|
Shanggangda neshir
qiliniwatqan < Dong Xiang > jornilining 2 – sanida,
Sherqiy Türkistanda Xitay hakimiyitige qarshi qoralliq
küreshlerning shiddet bilen küchiyiwatqanliqi, peqetla
buyil chaghanning aldi – keynidiki 20 kün ichidde yüz
bergen qoralliq toqunushlarda 85 neper saqchi, esker we
bingtüen hadimining ölgen we yarilanghanliqi, iqtisadi
ziyanning 50 milyon yüendin eship ketkenliki bayan
qilindi. Bu toqunushlarda ölgen we yarilanghanlarning
omomi sani 100 din ashqan.
Buyil 1 – ayning 20 – künidin 30 – künigiche bolghan
ariliq ichide yüz bergen bu qoralliq toqunushlardin
kéyin, Len Zhou herbiy rayoni bash meslihetchisi Chang
Wen Chüen, aptonom rayonluq partikomning sekritari we <
Xinjiang herbiy rayoni > ning birinchi komissari Wang Le
Chüen qatarliqlar neqmeydangha bérip tekshürüsh elip
barghan.
2 – ayning beshida Len Zhou herbiy rayoni bir
mashinlashqan Dewiziyesini ürümchi, hoten, aqsu, küytung
we ghulja qatarliq sheherlerge orunlashturghan.
< Dong Xiang > jornilining, Xitayning ichki
statiskilirigha asaslinip turup bergen melumatigha
qarighanda, yuqarqi qoralliq toqunushlarning tepsilati
töwendikiche:
1. Qaghiliq we Hotenlerde qoralliq saqchi
qisimlirigha hujum
1 – ayning 20 – küni chüshte, yenik tiptiki aptumatlar
bilen qorallanghan kishiler, qaghiliq nahiyiside
turushluq jandarma ottura etriti turushluq yerge bir jep
mashina bilen basturup kélip, mezkur qisimning 102 – we
103 – nomurluq ikki ofisser ishhanisini bir qepes
shiddetlik oqqa tutup qechip ketken, jip mashinidikiler
tez süret bilen qechish jeryanida bir qara mashinigha
soqulup ketip, mashinidikilerning hemmisi ölgen,
jandarma qisimliridinmu 7 kishi ölgen we yarilanghan.
Ohshash küni kechqurun, Hoten jandarma ottura etritining
qarawulliri namelum kishiler teripidin oqqa tutulghan we
netijide 4 neper qarawul esker ölgen we yarilanghan, oq
chiqarghan namelum kishi qechip ghayip bolghan.
2. Aqsu sheherlik saqchi idarisigha hujum
1 – ayning 22 – küni kechqurun, aqsu sheherlik saqchi
idarisidiki ishtin chüshken bir top saqchi yataqlirida
haraq ichip chaghanni tebriklep olturghanda, 10 neper
gumanliq kishi ikki sayahet mashinisigha olturup yetip
kélip, özlirini aptonom rayonluq jamaet hewipsizlik
nazaritidin intizam tekshürüshke kelgen hadimlar dep
tonushturghan, emma saqchilar derhal sezip qalghini
üchün, ikki terep otturisida shiddetlik qoralliq
toqunush bashlanghan, saqchilarning telifun bérishi
bilen, sheherde turushluq herbiy qisimlarmu yardemge
kelgen, qoralliq toqunush kengiyip chong yolghiche
chiqqan, bu toqunushta saqchilargha hujum qilghan
kishilerning 7 si neqmeydanda ölgen, 3 nepiri
yarilanghan, saqchilardinmu 3 nepiri ölgen we
yarilanghan, toqunushta saqchi idarisi razwetka chong
etritining bashliqigha 5 pay oq tegip, dawalash ünüm
bermey dohturhanida ölgen.
3. Küytungdiki Bingtüenge hujum
1 – ayning 25 – küni seher we chüshte, Bingtüenning
küytungda turushluq 91 – we 135 – tüen meydanliri ilgiri
– kéyin bolup namelum kishilerning qoralliq hujumigha
uchrighan.
