ana sahipe
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1

Heptilik Siyasiy Ilmiy Gezit - Sherqiy Türkistan Informasyon Merkizi Nesir Qildi

1 ) Sherqiy Türkistan Informatsiyon Merkizining Bayanati
( Xitayning ichkiri ölkiliride ewij alghan Uyghurlarni kemsitish we xorlash heriketliri qanliq milliy toqunushlarning kélip chiqishigha sewepchi bolushi mumkin

Yéqinqi mezgillerdin buyan Xitayning bezi ichki metbuatlirida we asasliq tor betliride, Xitayning ichki ölkiliride turiwatqan Uyghurlar heqqide arqa – arqidin maqalilar élan qilinmaqta, bu maqalilarning hemmiside digüdek Uyghurlar < tughma oghri, yanchuqchi, bulangchi, qatil > qilip körsütülgen bolup, her xil sewepler bilen Xitayning ichki ölkiliride turiwatqan Uyghurlarni öz yurtlirigha heydiwétish telep qilinghan. Buninggha, yéqinda xitayche www.hot.yesky.com tor bétide élan qilinghan < Xinjiangliq yanchuqchilar mesilisi > digen temidiki maqalini we bu maqaligha munasiwetlik foto – resimlerni misal qilip körsütüsh mumkin.

Xitay hökümiti teripidin bashquruliwatqan bu metbuatlarda élan qilinghan we Uyghurlargha éghir haqaretler yaghdurulghan bu teshwiqatlar, Xitaylarning bigunah Uyghurlargha bolghan öchmenlik tuyghulirini yenimu kücheytip, Uyghurlarning Xitayning ichki ölkiliride qanun yol qoyghan dayire ichide erkin herket qilishi zor derijide cheklimige uchirmaqta. Elbette bu xil hadisler, Uyghurlarningmu Xitaylargha bolghan öchmenlikini hessilep ashurup, kelgüside Sherqiy Türkistan rayonida milliy ziddiyet we toqunushlarning yenimu kengiyishi üchün zimin hazirlanmaqta.

Junghua xelq jumhuriyitining asasi qanunida, barliq gerejdanlarning qanuniy heq – hoqoqlarda barawer ikenliki tekitlengen, eger Xitayning asasiy qanuni boyiche bolghanda, Uyghurlar peqet Sherqiy Türkistandila emes, belki pütün Xitay teritoriyeside xuddi Xitay puxralirigha ohshash erkin yashishi, halighan yerge bérip kililishi, arzu qilghan ölke yaki sheherde héch bir cheklimige uchrimay yashap turalishi kérek idi, emma hazirqi menzirige qaraydighan bolsaq, Uyghurlarning yashash we normal paaliyet qilish dayirisi peqet Sherqiy Türkistan bilenla cheklep qoyulghan, yeni Xitay hökümiti Sherqiy Türkistan rayonini Uyghurlarni nezerbent qilidighan üsti ochuq türmige aylanduriwalghan, bu üsti ochuq türmidin halqip Xitayning ichkiri ölkilirige bérip qalghan Uyghurlar hem Xitay hökümiti, hem Xitay puxraliri teripidin xuddi bir jinayetchidek muamilige uchrawatidu, hazir Xitayning pütün ölkiliri we sheherliri Sherqiy Türkistandin kelgen Uyghurlarni qoghlandi qilishni, ulargha yataq bermeslikni, öy yaki dukan kiralimasliqni, ularni halighanche urup – soqup bozek qilishni, héch bir qanuniy asasqa tayanmastinla ularning mal – mülkini musadire qiliwélishni, we hetta halighanche tutup – solap qiynashni omomiy yüzlük bir adetke aylanduriwaldi.

Xitay hökümiti éghizida, < Shinjiang Zhonggouning ayrilmas bir parchisi, Shinjiangdiki her millet xelqi büyük junghua millitining muhim terkiwi qismi > dep jar salghini bilen, mahiyette Uyghurlargha qaratqan yuqarqidek periqliq muamilisi arqiliq Sherqiy Türkistanning < Zhonggouning ayrilmas bir parchisi > emeslikini Uyghur xelqiningmu junghua millitidin periqlinidighanliqini, Zhonggouning we junghua millitining peqetla Xitay millitigila has ikenlikini öz – özi ihrar qilip turuptu. nöwette Sherqiy Türkistan xelqini Xitay hakimiyitige qarshi milliy herket élip bérishigha mejbur qiliwatqan we ularning erkin, hör we musteqil yashash arzusining küchüyishige sewepchi boluwatqan asasliq amillarmu mana mushuningdin ibaret.

