 |
||||||||||||||||||
 |
|
|
|
|||||||||||||||
|
||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||
|
|
 |
|
|
|
|
 |
||||||
 |
||||||
Heptilik Siyasiy Ilmiy Gezit - Sherqiy Türkistan Informasyon Merkizi Nesir Qildi |
||||||
12) Jinning Qesti Şaptulda |
||||||
| Ahmet Igemberdi Beijing dölet térori siyasitining atalmiş Xinjiang Uygur aptonum rayonidiki qanhor jalliti Wanglequan yéqinda Qanunsiz halda bir buyruqni élan qildi. Bu buyruqning asasi mezmunida: Hitay kommonist basqunçilirining Şerqiy Türkistanning qanuni igisi balğan Uygurlarning neççe ming yillardin buyan işlitip kiliwatqan, Uygur medinyitini dunyağa tonutqan ana tiliğa qarita jaza yürügüzüşni başlap, özining qanliq qéliçini millitimiz qelbining açquçi balğan ana tilimizğa urup, pütün millitimizning qelbide untulmas yara peyda kildi. Wanglequan özining buyruqida: Xinjiangdiki Uygur mekteplirining sapasi töwenmiş, buning sewebi- Uygur tilining hazirqi maaripqa mas kelmigenlikimiş, maaripning sapasini yukuri kötiriş üçün Uygur başlanğuç mekteplirining 3- yilliqidin başlap derslerni Hitay tilida yürgüzidiğanliqini mutihemlik bilen élan qildi. Hitay hükümitining asasi qanuni we Xinjiang Uygur Aptonum Rayonluq hökümetning aptonumiye qanunlirida körsitilgen az sanliq milletlirining til-yéziq huquqlirini yüzde-yüz yaqqa çiqarğan. Wanglequanning bu buyruqi Beijing hökümitining Uygur helqige qarita yürgüziwatkan milliy asmilatsiye we irqi qirğinçiliq paşistik siyasitining muhim terkiwi qismi hisaplinidu. Kommunist Hitay basqunçillirining ötmüştiki feodal-milliytarist ata-bowillirining mustemlikiçilik ana jendisige warisliq qilip we uni téhimu tereqqi qildurup, millitimizning milliy mewjutliqiğa qarita 50 yildin buyan wetinimiz tarhida misli körülmigen qanliq qirğin, milliy tazlaşlarni tohtatmay dawamlaşturiwatidu. Bolupmu 11- sintebir weqesidin kéyin térorizimğa qarşi helqara ittipaqning mohim awangarti qiyapitige kiriwalğan Beijin hökümranliri pursettin paydillinip, emdi millitimiz hayatliqining ölmes belgisi hem pehri balğan anatilimizğa qaratti. Herqandaq bir milletning tili alaqilişiş qorali buluş süpitide şu milletning haraktirlik asasi belgisi bulup, şu milletning şekillinişi, tarhi, ijtimayi, siyasi, medeni we örüp-adetliri bilen çemberças bağlanğan, bir millet diginimizde uni öz anatilisiz tesewwur qiliş mumkin emes. Wanglequanning Uygur mekteplirining 3- yilliqidin başlap Hitay tilida ders ötümiz digini uçuqtin-uçuq keleçek ümidimiz bolğan ewlatlirimizni sériq ejderhaning qoynida Hitaylaşturuştin ibaret, halas. Wanglequan gaya Uygur maaripiğa éçinğan qiyapetke kiriwélip, Uygur tilida élip bérılğan maarip töwen sewiyede bulidu, Hitay tilida élip bérılğan maarip yuquri sewiyede bulidu, - dep jöylidi. Bu pütünley mustemlikiçilerning adem aldaş oyunidur. Herqandaq tilni ügüniş kérek, lékin bu yerde Wanglequanning ali permanida uçuqtin-uçuq kommunist Hitay çong milletçilligini tilimiz we medinyitimizge yürgüziwatqanliqi körünüp turuptu. Biz özimizning Uygur tilimizni hem Wanglequan mahtawatkan alijanap Hitay tilinimu abdan bilimiz, neççe ming yilliq Hitay tarhida Hitay tili qandaq tarhi rollarni ötep kelgen balsa, Uygur tilimu neççe ming yillarning boran-çapqunluq sinaqliridin ötüp Uygur tarhida uluq tarhi rollarni ötep, milletning tereqqiyatiğa öçmes töhpilerni qoşup kiliwatidu. Nersilerni ahanglaşturuş asasida ipadileşni asas qilğan Uygur tili özining fantikiliq, grammatikiliq, sintakisliq hususiyetliri bilen söz we jümlilerni