Heptilik Siyasiy Ilmiy Gezit - Sherqiy Türkistan Informasyon Merkizi Nesir Qildi

1. Hitay Hökümiti Uygurlarni Terrözimning Qurbaniğa Aylanduruşqa Urundi

„11-sentebir” weqesidin kéyin dunya weziyitide kütülmigen özgürüşler yüzbérişke başlidi.
Dunyaning yétekçi memliketliridin hisaplangan Rosiye we Hitay, Şuningdek, Afğanistanga hoşna bolgan Pakistan we Ottura Asiya döletliri bu qétimqi weqedin öz meqsetliri üçün paydilinişning koyiğa çüşti.
Hitay hökimiti „11-sintebir” weqesi yüz bergen deslepki künliri, körnüşte Amerikiğa hésdaşliq qilğandek qilsimu, emilyette höş bolğan idi. Lékin, Hitayning hoşalligi ançe uzunga barmidi. Talibanlarğa qarşi herbi herketning başlinişi, Pakistan we Ottur Asiyege Amerika qoşunlirining jaylaşturlişi, şuningdek, Rosiye Amerika munasiwetlirining pewquladde yéqinlişip kétişi, Hitay dairlirini intayin étibarsiz we osal bir ehwalğa çüşürüp qoydi. Hitayning uzun waqit baş qaturup qoraşturup çiqqan atalmiş„ Shanghai hemkarliq teşkilati” we téhi yéqindila imzalanğan „Hitay-Rosiye Dosluq Hemkarliq Teşkilati” bir kéçidila ehmiyitini yoqatti. Hitayning Ottura Asiyani tesir dairisige kirgüzüş we Rosiye bilen birlişip Amrekiğa qarşi turuştek siyasi qara niyiti bitçit boldi!
Bu hil ehwalda Hitay hökimiti, taşqi siyaset we diplomatiye jehetten tartqan ziyinini başqa bir yol bilen tolduruş meqsidide tiğ uçini Uygurlarğa qaratti. Yeni, özining Şerqiy Türkistanda Uygurlarğa yürgüzüp kéliwatqan basturuş qilmişlirini aqlaş we uni téhimu küçeytişni közlep Uygurlarni „térorist”-dep qarilaşqa kirişti. Mesilen, „11-sentebir” weqesi yüz bérip bir heptidin kéyin, Hitay taşqi işlar ministirligining ahbarat bayanatçisi Zhu Bangzao tunji qétim, „Amerika bizning Xinjangdiki musulman bölgünçilerge qaratqan basturuş herketlirimizni çüşinişi we qubul qilişi kerek ” diyiş arqiliq, Uygurlar mesiliside Amerika bilen sodilişişqa urunğan idi. Şuningdin tartip hazirğiçe bolgan ikki ay waqit içide, Hitay taşqi işlar ministiri Tang Jiaxuan, ahbarat bayanatçisi Zhu Bangzao we Sun Yüxilar türlük sorunlarda mehsus Uygurlar mesilisi üstüde sözlidi. Ular tunji qétimliq bayanatida Uygurlarning namini éniq atimay „ musulman bölgünçiler” digen sözni işletken idi, kéyinçe bolsa toğridin-toğra „Uygur bölgünсhiler” , ”Uygur téroristlar” degen sözlerni işlitişke başlidi. Bolupmu Hitay taşqi işlar ministiri Tang Jiaxuan 11-noyabir küni, New Yorkta éçilğan birleşken döletler teşkilatining 52-qétimliq yiğinida sözligende mehsus Uygurlar we Şerqiy Türkistan heqqide mesilisi tohtulup, oçuq-aşkare halda, ”Uygurlar térorist, Uygur téroristlar Afğanistanda terbiylengen, bizning Uygur bölgünçilirini basturişimiz, helqara térorizimğa qarşi küreşning bir qismi…” dep jar saldi.
Yene, 14-noyabir küni, Hitay taşqi işlar ministirligining ahbarat bayanatçisi Sunyishi Beijingda ötküzülgen ahbarat bayan qiliş yiğinida, Şerqiy Türkistanning içi we sirtidiki birqisim Uygur teşkilatlirining nami we herket nizamnamisini tilğa élip, ular ötken 10 yil dawamida sadir qilğan atalmiş „téror pakitliri”ni körsütüp ötti.
Yene, 16-noyabir küni Beijingda Hitay tilida neşir qilinidiğan meşhur” hewerler” heptilik jornilida, ”Xinjiang: Şerqiy Türkistan térorсhilirining qayta otturiğa çiqişi” digen témida mehsus teyyarlanğan maqala bésildi. Buningda, ”Şerqiy Türkistan atalğusining tarihi asasi yoq, Uygurlar Türkler bilen emes, belki biz Hitaylar bilen nesildaş, Xinjiang ezeldin Hitayning ayrilmas bir qismi, bölgünçi Şerqiy Türkistan teşkilatlirining hemmisi téroristik teşkilat…..” degenge ohşaş külkilik we bimene sepsetiler bazarğa sélinğan.

©UÇQUN-KIVILCIM - 22/11/2001 21:25  Hazirliğuçi: A. Qaraqaş