Eger hazir Uyghurlarning Xitayning ichki ölkiliride uchrawatqan muamilining xarektirige qaraydighan bolsingiz, hökümet tarmaqliri we adettiki Xitay puxralirining neziride Sherqiy Türkistanliqlar Xitayning bashqurushida yashawatqan bir az sanliq millet emes, belki xuddi tashqi alemdin kep qalghan bir ziyanliq mehluq, 90 – yillarning bashlirida Xitayning ichki ölkiliride Uyghur erlirini körse < kawapchi >, Uyghur qizlirini körse < anarhan > dep chaqiratti, Xitaylar bu sözni kemsitish meniside qollinatti, 90 – yillarning otturlirigha kelgende < Shinjiang >liq digen söz tilgha élinsa, ularning köz aldigha < oghri, qatil, bulangchi, yanchuqchi > kélidighan boldi, kéyinki yillardin buyan, bolupmu amerkida < 11 – sintebir > weqesi yüz bergendin kéyin, < Shinjiang > liq digen bu sözni, < Terorist > digen uqum bilen ohshash menide ishlitidighan boluwaldi, yeni diqqet qilidighan bolsaq, Xitayning ichkiri ölkiliride hökümet tarmaqlirining, hem Xitay puxralirining Uyghurlargha qaratqan bu hil kemsitishi yildin – yilgha éghirliship bériwatidu. Qisqisi hazir Uyghurlar ichki ölkilerde put dessep turghudek yer tepishqimu amalsiz qéliwatidu.

Beijing xitayning paytexti, eslide Beijing shehri Xitay hökümiti éghizida tekitlewatqan < milletlerning teng barawerliki siyasiti > ni ijra qilishta bashqa sheherlerge örnek bolushi kérek idi, emma hazir Beijing Uyghurlarning insaniy heq – hoqoqliri eng éghir derijide depsendi qiliniwatqan we Uyghurlarni hor körüshte Xitayning bashqa sheherlirige ülge boluwatqan merkizi sheherlerning birige aylandi. Uyghurlarni kemsitish herkitimu desliwide Beijing shehride bashlanghan, kéyin bu hil gheyri insaniy heriketler asta – asta xitayning bashqa sheherlirige kengiyishke bashlandi.

Bir qanche yil burun Beijing sheherlik hökümet, Uyghurlargha yataq bermeslik heqqide mehmanxanilargha uxturush tarqatti , Xitayning bashqa sheherlirimu Beijingni dorashqa bashlidi, sheherlik hökümetlerning bu qilmishi, qanun tarmaqlirining Uyghurlarni xalighanche depsende qilishigha purset tughdurup berdi, mesilen, bir qanche yil burun, Ürümchilik Uyghur yash Qeyum shorka Beijing sheherlik saqchi idarisida xitay saqchiliri teripidin urup öltürüldi ... yene shu mezgillerde Shenzhen shehride saqchilar bikardin – bikarla ikki Uyghur sodigerni urup qolini sundurghan, bu naheqchilikke chidimighan Uyghur sodigerler Shenzhen shehride namayish qilghan... Beijingda muhim yighin échilip qalsa, bu sheherde turiwatqan Uyghurlar heydep chiqiriliwatidu, mesilen, Xitay kompartiyesining 16 – qurultiyi merkizide Beijing saqchi dayirliri Beijingda turiwatqan Uyghurlarni mejburi heydep chiqarghan idi ...
Qisqisi hazir Xitayning ichki ölkiliride turiwatqan Uyghurlar xuddi ikkinchi dunya urushi mezgilide yehudilar duch kelgen weziyetke qéliwatidu ...
ichki ölkilerdiki bu hil ehwallarning, Xitay hakimiyitining Sherqiy Türkistan xelqighe qaratqan bésim we zulum siyasitining küchiyishige paralil halda tereqqi qilip ewij alghanliqini körüwélish tes emes.

