|
Maqalimizning yuqurqi qismida éytip ötüp ketkinimizdek
Liu bilen bu bazarğa bille kelgen 500 din artuq Yiwuluq
tijaretçining héçqandaq tijaret kinişkisi bolmiğandin
başqa, saqçi formisi kiyişip, yanliriğa tok kaltek,
taapança qatarliq saqçi qorallirini ésişip tijaret
kilişatti.
Eğer Ğuljiliq birer Uygur bu bazarğa kirip qalsa bu sipi
özidin térorçilar tep tartmastin bir-birige térorçilar
kirdi diqqet qil! dep şiwirlişip qoyuşatti. Şu wejidin
bu bazar Ilidiki 8660-qisimdin qalsa, birdin bir
zorawanlar teşkilati hisaplinatti, Ğulja şehride bu
bazardin uquşmay mal ilip qoyup öyige qaytip birip içini
açsa mal kem çiqqanliqi yaki naçar mal çiqqanliqi
sewebidin almaşturuş üçün bu bazarğa kilip, tijaret
toniğa oruniwalğan bu zomigerlerdin tayaq yigen Uygurlar
az emes. Gerçe: Yiwuluq aqqunlarning Uygur diyariğa
kilip, tep tartmastin saqçi formisi kiyip, saqçi
qorallirini işlitip yerlik helqqe zomigerlik qilişi
Xitayning asasi qanuni, we saqçilar qanuniğa hilap
qilmiş bolsimu likin yerlik hökumet we emeldarlar bu
basmiçilarğa ene şundaq alahide imtiyazlarni birişken.
Buningdin biz Xitay zulmi astida yaşawatqan Uygurlarning
tarixning tedriji tereqqiyat yönülüşi boyiçe, dunya
xelqlirige egişip 21-esirge ulaşqan bolsimu lékin
mahiyet jehette 20- esirning başliridiki Jin Shurin,
Yang Zing Shing, Shing Shisey qatarliq jallatlar höküm
sürgen dewrlerde yaşawatqanliğini hetta hökümetsizlik
jehette uningdinmu éşip ketkenligini Xitay neslidin meng
gü adil emeldar yitişip çiqmaydiğanliğini, Xitaydin ümüt
kütüş, sülhi tüzüş qatarliqlarning millet ğururni
depsende qiliştin ibaret ikenligini éniq körüwalalaymiz.
Muhbir eyni yillarda bu sirlarning tigige yitip biqiş
üçün, Ğulja şeherlik, sabq Ili wilayetlik, we Ili
oblastliq saqçi idarilirining siyasi qanun bölümlirige
birip ehwal inkas qilğan bolsimu, lékin bu orunlarda
işlewaatqan saqçilar oçuq aşkare halda Ottura Asiya
xelq'aralq soda baziriğa özlirining küçi
yetmeydiğanliğini, bu bazarğa tigip qoysa, xizmitidin
ayrilip qalidiğanliqlirini bildürüşti. Dimek bir
döwletning onwirsal obraziğa wekillik qilidiğan siyasi
qanun tarmaqlirining adettiki bir bazardiki
tijaretçilerning aldida paleç halğa çüşüp qilixi nimini
çüşendürüp biridu ?
Qorçaq Reisning Oğrini Qaraqçiğa Tutup Bérişi
Yuqurda éytip ötken sirlar, 1.600.000 kuwadirat km
zéminğa ige 16 şeher 100 ge yéqin nahiyéni öz içige
alğan Şerqiy Türkistanda yüz bériwatqan sirlarning neççe
on mingden biri. Xitay faşistlirining dunya heyran
qalğudek sirliri Alla halisa tangda baharda jamaetçilik
bilen yüz körüşidu. Bu sirlardin biz yene Şerqiy
Türkistanğa hökümran bolup kelgen herqandaq bir
Xitayning Şerqiy Türkistan xelqige beht élip
kilelmeydiğanliğini, Uygur xelqi üçün öz teğdirini özi
hel qilalaydiğan musteqilliqning qançilik zörür
ikenligini bileleymiz. Xitay hökümdarlirining xelqni
talan-taraj qilişi, qanliq basturuşi qanuni hoquq
menpeetlirige pisent qilmasliqi, Şerqiy Türkistandiki
bezi Xitay ziyaliliriningmu naraziliğini qozğimaqta.
