Heptilik Siyasiy Ilmiy Gezit - Sherqiy Türkistan Informasyon Merkizi Nesir Qildi

4 ) Türkiye, Weten Sirtidiki Bezi Uygurlar Néme Üçün Xitay Hökümitidin Qorqudu?

Hörmetlik wetendaşlar bu yil Xitay hökümiti Istanbul şehridin wetenge tuqqan yoqlap barğan Türkiye girejdani Uygurlarni qalaymiqan tutqun qiliş, pakitsiz soraq qiliş, paspurtini tartiwéliş, çigradin qoğlap çiqiriş qatarliq ehwallarni sadir qilip çetellerde yaşawatqan Uygurlarni ğezeplendürgen bolsimu lékin, Xitay hökümitining biwaste ziyankeşligige uçurğan Uygurlar Istanbul şehrige qaytip kelgendin kéyin muhbirlarning ziyaritini ret qilğan we xelq’araliq insan heq-hoquqliri organliriğa erz qilişnimu xalimiğan bu munasibet bilen muhbirimiz Istanbul şehridiki Türkiye girejdani bezi Uygurlarda körüliwatqan pisxik ajizliqlarning sewebini biliş mehsidide çetellerdiki bir qisim Uygur ziyalilirini ziyaret qildim töwende muhbirimizning yawru’asiya tetqiqat ornining tetqiqatçisi Erkin Ekrem ependi, Austiraliye Şerqiy Türkistan jemiytining başliqi Ehmet Igemberdi ependi we Şerqiy Türkistan imformatsiyun merkizining başliqi diniy zat Abdujelil Qaraqaş ependi bilen ötküzgen söhbitini diqqitinglarğa sunimiz
MUHBIR: Istanbul şehridin wetenge tuqqan yoqliğili bérip Xitayning yolsuzliğiğa uçurğan Uygurlarning sani bu yilning özidila 10din aşti emma Istanbul şehridiki Uygurlar bu hil yolsuzluq we zulumğa süküt bilen jawap qayturwatidu sizningçe zulumğa süküt bilen jawap qayturuş Türk wetendişi Uygurlar nuqtisidin éytqanda toğrimu bu heqte qaraşliringizni otturiğa qoyup baqqan bolsingiz?
Erkin Ekrem: Uygur xelqi 200 yildin béri manju we Xitay hakimyitining astida ézilgen bolğaçqa, Uygur xelq’ining yürigi bu dewrlerdiki siyasi herketlerning köpligidin siqilip qalğan gep şunga Uygurlar çetellerde yeşawatqan bolsimu lékin yenila Xitaylarning siyasi herketliridin qorqup turuwatqan gep bu xil pisxolugiye jemiyet harektirlik bir mesile. Şerqiy Türkistan xelqining bu ehwalğa çüşüp qélişining sewebi yuqurqilardin ibaret dep oylaymen bu mesilini hel qiliştiki birinji yol xelq’aradiki insan heqliri teşkilatliriğa we birleşken döwletler teşkilatining insan heqliri komisiyoniğa erz qilmaq lazim emma erz qilişta Uygurlar buningdin qorqqaçqa, qilmaywatidu démekki bu yerde Uygurlarğa musteqil bir şekilde sahip çiqidiğan organ lazim Amérika egerde Uygur siyas mehbuslarni türmidin çiqiriwetse u çağda Uygurlarğa bir az jasaret kélidu dep oylaymen. şunga Uygur siyasi teşkilatliri bu ehwalni amirkining we yaki birleşken döwletler teşkilatlirining insan heqliri komsiyonliriğa doklat şeklide sunuşi lazim.
MUHBIR: Xitay hökümiti her yili xelqaradiki insan heq hoquqliri şertnamilirige qol qoyup kéliwatidu bundaq şaraitta Xitay yenila yolsuzliqlirini dawamlaşturalarmu? Erkin Ekrem: gerçe Xitay hökümiti xelqaraliq insan heq hoquqliri ehdinamilirige imza atqan bilen lékin xelq qurultiyiğa awazğa bermigen. Şunga atqan imza ijrağa mangmaydu. Şunga Xitaylar burunqidekla bésim yürgüzüwiridu. Yene bir mesile Xitaylar Şerqiy Türkistan mesilisini içki mesile dep qarap kéliwatqan idi. Lékin hazir Şerqiy Türkistan mesilisi xelqaraliq mesilige aylandi. Xitayning bu xil yolsuzliqliri tebi’i halda Şerqiy Türkistan mesilisini xelq’araliq mesilige aylandurmaqta. Uygurlarning bu mesilide sel qorqup turwatqanliğiningmu bezi heqliq terepliri bar. Ularning jasaritini qozğaş üçün çetellerdiki Uygur teşkilatliri insan heqliri démukratiyedin paydilinip Şerqiy Türkistanning muhitini asraş dini, tili, medinyitini asraş jehette sel tirişçanliq körsetse Uygurlarmu jasaretlinip içidiki derdini taşqi dunyağa tökeleydiğan bolidu dep oylaymen.
MUHBIR: hörmetlik Ehmet Igemberdi ependim siz bu mesilige qandaq qaraysiz?
Ehmet Igemberdi: anglisam 10 ğa yéqin kişi türmilerde yitiptu Xitay hökümitining ayaq asti qilişliriğa uçraptu u yerdin qutulup çiqqandin kéyin, Xitay höküitining zalimliğini faşstliğini paş qilidiğanning orniğa muhbirlar barsa ularğa héçqandaq matiryal bermey ziyaretni ret qilişi mini ajayip heyran qildi. Dunya tarixida bolsun we yaki weten tarixida bolsun zalimlarğa yol qoyuşning özi zalimlarğa yardem qilğan bilen barawer dep oylaymen Şerqiy Türkistanda qolğa élinğan Uygur qirindaşlirimiz 5 yillap 10 yillap türmilerde yatti her xil ayaq asti qilinişlarğa uçurdi .insani hoquqliri ayaq asti qilindi mana muşu xil ehwallarni özliri biwaste körüp özliri sizip bügünki künde çégra atlap Türkiyege kelgendin kéyinmu yene şu mesililerni paş qilip Xitay hökümitige naraziliq qilmiğanliği mini qattiq oylandurdi bundaq qilğanliq Xitay hökümitining zalimliğiğa sükünat bilen jimliq bilen hésdaşliq qilğanliq dep qaraymen. Eger biz şundaq kétiwersek Xitay hökümiti bizni ayap qoymaydu. Zalimning zulmiğa naraziliq bildürüş bu insani pezilettur. Hazir dunyadiki ténçliqperwer démukratiyeni yaqilaydiğan memliketler Xitay hökümitini insan heq hoquqlirini depsende qilğanliqini bolupmu, Uygur xelqini ayaq asti qilwatqanliği üçün qattiq eyplewatidu. Ular bizdin her xil pakitlarni sorawatidu lékin, biz ularğa özimiz körgen pakitlar bilen yardem qilişning orniğa ulardin özimizni qaçurwatimiz. Mesilen dunyade heq üçün adalet üçün özining erkinligi üçün küreş qiliwatqan milletler bar. Mana köz aldimizda Çiçenler turuptu, Pelestinlikler turuptu, Keşmirlikler turuptu dunyada beziler ularni térorst dep eyplewatsimu lékin ular qorqmastin küreşlirini dawamlaşturiwatidu. Kimiki düşminidin qorqidiken u millet xar bolidu, axirda yoquluşqa qarap yüzlinidu. Xitayning zalimliğini zulmini dunyağa anglatmiğan Uygur-----Uygur emes wijdani we ehlaqi jehettinmu Xitaylarning iskenjisige çüşüp qalğan adem dep qaraymen.
MUHBIR: höretlik Abduljeil Qaraqaş ependim dini nuqtidin élip éytqanda zalimning zulmi üstidin şikayet qilmasliqqa qandaq tebir bérilidu?