éniq, yiğinçaq, mezmunluq, yumşaq, jarangliq ipadileş jehettin Hitay tilidin neççe hesse yuquri urunda turidu. Ene şu hasiyetlik Uygur tili bilen buningdin neççe ming yillar ilgiri ata-bowillirimiz jahanşumul eserlerni yézip, insaniyet medinyitige öçmes töhpilerni qoşqan emesmidi! Ene şu Uygur tilimiz bilen Hitaylar mahtinidiğan su buyida, üç dölet heqqide qisse, qizil rawaqtiki çüş, ğeripke sayahet qatarliq dangliq 4 esirini Uygur tiliğa keng-kuşade terjime qilğan iduq. Hazirmu aşu muqeddes tilimiz bilen dunyaning her hil tilliridiki kitaplirini terjime qiliwatimizğu! Jallat Wanglequanning buyerdiki rezil qesti- wetinimiz Şerqi Tükistandiki neççe ming yilliq uzun tarih, şanliq medinyetke ige Uygurlarni Wang yengi ewlatliriğa aylandurup, atalmiş Zhung hua terkiwige kirgüzüp, Uygur millitining milliy mewjutliqini yaqatmaqçi. Biz Uygur milliti bu asmilatsiye süyqesti we paşistik siyasetni qetti ret qilip, uni lenetleymiz. Biz héçqaçan Zhunhua milliti emes, Hitay tili bizning tilimiz emes! Biz Hitay yaki Wanglequanning irqidin emes! Bizning Wetinimiz Xinjiang emes, Şerqi Türkistan! Biz Uygur, biz musulman, bizning tilimiz Uygur tili! Wanglequanning meqsiti: Uygur mektepliride Hitayçe ders ötküzüp Uygurlarning sapasini yuquri kötürüş emes, Uygurlarni Hitaylaşturup yoqutuş ikenligige Hitay mektepliride oqup çiqip, Hitayçini tuluq ügengen Uygurlarningmu özlirining tuğulğan wetenliride Uygur bolğanliq jinayiti üçün téhi tünügünla kelgen Hitaylar terpidin harlinip, işsiz qéliwatqnliqi buning üçün misal emesmu! Bu yil BDT ning medini- maarip bölümi dunyadiki yoquluş girdawidiki tillar qollanmisi ni élan qilip, dunyadiki 6000 tilning içidin 3000 tilning yoquluş girdawiğa bérip qalğanliqini, Uygur tiliningmu yoquluş girdawiğa bérip qalğanliqini agahlandurdi, bu dunyada hayat yaşawatqan her bir Uygur üçün bérilgen eng jiddi signal! Söyümlük qerindaşlirimiz: neççe ming yillardin buyan qehriman ejdatlirimiz wetinimizni jeng meydanlirida yeği düşmen Hitay basqunçilliri bilen qanliq jeng qilip, jan bérip saqliğan balsa, bügünki neslimiz özining mewjutliqini til we dindin ibaret ikki qalqan arqiliq qoğdap kelgen idi. Epsuski, hazir yene şu yéği düşminimiz Hitay basqunçillirining qolida tilimiz, dinimiz buzğunçiliqqa uçrawatidu. Tilni, imanini yoqatqan tarih sehipisidin yoquluşqa mehkumdur. Şunga, eqilliq ata-bowillirimiz tilimizğa dunyadiki eng uluq, eng mihriban isim ana ismini qaşup, anatil dep atiğan. Ana tilimiz ejdatlar mirasi, millitimizning alemşumul bayliqi, biz şu til arqiliq tarhimizni saqliğan şu til bilen dunyani bilip, dunyada mewjut bulup turiwatimiz, biz şu til bilen kelgüsimizni qurup çiqimiz, inşaallah! Bu bizge tengri ata qilğan heq-huququmiz, biz Uygurlar bu huququmizdin tuluq paydillinip, özimizni saqlap qéliş üçün küreş qilişimiz lazim. Ukrainlar öz tiliheqqide: öz anangni unutsang unut, likin tilingni unutmadeydu. Bizning qehriman eqilliq ata-bawillirimiz öz ana tiliğa alahide ehmiyet birip, dunyağa tügimes bayliq, untulmas yadigarliqlarni qaldurup ketti. Jenggiwar şair, jornalist Qutluq Şewqi ana tilimiz heqqide bizge: Ana til bilgen kişining izzetini qilğum kilur. Ana tilni ağzidin altun bérip alğum kilur. Ey! Ana til bizge sen ötken uluqlardin nişan Sen bilen rohi-ziminda iptihar etküm kilur. dep, jekilep wesiyet qaldurğan idi. |
||||||
İUÇQUN-KIVILCIM - 11/04/2002 18:000 Hazirliğuçi A. Qarqaş |
||||||
 |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
|||||||
 |
|||||||