Bu qétimqi hujumda, 91 – tüenning qoral iskilatidiki 86
tipliq 95 dane kalashnikof, 5 ming paydin artuq oq bulap
ketilip, qoral iskilatining qarawuli etip öltürülgen.
135 – tüenge tewe 20 din artuq éghir tiptiki yük
mashinisi we sayahet aptowuzi benzin bilen köydürüp
külge aylanduruwetilgen.
4. Ghulja shehride saqchi we jandarmilargha hujum
1 – ayning 27 – küni, ghulja sheherlik saqchi idari
bilen ghuljida turushluq jandarma qisimliri birlikte
sheherning gherbi teripide charlash elip bériwetip,
gumanliq bir herbiy mashinini uchratqan we agahlandurush
oqi etip mashinini tohtatqan. Charlash elip bériwatqan
saqchilar heliqi gumanliq mashinigha yéqinlap kélishige,
mashinigha yoshurunghan kishiler saqchilarni shiddet
bilen oqqa tutup qechip ketken, bu qétimqi hujumda
jandarmilardin 10 nepiri qarshi terepke oq chiqirishqimu
ülgürelmey oq yep ölgen we yarilanghan.
5. Ürümchide jandarmilargha hujum
1 – ayning 29 – küni, ürümchi shehride turushluq
jandarma chong etriti Huangjin 15 – tarmaq etriti
tuyuqsizla toluq qorallanghan we jandarmiche
kiyiniwalghan 10 nechche kishining hujumigha uchrighan,
bu kishiler herbiy mashinida kelgen bolup, özlirini,
yuquridin bezi eshyalarni elip kelgenler dep
tonushturghan bolsimu chenip qalghachqa, saqchilarni oq
yamghurigha tutqan, netijide 40 tin artuq jandarma
eskiri ölgen we yarilanghan, hujum qilghanlar derhal
neqmeydandin uzaqliship ghayip bolghan.
6. Bingtüenning 101 – tüen meydanigha hujum
1 – ayning 30 – küni kechqurun, ishlepchiqirish qurulush
bingtüenining 101 – tüen meydanigha qarashliq bir
sayahet aptowuzi tüenge qaytip kéliwatqanda, uduldin
herbiy motosikilitke mingen qoralliq kishiler
aptowuzdiki Xitaylarni oqqa tutqan, motosikilittikiler
qechip ketiwatqanda, shu etrapta turushluq herbiy
qisimlarning charlash elip bériwatqan buroniwikliri
bilen uchrushup qelip shiddetlik toqunush elip barghan,
toqunushta motosikilittikilerning bir qismi etip
öltürülgen.
Shanggada chiqidighan < Dong Xiang > jornilining,
hökümetning yuqarqi hadisiler heqqidiki ichki
uhturushigha asaslinip turup Bergen hewiride, chaghan
mezgilide yüz Bergen yuqarqi qoralliq toqunushlarning
asasliq qismini Sherqiy Türkistan musteqilchi küchliri
teshkilligen bolup, buni chegra sirtidiki < düshmen
küchler > teshkilligen we pilanlighan, shundaqla
jemiyette hökümetke narazi bolup yürgenlerni etrapigha
toplap, ularni herbiy telim – terbiyedin ötküzüp
qoralliq toqunushlargha salghan. Undin bashqa yene
yuqarqi heriketlerge qatnashqan ichide, intizamsizliq
qilip heydiwetilgen saqchi we jandarma eskerlirimu bar
bolup, ular öz ara til biriktürüp, qoralliq zerbe bérish
heriketlirini elip barghan.
Xitay hökümitining heliqtin intayin mehpiy tutqan
yuqarqi hadisiler, Sherqiy Türkistan rayonining siyasi
weziyitining intayin jiddi ikenlikini we milliy
toqunushlarning üzlüksiz küchüyiwatqanliqini sherhiylep
turmaqta.
|
|
