|
Amerika Waşington Universitétining jemiyetşunasliq
ilmi boyiçe tonulğan Proféssori Rodney Starkning
yengi esiri Tengrining Parlaq Nuri da körsitilişiçe,
éétiqad bilen pen ottursida, içki ziddiyet toqunişi
bolmastin, eksiçe tengrige bolğan étiqad penni heqiqi
tereqqiyatqa érişturgen. Bu muşu sahediki alim we tetqiqatçilardin
başqilarğa tonulup ketmigen heqiqet. Proféssor Stark
özining köp yilliq ilmi tetqiqati jeryanida érişken
netijisi arqiliq, atizimçilarning, insanlar idiyisini
atalmiş étiqadning iskenjisidin azat qiliş üçün, otup
ketken 300 yil jeryanida jahilliq bilen diniy étiqad
we pen arisida saqlanğili bolmaydiğan eğir toqunuş
bar diyişi, emilyetni çiqiş qilmiğanliq dep yekün
çiqarğan. 16- we 17 -esirlerdiki pen-texnika bir qeder
tez tereqqi qilğan dewirlerdiki alimlarning mutleq köp
qismimu heqiqi étiqadliq kişiler bölüp, ularning ilim
saheside körunerlik netije qazinişining türtkisi
tengrininğeq ikenligini ispatlaş jeryanida peyda
bolğan. (Pen-texnikini tereqqi qilduruş üçün, çoqum
étiqadni taşlaş kerek) digenni terğip qilğuçilar bolsa,
pen-texnikining tereqqiyatiğa hiçqandaq hesse
qoşalmiğan, özini pen-texnikining terğibatçisi
dewalğan Atizimçilardur!
Hemmidin eçinişliği şuki, bu xil közqaraş hazirğiçe
dawamlişip keldi. Proféssor Starkning köp yillardin
beri élip beriwatqan hazirqi zaman pen tarixi
tetqiqati arqiliq érişken yuqarqidek yeküni, hazirqi
zaman pen tarixi alimlirining qollişiğa érişti.
Proféssor Stark kitawida misal keltürüp pen we étiqad
ottursidiki organik bağlinişni ispatliğan. U,
xiristian ilahiyetşunasi Tertullianning(Miladi
160-yilardin 225-yilarğiçe) sözini neqil
keltürüp:Tengri özi yaratqan dunyağa insanlarning eqli
muamilide we çuşinişte bolişini ümit qilğan, deydu.
Burunqi we ottura esirdiki diniy teşkilatlarning köz
qarişi bolsa, insanlarning tebietni bilişi mejburyet
we wezipe bölüp, bu arqiliq tengrining möjizisige
heqiqi hemdu sana eytqili bolidu.
Xiristian peylasop Augustine(Miladi 354-yillardin,
430-yillarğiçe)eqil bilen étiqadning bir biridin ayrilalmaydiğanliğini
sözlep:Tengri bizning eqilni ret qilip, eqil üçün
izdenmey qarğularçe étiqad qilişimizğa yol
qoymaydüçünki bizning rohimizda eqil terkiwi bolmisa,
étiqadtin söz eçişimiz mumkin emes; 800 yildin keyin,
(1225-1274) yene bir ilahiyetşunas Aquinas yenimu
ilgirligen halda mundaq digen:İnsanlarda alemdiki mewjudiyetlerninğeqiqi
mahiyitini biwaste köreleydiğan yéterlik bilim
bolmisimu, lékin insanlar tengri ata qilğan tuğma
eqli arqiliq, izdinip bu bilimlerge érişeleydu.
Proféssor Stark munularni körsetken:Bulardin şuni
köriwelişqa bolidiki, tengrige işengen adem nahayiti
ümitwar bolğan. Waqitning ötüşige egişip, étiqadliq ademlerning
izdinişi netijiside tengri möjizilirining sirliri
insanlarğa tonutulğan. Pen-texnika yüksek tereqqi
qilğan dewirlerdiki alimlar, Mikar, Galiléy, Niyuton qatarliqlarmu
özlirining yaratquçi tengrige mutleq işinidiğanliğini,
tengri möjizilirining qanuniyetlik bölüp, özliri
başliq alimlarning bayqap ispatlişini kutiwatqanliğini
eytqan. Emiliyettimutexnika inqilawi dewri étiqadni
taşliwetken ademler teripidin yürguzulgen bolmastin,
belki étiqadi bolğan, tengrininğeq we büyükligini
ispatliğan kişiler teripidin yürguzugen.
