Heptilik Siyasiy Ilmiy Gezit - Sherqiy Türkistan Informasyon Merkizi Nesir Qildi

Bashmaqale:
Milliy Musteqilliq Kürishimizning Öchmes Uchquni!

( < Uchqun > gezitining 100 san Neshir qilinghanliqi munasiwiti bilen )

Eziz yurtdashlar, mana bügün siler < Uchqun > gezitining 100 – sani bilen yüz körüshüp turupsiler.
< Uchqun > gezitining hazirgha qeder besip ötken shereplik musapisi we uning qisqighina waqit ichide qolgha keltürgen siyasi hem ijtimayi ünümi, uning heqiyqetenmu weten ichi we sirtidiki helqimizning yürek sadasigha we ularning yolini yorutup turghan öchmes bir mesh’elge aylanghanliqini körüwelish tes emes.
1999 – yili 3 – ayning 1 – küni helqimiz bilen yüz körüshken < Uchqun > gezitining tunji sanida, < Sherqiy Türkistan informatsiyon merkizi > ning reyisi, shundaqla < Uchqun > gezitining qurghuchisi we sahibi Abduljelil qaraqash ependi, kitaphanlargha hitaben qilghan sözide eynen shundaql digen idi:
( < Uchqun > geziti – weten ichidiki milliy küresh yalqunlirining tashqi dunyadiki nurluq uchqunidin ibaret, biz Uygurlarda, < Uchqun din yanghin chiqidu > deydighan bir maqal – temsil bar, < Uchqun > geziti – Sherqiy Türkistandiki milliy küresh yalqunining yenimu ulghuyishi üchün tegishlik töhpe qoshqusi ).
Huddi Abduljelil Qaraqash ependining yuqurida dep ötkinidek, < Uchqun > geziti 5 yildin köpirek waqittin buyan, özining esli ghayisi we meqsididin qilche chetnep ketmey, milliy musteqilliq kürishimiz üchün xizmet qilishtek bu asasiy fonkisyonini toluq jari qildurup, bügünki künde Xitay mustemlikichilirining közige qadalghan mih we yürikige sanjilghan henjer bolup kelmekte. Hitay hakimiyitining ötken yili 12 – ayda < Sherqiy Türkistan informatsiyon merkizi > ni we merkezning reyisi Abduljelil Qaraqash ependini atalmish < téror tizimliki > ge kirgüzgenliki, merkez teripidin neshir qiliniwatqan < Uchqun > gézitining del Xitaynimng ejellik yerige bérip tekkenkining roshen namayendisidin ibaret, xalas !
< Uchqun > géziti, xelqimizni dunya weziyiti we Sherqiy Türkistanning siyasi weziyitidin waqtida xewerlendürüp turush bilen birge yene, weten ichidiki xelqimizning milliy we siyasi engini ashurup, ularning milliy musteqilliq kürishimizge aktip atlinishidimu türkülük we yétekchilik rolini oynap keldi. Mesilen, Xitay hökümiti teripidin 2002-yil 10-ayning 21-küni,< Döletni parchilash, dölet mehpiyiti we axbaratini chégra siritigha yetküzip bérish jinayiti sadir qildi > dep eyiplinip 9 yilliq qamaq jazasigha höküm qilinghan Abdugheni Memtimin heqqide chiqarghan hökümnamida, uning < Uchqun > gézitini körüsh arqiliq, kallisida < milliy bölgünchilik hayishi > peyda bolghanliqi we < döwletni parchilash heriketliri > bilen shughullanghanliqi bayan qilinghan idi. unidin bashqa Xitay hökümitining heli köpligen höjjetliride, < Uchqun > gézitining weten ichidiki xelqimizning idilogiye sahesige singip kiriwatqanliqi bayan qilinghan, shundaqla < uchqun > geziti, Xitay hakimiyitini < idilogiye sahesidiki milliy bölgünchilikke qarshi turush herikiti > ni qozghashqa mejbur qilghan asasliq amillarning biri idi.
< Uchqun > gezitining qandaq bir tarixiy jeryanda barliqqa kelgenliki we uning asasliq ghaye – meqsetlirining nime ikenlikini bilish üchün, Abduljelil Qaraqash ependining < Uchqun > gezitining tunji sanida elan qilinghan kirsh sözidiki bu bayanlarni oqusaq kupaye qilidu. Abduljelil ependi eynen Mundaq digen idi:
< Kommunst Xitay hakimiyiti Sherqiy Türkistanni ishghal qilghandin buyan, barliq imkanlirini we neyrenglirini ishqa sélip, helqimizge qarita rehimsizlerçe edilogiye urushi élip barmaqta we özlirining sansizlighan teshwiqat wastilliri arqiliq helqimizning méngisige kommunstik angdin ibaret bu nijasetni zorlap singdürmekte. Aç köz Xitay mustemlikiçiliri tarihni burmilap we yalghan tarih oydurup çiqirip, " Shinjang ezeldin wetinimizning bir parçisi " dégen sepsetini jenining bériçe teshwiq qilip, helqimizni, bolupmu yash – ösmürlirimizni özlirining heqiqi tarihini ögünishtin mehrum qaldurushqa tirishmaqta. Kommunist Xitay hakimiyitining Sherqiy Türkistanda Uygur tilida shunçiwila köp radio istansisi, telewiziye istansisi qurushtiki we shunçiwala köp gezit – jornal tesis qilishtiki meqsidi qandaqtur ularning Uygurlargha " ghemhorluq " qilghanliqi bolmastin, belki helqimizning, bolupmu yash ewlatlirimizning rohi dunyasini markizimdin ibaret bu nijaset bilen çiritip, ularni özlirining mustemlikisi üçün téhimu yahshi xizmet qildurushni qolgha keltürüshtin ibaret. Xitay hökimiti buning bilelenla qanaetlinip qalmay, barliq içki – tashqi hewer – uçurlarni qattiq qamal qilip, yalghan – yawidaq hewerlerni oydurup çiqirip, helqimizning tashqi dunya bilen bolghan alaqisini pütünley üzüp tashlashqa we bu arqiliq helqimizni yigane qaldurushqa tirishmaqta. Téhimu eçinishliq bolghini shuki, héli köp yillardin buyan Xitay hökümiti wetinimizde özlirining erkinlikini we milliy musteqilliqini qolgha keltürüsh üçün Xitayning zulimigha qarshi baturlarçe küresh qiliwatqan mujahitlirimizni türlük töhmetler bilen qarilap, ularni heqiqi ehwalni bilmeydighan helqimizge " oghri, bulangçi, qatil, lükçek " dep teshwiq qilip, helqimizning ulargha bolghan öçmenlikini qozghashqa urundi. Buningdin biz, Xitayning bu hil neyrenglirige qarshi milliy teshwiqatimizni küçeytip, helqimizni heqiqi ehwalardin hewerdar qilishning neqeder zor ehmiyetke ige ikenlikini éniq körüwalalaymiz.
Gerçe yillardin buyan weten sirtidiki Sherqiy Türkistan teshkilatliri milliy teshwiqatni küçeytishke alahide ehmiyet bérip kelgen bolsimu, epsuski maddi – meniwi jehettiki qiyinçiliqlar we özliri paaliyet élip bériwatqan döwlet we rayonlarning siyasi çeklimisi tüpeylidin, bizning weten sirtidiki milliy teshwiqatlirimizda ançe çong ilgirilesh bolmidi. Gerçe hazir weten sirtida " Istiqlal ", "Sherqiy Türkistan Awazi ", " Sherqiy Türkistan ", " Sherqiy Türkistan Yashliri ", "Wijdan Awazi ", " Tamçe ", "Birlik " qatarliq Uygurçe gezit– jornallar neshir qiliniwatqan bolsimi, emma ularning toplam tiraji nahayiti çeklik bolghini üçün, helqimizning éhtiyajini toluq qamdap kételmeywatidu. 30 yilliq tarihqa ige we tiraji bir qeder köp bolghan " Yéngi Hayat " geziti epsuski yéqinda bezi müjmel sewepler tüpeylidin Qazaqistan hökimiti teripidin taqiwétildi, bu, milliy teshwiqatimiz üçün nahayiti çong bir yoqutush boldi. Shuning üçün, milliy teshwiqatimiydiki yoqurida éytilip ötülgen bezi boshluqlarni toldurush we helqimizni Sherqiy Türkistan we dunya heqqidiki türlük uçurlardin waqtida hewer dar qilip turush meqsidide, " Sherqiy Türkistan Informasyon Merkizi " namida heptilik " Uçqun " gezitini neshir qilishni qarar qildim. Bu gezitni neshir qilishtin burun, weten sirtidiki Sherqiy Türkistan teshkilatlirining mesulliri we bezi oqumushluq zatlirimizdin etrapliq pikir aldim, mutleq köp qismi méning bu pikirimni qollap – quwetlidi we manga meniwi jehettin köplep ilham berdi. Bu munasiwet bilen ulargha çin könglimdin rehmet éytimen >.
Huddi Abduljelil Qaraqash ependining yuqurida bayan qilip ötkinidek, < Uchqun > gezitining tüp meqsidi, Xitay hakimiyitining helqimizge qarita zormu – zor yürgüziwatqan yalghan teshwiqatini chiritish web u arqiliq helqimizni Milliy ang, milliy rohtin ibaret bu qimmetlik idilogiye bilen qorallandurushtin ibaret idi. < Uchqun > ning hazirgha qeder qolgha keltürgen bir qatar netijiliri, uning esli ghaye we meqsetlirige yetish jehette zor ilgirlesh hasil qilghanliqini körsütüp turmaqta.
< Uchqun > gezitining Uygur kona yeziqidiki resmiy neshri iqtisadi jehettiki bezi qiyinchiliqlar tüpeylidin 45 – sanida tohtap qalghan bolsimu, emma Sherqiy Türkistan informatsiyon merkizi qilche boshushup qalmay, < Uchqun > ni 46 – sanidin etibaren latin heripide internet arqiliq tarqitishni dawamlashturup keldi we özining internet sehipisini üzlüksiz yéngilash we toluqlash arqiliq, < Uchqun > ni tehimu köp mushtirlarning oqushini qolgha keltürdi.
Nöwette „Uchqun“ geziti anawetendiki we cheteldiki internettin paydilinalaydighan helqimizge Uygurlar we Dunya weziyiti toghrisida ahbarat béridighan muhim bir teshwiqat wastisigha aylinipla qalmastin, belki helqimizning kommunist Xitay hakimiyitining mustemlikichilik idilogiyesige qarshi qollunidighan mohim meniwiy qorallirining biri bolup qaldi.
< Uchqun >, héchbir waqit özining chaqnaq nurini we choghdek issiq hararitini ajizlashturup qoyghini yoq, belki büyük bir yalqunning hewerchisi süpitide üzlüksiz ulghuyup barmaqta !
 

©UÇQUN-KIVILCIM - 03.08.2004 08:34  Hazirliğuçi: A. Qaraqaş