|
Adilbala
Yéqindin buyanqi "Sergerdan Sherqiy Tükistan Hökümiti"
heqqidiki talash tartishlar we eyiplesh-mahtashlarni
körip Yazguqimiz Merhum Abdurehim Ötqurning "Oyghan
Zemin" dégen romanining 1933-yillardiki Hojiniyaz
Hajining Kashkerge berip yengi qurulghan hukumetni
qollimay, ularning muhim adamlirini tutup Ürümqige
ekilip Sheng shiçeyge tapshurip bergenliki haqqidiki
oqigahnlirim ésimge kelip qaldi. Man neqqe qétim shu
qaghda shu döletni quriwetken bolsa bolmasmidi, néme
dégen yahshi purset idi, u çaghda kishiler bek nadan
ikan dep qaynap ketkentim. Bézide özemge hay bérip,
belkim shu qaghdiki waziyet shundaq bolghidi dep oylidim,
lékin bu oylirimni daim yene shu romandiki " Gul qedrini
bilmeysen, zemistanni yaz kilur" dégen sheir tarmar
qilip tashlayti. Man shu romanda teswerligençilik
tarixni biliman, belkim haqiqi tarixni bilidighanlar
téximu yahshi çüshiner. mushu waqitqiçe romanda
teswirlengen tarixni xata dégen tarixçini körip baqmidim,
meningçe zalim hökümetning hökümiranliqida tarix
shunqilik teswirlengen bolsa kérek.
Yeni 1949-yilliri, wetenni azad kilishqa shunçilik az
qalghan sharaitta, yene shu weten qurulgahnliqini
sözlimey yighingha mangghan ulughlirimiz yene
dushmenning torigha çüshti. Bu heqte man xéli köp tarix
bilidighanlarning " shu çaghda dölet qurulgahnliqini
élan qiliwitip mangghan bolsa bolmasmidi" dégenlerini
anglidim. Bu heqtiki seweyim téximu az, belkim shu
çaghdiki weziyet shundaqtur dep özemge hay berimen,
lékin bu aramçiliqimni bügünki kün'ge kelgende
Xitaylarning bizge salghan zulumliri: "ésit shu qaghda
néme bolsa bolsa bir dölet qurulghanliqini élan
qiliwetse boptiken" dégüzidu.
Belkim Uygurlarning man bilmeydighan tarixlirida yene
bashqa köp misallar bardur.
Bügün'ge kelgende "Sergerdan Hökümet" qurushqa qollashqa
qarighanda eyeplesh köp boldi. Tarixtiki xataliqlarni
emdi azrak hés qilghandek boldum. U qaghlardimu köp
kishiler hazirkidekla hökümet qurushni qollimighan
ohshaydu. Çünki qurulush, bashlinish tughulghangha
ohshash bak qiyin bolidu.
Çuqum bu weqeler yene Roman hikaye bolup yézilidu,
kelguside yene manga ohshash tarixni obdan
bilmeydighanlar " hey ésit shu çaghda shu hökümetni
qurishni köp adamler qollisa boptiken" déyishidu pushman
bilan.
Yuqurqi Mezmungha Bir Qérindeshimizdin Jawap
Togra deysiz qérindishim. Xitaylarning inkasigha
qarisingiz bu ishni togra tehlil qilalaysiz. Xitaylar
bek hiliger bolgaqqa bu ishni köp sandiki Uygurlar
qollimaydu, ularning arisidiki hadimlirimiz arqiliq öz
goshini özige çüritimiz dep: qattiq ibariler bilen yaki
dagduga bilen tengqitlimidi, lékin yenila özlirining
dötligini çandurup amirekidiki Uygurlarni qarlash
haraktilik yaki kishini çoçutkidek yahshi uçurni yeni
Amerika hökümitining pozitsiyesini qérindashlirimizga
yetküzüptu. Dimek Amerika bir künlerde Afganistan
urushida paydilangan birleshme armiye taktikisini Uygur
ishliriga ishlitip qalsimu ejep emes. Çünki hazir bizde
urushni xalaydigan partiyeler ajizliship kétiwatidu,
méningçe urushup turmisa kongli unimaydighan Amerika
hökümiti bizning tençliqperwer bolup kétishimiznimu
xalimisa kérek. Oylap baqayli yoldashlar döletning
iqtisadini yahshilaydigan bidin bir nerse ténçliq, lékin
bezi waqitlarda urush iqtisadni yahshilashta
ténçliqtinmu muyum rol oynaydu. Men dimisemmu hemmeylen
ottura mektepte ugengendek, sheyiler tereqqi qilip melum
basquçqa yetkende u çékinishke qarap yüzlinidu,
Amerikining iqtisadimu rawajlinip ershi-alaga
çiqipketmeydu u yene melum bir yerge kelgende çékinishke
bashlaydu, bundaq waqitta zongtunglar öz ornini saqlap
qilish üçün nime ish qilidu? buni 20 - 30 yilliq ömür
musapisini béshidin ötküzgen, yer sharining qandaq
ayliniwatqanlighini hés qilalawatqan özini realliqta
menmu yashawatimen dep bilgen herqandaq kishi perez
qilalaydu halas. Keçurisiler waxtinglarni élip qoydum
Eikin
Fikir Meydanidin |
|
