|
2 - ayning 24 - küni
çüştin kéyin, New York Kolombiye universitida ötküzülgen
Zhongguo ixtisadi toğrisidiki tetqiqat munazire yiğinida,
Dr Çarles. Wolf özining yéqinda élan qilğan ( Zhongguo
ixtisadining tereqiyatidiki yuşurun kirizis) digen
témidiki ilmi maqalisini tonuşturdi.
Dr. Wolf ning körsitişiçe, 1970-yildin 2002-yilğiçe
Zhongguo ixtisadining otturçe ösüş qimmiti 8.6% bolğan,
lékin töwendiki 8 tereptin éğir mesililer saqlanğan
bulup, bular; işşizliq, namratçiliq, jemiyettiki
dawalğuş, çiriklik, aidis we başqa yuqumluq keseller, su
bayliği we bulğunuş, énirgiyening xorişi we bahasining
örlişi, ajiz pul-muamile systimisi we dölet igiligidiki
karxanilar, çetel mebliğining kamlap kétişining
mümkinçiligi, Taiwan we başqa yuşurun toqunuşlar. Çarles.
Wolf ning qarişiçe, Zhongguodiki aşkare élan qilinğan
we şekli özgergen işsizlarning omomi sani 170 milyon
bulup, 1999-yildiki omomi emgek küçining 23% ni
igelleydu. 80-yillardiki noposning éşişi we
90-yillardiki dölet igiligidiki karxanilarning xususi
igiliktiki karxanilarğa ayliniş jeryani we
karxanilarning xizmetçi qisqartişi netijiside bu zor san
kélip çiqqan. Yézilardiki namratçiliq şeherlerdiki
işsizlarning sanini köpéytwetken, yeza şeher ottursidiki
kirim perqini çongaytiwetken, yezilardiki nopusning
şeherge köçişini keltürüp çiqip, jemiyettiki dawalğuş
qatarliq ziddiyetlerni keltürüp çiqarğan. Wolf ning
tetqiq analiz qilğan salametlik mesilliride bular
körsitilgen, bu esirning 20-yillirida Zhongguodiki aidis
virosi élip yürgüçilerning sani 11 milyon bilen 80
milyonning arliğiğa yetidiken. 2015-yili Zhongguodiki
aidis kesili bilen yuqumlanğanlarning sani hazirqi
Afriqidiki (sehrayi kebir çölining jenubidiki rayonlar)
aidis kesili bilen yuqumlanğanlarning sanidin eşip
kétidiken. Wolf mundaq didi: Zhongguoning omomi
ehwalidin qariğanda su bilen teminliniş yeterliktek
qilsimu, lékin uzaq muddetlik teibi su menbesi bilen
teminleş, texsimleşte eqilge muwapiq bolmiğan mesililer
mewjüt. Şimaliy Zhongguo tüzlengligidiki nopus Zhongguo
nopusining 30% din artuğuni igelleydu hem dölet milli
işlepçiqiriş daramitining 30% ni igelleydu. Lékin teibi
su menbesining aran 7.5% teqsimlengen. Yer asti zapas
süyi bolsa quruşqa yüzlinip, sanaet we başqa bulğuğuçi
maddilar ahalilerning we sanaetning su qisliq mesilsini
teximu naçarlaşturwetken. Nefit tibi-i gaz bilan
teminliniş Zhongguoning dawamliq eşiwatqan ixtisadiğa
nisbeten, dunya énirgiye bahasining ösişi netijiside,
jiddilişip ketti. Nöwette Zhongguoğa kéreklik bolğan
nefitning 50% we teibi gazning 20% importqa tayanmaqta.
Zhongguo dölet igiligidiki pul-muamile systimilirining
tüzülme xaraktirliq ajizliğining eng körünerlik yeri
şuki; 4 asasliq dölet bankisining qayturwalamaydiğan
mebliği nahayiti zor, amanet qoyğan pulni neqleştürüş
ehwali körilişi mümkin, zor miqtardiki kapital sirtqa
eqip kétidu, amanet sommisi zor derijide töwenleydu.
1985-yildin 2001-yilğiçe, çetel karxanilirining
Zhongguoğa biwaste mebleğ séliş nisbitining yilliq éşişi
18% bolğan idi, lékin hazir mebleğ sélişqa tesir
qilidiğan amillar nahayiti köp, bular dölet içidiki
ehwallar ( rehberlik qatlimining almişişi keltürüp
çiqarğan jiddi weziyet, xelq pulining erkin almaşturğili
bolmasliği, Aidis virosi we u keltürüp çiqiridiğan
mesililer, dunya soda teşkilatiğa bergen wedisini emelge
aşuralmasliq qatarliq mesililer). Dölet sirtidiki
ehwallar bolsa( şerqiy Yawrupa, Russiye, Hindistan
qatarliq riqabet qilğuçi döletler we rayonlarning
ixtisadi asasi qurulişi we mebleğ séliş muhitining
yaxşilinişi). Wolf ning mölçerlişiçe eger bu
éhtimalliqlar boyiçe bolğanda Zhongguo ixtisadining éşiş
nisbiti 7.4% ge we uningdinmu töwenge çüşüp qélişi
mümkin.
The Epoch Time din Alimjan terjime Qilğan. 2004-yili
mart, Germeniye. |
|
