|
Taiwan merkizi axbarat
agentlighining 17-may xewiri:
Amerika Erkinlik Öyi (Freedom House) teripidin 18-çesla
élan qilinmaqçi bolghan 2004-yilliq dunyadiki musteqil
döletlerning erkinlik ehwali toghrisidiki doklatta,
Taiwan Asiadiki eng erkin döletlerning biri bolup,
Yaponiyening keynidila turidiken. Zhongguo bolsa
Asiadiki eng erkin bolmighan dölet bolup, ehwali
Shimaliy Koriyedin azraqla yaxshiken. Erkinlik Öyi
ning bahalash obiktiliri 192 musteqil dölet, 4 musteqil
bolmighan dölet (rayon) hem 14 talash-tartish boliwatqan
zimin bolup, Taiwan musteqil döletler qatarigha
kirgüzilgen.
Erkinlik Öyi dunyaning herqaysi jayliridiki dölet we
rayonlarning ötken yil 1-ayning 1-künidin 11-ayning
30-künigiçe bolghan siyasi hoqoq (political right),
puxralar erkinligi (civil liberties) ehwalini küzitip bu
erkinlik derijisi doklatini élan qilghan. Bu ikki türge
bérilidighan eng yuquri san 1, eng töwen san 7 bolup,
ikkisidin çiqqan ortaq san erkinlik derijisi bolghan.
Ortaq san 2.5 din töwen bolsa erkin dölet, 3 din 5 giçe
bolsa bir qeder erkin dölet, 5.5 din 7 giçe bolsa erkin
bolmighan dölet bop bahalanghan. Bu doklatta
körsitilishiçe , dunyadiki 192 musteqil dölet içide
erkin dölet 88 bolup 46% ni, bir qeder erkin dölet 55
bolup 29% ni, erkinlik bolmighan dölet 49 bolup 25% ni
igelleydiken. Asiada aranla 8 dölet erkin dölet
qatarigha kiréligen, Yaponiye siyasi hoqoq jehette 1
nomurgha, puxralar erkinligi jehette 2 nomurgha ortaq
nomur 1.5 ge ériship Asiadiki eng erkin dölet bolghan.
Taiwan, Jenubi Koriye we Israel ikki türdila 2 nomurgha
ériship birlikte ikkinji bolghan. Asiadiki qalghan 3
erkin dölet Hindistan, Phillipin we Tayland bolup bu üç
döletning hemmisi aldinqi türde 2 nomur, kéyinki türde 3
nomurgha ériship ortaq nomuri 2.5 bolghan. Erkin
bolmighan döletler içide Shimaliy Koriye her ikki türde
7 nomurgha ériship birinji bolghan. Zhongguo, Vetnam,
Laos we Özbekistanlar aldinqi türde 7 nomur, kéyinki
türde 6 nomurgha ériship birlikte arqidin sanighanda
ikkinçi bolghan. Asiadiki qalghan erkin bolmighan
döletler bolsa 6- derijilik Iran we Iraq, 5.5- derijilik
Brunei, Pakistan, Ezerbayjan, Qazaqistan, Tajikistan we
Qirghizistalardur. Bahalashtiki döletler içide her ikki
türde 1 nomurgha érishken döletler aran 39 bolup, Asiada
birsimu yoqken. Dunyada her ikki türde 7 nomur élip
erkinlik bolmighan döletlerning ülgisi bolghan döletler
töwendikiler: Kuba, Shimaliy Koriye, Birma, Libiye,
Seudi Arebistan, Sudan, Suriye we Türkmenistanlar. Yene
7 dölet 6.5 nomur élip erkinlik bolmighan hasiyezsiz
döletler qatarigha kirgen bular: Zhongguo, Vetnam, Laos,
Özbekistan, Somali, Giniya we Eritiriyeler. Musteqil
bomighan döletler içide Portoriko 1.5 nomur, Shimaliy
Erlandiye 2 nomur élip yaxshi netijige érishken.
Hongkong, Macao lar 4 we 5 nomurgha ériship naçarlashqan.
Talash tartish boliwatqan ziminlarda netijisi eng yaxshi
jay: Türkiyege qarashliq Siprus 2 nomur, eng naçar
bolghan jay Tibet 7 nomur, Çeçiniye 7 nomur, gherbiy
Saxara 6.5 nomur, Pakistangha qarashliq Keshmir 6 nomur,
Israel igelliwalghan zimin 6 nomur, Modowa 6 nomur.
Xewerni özmuxpirimiz Erikqizi hazirlidi |