Büyük alim Niyuton ezeldin özining Tengrige bolğan
étiqadi we çoqunişini yoşirmiğan. 1713-yili u Tengri toğriliq
maqala yezip:Heq tengri kamaliti bilen hayatliqni
yaratqan, Tengri hemmige qadir, bilmeydiğini yoq,
hemme jayda mewjut, menggülüktur, xuddi qarğu ademning
reng uqumi bolmiğandek, biz insanlarmu tengrining
çeksiz sirliq möjizilirini bilip bolalmaymiz, digen.
Niyuton 1692-1693 yilliri dostiğa yazğan xetide,
özining şeyiler qanunyiti toğrisidiki teorimilarni
bayqiğandin keyin, barliq şeyilerning mewjutliğining
arqisida, büyük tengdaşsiz eqilge ige tengrining
barliğiğa teximu qetti işengenligini yazğan. Lékin
200 yildin béri, Atizimçilar jahilliq bilen parlaq netijilerge
érişken Niyuton qatarliq alimlarning tengrige işinişi
mumkin emes, dep turuwalğan. Ularning terğip qilmaqçi
bolğini:Pen bilen din qarmu qarşi, xurapatliqqa tolğan
çong ménge yüksek pen-texnikini tetqiq qilalmaydu we
çüşinelmeydu-digen, emilyetke uyğun bolmiğan sözni
ispatlaştur.
19-, 20-esirlermu buning sirtida emes. Darwinning
newre inisi, Galton tunji bolup alimlarğa qeğez yüzide
tekşüruş élip barğan. U Engiliyediki 190 alimğa
mundaq suallarğa jawap bérişni ötüngen:Sizning
yaş-ösmürligingizde alğan diniy terbiyingiz, keyinki
pen tetqiqatingiz üçün tosalğu boldimu? Netijisi bu
jahil Atizimçini qattiq ümitsizlendürgen. 90% din
artuq alim Yaq!-dep jawap bergen. Uni teximu berbat
qilğini, bu alimlarning hemmisi digüdek diniy
teşkilatlarning ezasi iken.
1914 - yili, yene bir atizimçi, Amerikiliq pisxilog
James. Lonbar tekşüruş élip barğan. U Amerika
Alimliri qamusiğa kirguzilgen alimlardin, özi
ixtiyar qilğanlirining hemmisige bu soallarni ewetken.
Oxşaşla ümütsiz netijige érişken. 42 % jawap bergüçi,
tengrining mewjutliqiğa mutleq işinidiğanliğini
eytqan. 1996-yili, bu xil tekşüruş yene élip berilğan,
netijisi yenila oxşaş bolğan. Yeni 82 yildin keyinmu
Amerika alimlirining tengrige bolğan étiqadi azraqmu
çékinmigen.
1996-yili, Charnegie komuteti pütkül Amerika ilim
saheside tarixta körülmigen bir omumiyüzlük tekşüruş
élip barğan. Buningğa univeristét, tetqiqat
orunliridiki 60 ming neper proffisor qatnaşqan bolup,
pütkül Amerikidiki bu xil ilmi xadimlarning 25 %
igelligen. Tekşürülgüçiler ikki xilğa bölüngen: (qattiq
ilim)- bular: matimatika, istatistika, fizika,
irsiyet ilmi qatarliqlar. (jemiyet ilmi)-bular:iqtisad,
siyaset, jemiyetşunasliq, pisxilogiye qatarliqlar.
Netijide, (qattiq ilim) we (jemiyet ilmi) ning içidiki
iqtisad we siyaset turidikilerning yerimidin köpregi
Tengrige işinidiken. Yeni matimatika we istatistika
penliridikilerning 60 %, fizika penliridikilerning
55%, irsiyet ilmidikilerning 55 %, iqtisad
ilimidikilerning 50%, siyaset ilmidikilerning 51 %.
20-esirdiki büyük alim, pen-texnikining atisi
Einstein (Eyniştin), tengrige bolğan heqiqi
étiqadning türtkisi bilen parlaq netijige érişken
alimlarning wekili. 1921-yili u bir yaş fizika
alimiğa mundaq digen: Men tengrining alemni qandaq
yaratqanliğini bilmekçi. Uning pen we étiqadning
munasiwiti toğriliq sözligen dangliq sözi: Étiqadsiz
ilim-pen mewjut bolup turalmaydu, ilim-pensiz étiqad
qarğularçidur
The Epoç Times din
terjime qilğuçi: Alimjan.
2004-yil 16- yanwar.
|
|
