz bankilirining mulazimitige tesir qilalmaydiğan sahelirini ‎eçiwetidu. Eger kommunistlar öz hakimiyitining tehditke uçrawatqanliğini hés qilsa, ‎ular çong milletçilikni küşkürtüp qözğap, çet’el sodigerlirige bölüpmu çet’el ‎bankiliriğa qarşi turişi mumkin. ‎
Xe çinglien munularni körsetti: Xitayning bankiliri xuddi qan buzuluş késilige ‎griptar bolğan bimardek bop qalğan. Qançilik yengi qan almaştursimu, yenila ‎késelde özgürüş bolmaydu. Xitay hökümitining hazirqi qolliniwatqan usuli, dölet ‎igiligidiki bankilarni soda bankiliriğa özgertip, Amerika pay baziriğa çiqirip ‎mebleğqe érişiştur. Lékin u Linkolinning eytqan bu sözini neqil kelturgen:Hiçkim ‎Menggü Barliq Ademlerni Aldiyalmaydu! ‎

The Epoç Times
Terjime qilğuçi:Alimjan
Germaniye. 2004-yili 15-febral.

©UÇQUN-KIVILCIM - 19/02/2004 16:20 Hazirliğuçi: A. Qaraqaş