Abdujelil Qarqaş: Islam dini we musulmanlarning muqaddes kitabi bolğan Qur’an kerimning köp yerliride „Allah zalimlarni dost tutmaydu“ digen ayetlerni köp uçritimiz we pehrikainat efendimiz Muhammed (S.A.W.) ning hedis şeripliridimu bu toghruda köpligen hadisler bar. Mesilen: „ zalim bolsimu, mezlum bolsşmu, mömin qérindişingğa yardem qil! Ya Rasulullah' mezlumğa yardem qilimiz emma zalimğa qandaq yardem qilimiz? dep soriğuçilarğa qarita rasulullah: zulum qilğuçining qolini tututisen“ dep jawap bergen idi.
Peyğembirimiz yene bir hediside: „bir musulman bir yamanliqni körse qoli bilen özgertsun, eger uningğa küçü yetmise tili bilen özgertsun, eger umu imkansiz bolsa bu işqa qelbidin narazi bolsun“, dep buruydu.
Bu hedisning mezmuniğa asasen eger yamanliqni körüp turup, zulumni körüp turup, uningğa sukunet qilip jim turuş zulumğa köz yumuş zulum qilğuçilarğa şerik bolğanliq hisaplanğanliqtin bundaq kişiler Allahning qattiq azabiğa duçar boludu dimektur.

Rehmet sizge!
Sizgimu Köprehmet!
2003-yil 11-ay Istanbul

©UÇQUN-KIVILCIM - 01/12/2003 15:20  Hazirliğuçi: A. Qaraqaş