Ular bilen qilişqan bezi söhbetlerde ular bundaq
talan-taraj qiliş, bozek qiliş yaahşi aqibet élip
kelmeydu, Uygur haman bir küni musteqil bolidu şu çağda
herbi küç, tihnika ularning qoliğa ötkende qaysi yüzimiz
bilen ularğa qaraymiz we ular bilen Xinjiangda bille
yaşaymiz diyişmekte. Lékin bu munaziriler hiçqaçan
Xitaylarning bizge hisdaşliq qilğini emes, belki
özlirining huddi pada kalidek çuwalçaq napusining
kelgüsi teğdiridin endişe qilğanliğidur.
Muhbir wetende ehwal igelligende Uygur kadirlarning
ziyan zehmetke uçrap qilişidin ensirep pütünley xenzu
kadirlardin ehwal igellidi we edibiy ahbarat qilip yizip
wetendiki ahbarat orunliri we metbuatlarğa yoşurun
rewişte sunğan bolsimu, ular bu kalla kitidiğan iş iken
diyişip élan qilişqa qoşulmidi. Nejijide muhbir atalmiş
Xinjiang Uygur Aptonum rayonining sabiq reisi Ablet
Abdureşitke özi yazğan edibiy ahbaratni ewetip, bu işqa
jiddi qarap, Zhejiangliq sahta mal satidiğan qoralliq
baj oğrilirining ediwini bérip, xelqni basturup
oğrilarğa yişil çiraq yéqip bériwatqan emeldarlarni
qanun boyiçe jazalaşni telep qildi. Bu del 1996 - yili 4
- ay idi. 4 - ay Xitayning baj teşwiqat iyi bolup
hemmila jayni baj oğrilirini jazaliğanliq tek yasalma
hewerler qaplap kitetti. Yene kilip baj oğriliriğa
zerbe bireyli digen şoarni bekrek towlaydiğanlar yenila
eng çong baj oğriliri we eng çong xiyanetçiler idi.
Aridin 2, 3 ay waqt ötkendin kéyin Ğulja şeherlik
hökümet işhanisi muhbirni çaqirtip reis Ablet
Abdureşitning bu ehwallarni tekşürüp bir terep qiliş
işini özlirige tapşurğanliğini éytti körünüp turuptuki
qorçaq reis Ablet Abdureş oğrini qaraqçiğa tapşurğan
idi. Çünki maqalining yuqurqi qismida éytip ötülgendek
sirliq ömüçük torining içide elbette Ğulja şeherlik
partikom xelq hökümitimu bar idi. Şu wejidin bu iş
suğa çüşken taştek jimmide bisiqturuwétildi. Ana
yurtumning köz aldimizda jallatlar teripidin talan-taraj
qiliniwatqanliğiğa yürügüm lehte boldi. Qorçaq reiske
lenetler yağdurdum. Eger bu ehwal heqiqi sürüşte qilinsa
bu işning yiltizi intayin çongqur bolup Zhongguni
zil-zilige salğan Ley Chang Shindin neççe hesse üstün
turidiğan parihor xiyanetçilerni tartip çiqqili bolatti.
Wilayetlik partikomning emel tutqan barliq Shujiliridin
tartip adettiki uşşaq emeldarlarğiçe ölüm jazasiğa höküm
qilinğan, mal mülki musadire qilinğan bolatti. Dimek
Şerqiy Türkistan diki Xitay emeldarlirining hemmisining
öltüridiğan maşinisi aq bolsimu lékin özliri jinayet
patqiğiğa pitip qalğan jinayetçilerdur. Ular napakliqi
bilen yürigi pok pok bolğaçqa özlirini pedezleş üçün
aq rengge derijidin taşqiri amraq bolup ketken. Zhung
goda qanat yaydurulğan parixorliqqa xiyanetçilikke qarşi
küreşte atalmiş Xinjiangdin birmu parihorning çiqmasliqi
kişini tolimu gumanlanduridu. Dimek Zhung godiki eng
éğir parixor xiyanetçiler Şerqiy Türkistanda, ular
Şerqiy Türkistanning muqumliğini qoğdaş, Uygurni koçidin
ötken çaşqanni ur-ur qilğandek haletke keltürüş we
asmilatsiye qiliş qatarliq wezipilerni zimmisige alğan
bolğaçqa Xitay hökümiti yürğüzgen baj oğrisi qatarliq
parixor emeldarlarni tazilaş küreşliridin ular xali.
Xuddi Saddamning 100% awazğa irişişi dunya
jamaetçiligige Iraqning kişilik hoquq ehwalining
heterlik ikenligidin signal berginidek, Şerqiy
Türkistanda birmu parixor emeldarning paş bolmiğanliği
kişilerde Şerqiy Türkistan parixorlar uwisi digen
idiyeni ilgiri sürmekte |
|
