Heptilik Siyasiy Ilmiy Gezit - Sherqiy Türkistan Informasyon Merkizi Nesir Qildi

Pul Paxallishish Ösümni Östürüshke Bésim Qilmaqta

Taiwan merkizi agentliqining eng yengi Zhongguo hökimet terep istatiska sanliq melumatliridin hewer qilishiçe: 2004-yili 4-ayliq istimalçilar baha körsetküç sani ötken yil shu mezgildikidin 3,8% ashqan bu mölçerlengen éshish 3.2% din xélila yuquri. Istimalçilar baha körsetküç sani pul paxallishishning parçe setilish sahesidiki alametlirini ölçeydighan körsetküçlik sandur. Aprildiki yimeklikler bahasining ötken yil aprildiki bahadin 10.2% ösishi Istimalçilar baha körsetküç sanining ösüp kétishining asasliq sewebidur. Buning içidiki ashliqning bahasi 33.9% ösüp ketken. Nöwette Zhongguodiki kontorolsiz qalghan meblegh sélish, ixtisadning heddidin ziyade qizzip kétishidin ibaret alametlerni ashkarlawatidu. Heddidin artuq qeriz pul tarqitish bilen çiriklishish keltürüp çiqarghan ölgen hisawat (bankining qayturup alalmaydighan puli) banka systimisini halsirtip kirizisqa patturdi; meblegh sélishning tez sürette éshishining bashlamçilighi bilen, oborot halqiliri, ishlepçiqirish matiryalliri, istimal matiryallirining bahasi shiddet bilen ösüp ketip, pul paxallishishqa bésim bolup jemiyetke körinerlik qorqunuç we alqzadilik élip kelgen. Bu qetimqi bahaning ösishi yimeklik türliridila ipadilinip qalmay olturaq öy türidimu körilip alaqidar türlerning bahasining ösüp kétishini keltürüp çiqarghan. Qurulush matiryalliri we öy bizesh matiryallirining bahasi 4.4% ösken, su, tok, yeqilghu matiryallirining bahasi 4.9% ösken, öy kiralash bahasi 3.2% ösken. Aprildiki yeza istimal bahasining ösish süriti sheherlernikidin tez bolghan yeni ötken yil aprildikidin 4.9% yuquri bolghan emma sheherlerdiki bolsa 3.2% bolghan. Bu ottura töwen qatlamdiki xelqning turmushini téximu qiyinlashturup, jemiyetning muqimsizliq nisbitini örlitiwitidu. Neççe aydin buyan Zhongguo ixtisadi dawamliq éshiwatidu, meblegh sélip kengeytip qurushning bedilige kelgen bu ixtisadning yuquri örlishi yuquri pul paxallishish kirizisini keltürüp çiqiridu, qeriz pul tarqitip meblegh sélishqa yardem qilidighan Zhongguo banka systimisinimu halsirtip kirizisqa paturdu. Birinji pesillik muqim mülik meblegh sélish 43% öshken--- buning sewebidin Zhongguoning birinji pesillik ixtisadi 9.7% ösken esli pilandiki 7% ge yetishtin 2.9% éship ketken. Zhongguo xelq bankisi qeriz bérishni qisqartimiz digen bolsimu birinji pesillik qeriz bérish ötken yilning shu mezgilidikidin 21% éship ketken. Heddidin artuq meblegh sélish xam matiryallarning yetishmesligini, pul paxallishishni keltürüp çiqarghan. Bularning içidiki polat matiryallirining yetishmesligi dunya polat matiryalliri bahasining shiddet bilen ösüp kétishini keltürüp çiqarghan. Tok yetishmeslikmu nöwettiki nahayiti eghir mesile bolup, bu yil Zhongguoda 30 milyon kilowat tok yetishmeydiken. Mal baha körsetküç sanining örlishi pul-muamile systimisini ösüm östürürshke mejbur qilidu. Zhongguo xelq bankisi pul siyasiti komititining ezasi Liyangning körsitishiçe Istimalçilar baha körsetküç sani 5% din éship ketse andin ösümni östürish arqiliq meblegh sélishni tizginleydiken. Xelq bankisi pul paxallishish nisbitining hazirqi bir yilliq qerzning ösimi 5.31% din éship kétishidin endishe qilip karxanilarni qeriz élishqa righbetlandüriwatidu bundaq usul---mal bahasining shiddet bilen örlep kétishini keltürüp çiqiridu. Liyang bularni bildürdi: kelgüsi 6 ayda Zhongguoning ösümni östürishi ançe mumkin emes, pul paxallishish bekla éship ketmise. Buning bilen bir waqitta xelq puli bilen Amerika dolliri amanitining paydisining oxshimaslighi tüpeylidin hökimetmu ösümni östürishni xalimaydu bu arqiliq téximu köp çetel ixtisadini jélip qilishni oylaydu. Heddidin ashqan meblegh sélish keltürüp çiqarghan kirizisqa nisbeten, Zhongguo hökimiti ötken yilning otturidin bashlap çare qollinip qeriz bérishni tizginlep éshish süritini astilatmaqçi bolghan idi. Llékin bu çariler körinerlik ünim bermidi. Zhongguo soda ministirligining doklatigha asaslanghanda, bu yilning aldinqi 4 eyida çetelning biwaste salghan meblighi ötken yil bilen sélishturghanda 10% yuquri bolghan. Banka qerzini tizginleymiz digen bilen bu yilliq qerz bérish bilen ötken yilliqni sélishturghanda 20.4% yuquri bolghan. Zhongguo hökimiti bu yilqi ixtisad éshish nisbitini ötken yilqi 9.1% din 8% din töwenge çüshirishni nishan qilghan . Lékin Amerikidiki nurghun Zhongguo ixtisadini tetqiq qilidighanlar buninggha gumani qarashta bolghan yeni 8% yaki 8.5% ge çüshirishla qaltis ghélibe hisaplinidiken. Uning üstige Amerikining dangliq Marlin pay çek shirkitining yengi dokladining qarishiçe: Zhongguoning ixtisadining heddidin artuq qizishini kontorol qilish üçün körsetken tirishçanliqliri meghlup bolidiken. Bezi tetqiqatçilar bu ehwallarni keltürüp çiqarghan seweb---Zhongguo hökimitining bazar ixtisadigha siyasini arlashturwalghanlighida dep qarighan. Ular bularni körsetken: ZHKP hökimranlighini qoghdash üçün „muqimliq“ ni birinji orungha qoyup siyasi islahatni ret qilghan, Zhongguo dunya soda teshkilatigha (WTO) kirgen bolsimu, ixtisadiy erkinlikni hem ixtisadiy qanunyetke boy sunushni emelge ashuralmaydu. Hökimranliq bilen qurulmining mas kelmesligi, çiriklik saxtiliqlar Zhongguo ixtisadila duç kelgen mesile bolup qalmay puxralarning turmushinimu zor ziyangha uçritidu.

Xewerni özmuxpirimiz Erikqizi hazirlidi

©UÇQUN-KIVILCIM - 03.01.2005 20:04  Hazirliğuçi: A. Qaraqaş