Merkizi Xitay hökümitining 90 – yillarning béshida Sherqiy Türkistangha qarita tüzüp chiqqan siyasitide, meyli hökümetke qarshi milliy heriketler bolsun, naraziliq heriketliri bolsun yaki yerlik xelq bilen Xitay milliti otturisidiki ziddiyet we ixtilaplar bolsun, omomen hemmisila xarektir jehettin < milliy bölgünchilik > katigoriyesige kirgüzülgen bolup, < milliy bölgünchi > digen gep Xitay hökümitining we Xitay puxralirining neziride < düshmen > digenla gep.

Mesilen, Xitay hökümitining 96 – yili mehsus Sherqiy Türkistan heqqide tüzüp chiqqan < 7 – nomurluq > mehpi höjjitide, < Shinjianggha asasi xewp milliy bölgünchilerdin we qanunsiz diniy herketlerdin kélidu > deydighan bir meshhur söz bar, bu Xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan basturush herketliride tayiniwatqan asasliq shuarlirining biri.
Xitay merkizi hökümiti, Sherqiy Türkistan xelqini nazaret qilinidighan we éhtiyat qilinidighan xeterlik insanlar qilip békitiwalghan, Xitay hökümitining bu jehettiki ghayet zor teshwiqatliri tüpeyli, bu hil idiye Sherqiy Türkistandiki hökümet tarmaqliri we Xitay puxraliridin halqip, peydin – pey Xitayning ichkiri ölkilirigimu yéyilishqa bashlighan. Yeni, Uyghurlar mesiliside Xitay merkizi hökümiti bilen herqaysi ölkiler we sheherler otturisida pikir we heriket jehette birdeklik we ohshashliq bar, uning üstige Xitay hökümiti özining teshwiqatlirida Sherqiy Türkistan xelqining türlük shekildiki naraziliq heriketlirining xarektirini éghir derijide burmilap, bu herketlerge qatnashqan Uyghurlarning hemmisini < oghri, qaraqchi, bulangchi we zorawan küch > qilip körsütüp, bulishigha teshwiq qilip, Uyghurlarning Xitay milliti ichidiki obrazini hünükleshtürüp, herqaysi ölkilerdiki hökümet tarmaqlirini we adettiki Xitay puxralirini Uyghurlardin ehtiyatchan bolushqa ashkare ündep keldi, bolupmu Amérikidiki < 11 – Sintebir weqesidin kéyin, Xitayning pütün teshwiqat wastiliri Uyghurlarning milliy zulumgha we adaletsizlikke qarshi élip bériwatqan milliy herkitining hemmisini < Térorist > tik herket dep qarlap, Xitayning ichki ölkiliride xuddi Uyghurlarning hemmisila terrorist tik bir hawani yeyishqa bashlidi, Xitayning asasliq teshwiqat wastilirigha qaraydighan bolsaq, Uyghurlar heqqide aylap- yillap birer ijabiy xewer, maqale körelmeysiz, hemmisila digüdek siyasi jehettin qarlash tüsini alghan selbi xewerler, yeni < urush, chéqish we bulash herkiti bilen shughullanghan milliy bölgünchiler, terrorist lar, zorawan küchler > digenge ohshighan kelimiler bilen tolup ketken.

< Yalghanni 10 qétim dise rasqa aylinidu > deydighan gep bar, shunga hazir qaraydighan bolsaq Xitayning ichki ölkiliride adettiki Xitay puxralirimu birer Uyghurni körüp qalsa uninggha nepret we öchmenlik tuyghusi bilen qaraydighan, uningdin dajip ötüp ketidighan, saqchilar birer Uyghurni uchrutup qalsimu bikardin – bikar yénini ahturup soraq qilidighan, birer dukan yaki bazargha birer Uyghur kirip qalsa, hemme Xitay uninggha xuddi oghrigha qarighandek guman bilen qaraydighan bir weziyetke yetti. Shunga kéyinki mezgillerde Xitayning ichki ölkiliri özlirining sheherlirini Uyghursizlashturush herkiti élip bériwatidu.
Eger Xitay hakimiyiti Uyghurlargha qaratqan yuqarqidek irqiy kemsitish herikitini üzlüksiz dawamlashturghan teqdirde, kelgüside Sherqiy Türkistan rayonida keng kölemlik milliy toqunush hadisiliri yüz bérishi mumkin.

Abduljélil Qaraqash
< Sherqiy Türkistan Enformatsiyon Merkizi > ning reyisi

2006 yil 2 – ayning 21 – küni
Germaniye – München
 

İUÇQUN-KIVILCIM - 24.02.2006 17:15  Hazirliğuçi: A. Qaraqaş