|
Russiye
hökümiti yéqinda Amerikidiki bir nefit shirkitining
Russiyege meblegh selish pilanini testiqlidi, bu Russiye
enirgiye sahesining Amerika shirketlirige
éçiwetilgenligidin dérek béridu. 3-awghust Russiye dölet
mudapie ministiri Sergey. Iwanof bularni ashkarlidi:
Russiye Amerika dengiz armiyeliri yéqinda Atlantik
okyanning shimalidiki Norwigiye dengiz sahilida
birleshme herbi manewer ötküzmekçi. Russiye bilen
Amerikining yürgizgen bu konkiritni diplomatiyesi,
ixtisadi we herbi sahelerdiki özara menpet yetküzüsh
munasiwitini ashurushtek paaliyetliri kishiler teripidin
bu ikkisining dostane munasiwiti kündin künge
pishiwatidu dep qaraldi. Bu--soghaq munasiwetler urushi
zamanida ikki derijidin tashqiri dölet ottursida oyun
körsitip, üç burjek kozor oynashqa adetlengen Zhongguo
üçün yoshurun istratigiyilik xewptur.
Iraq urushi qatarliq nurghun mesililerde Amerika bilen
Russiyening qarishi bir yerdin çiqmighan bolsimu---lékin
ikki döletning munasiwiti künseri yéqinlishishqa
yüzlenmekte. Soghaq munasiwetler urushi axirlashqandin
keyin, bolupmu Putin prezdent bolghandin keyin Russiye
demokiratik döletler sepigha qoshuldi, Sovet zamanidiki
kommunizim dunyasini çiqish nuqtisi qilidighan
diplomatiye edilogiyisini, dunyada zomigerlik
talishidighan siyasitini çörip tashlap, konkiritni
diplomatiyeni omomyüzlik yürgizip dölet menpetini
birinçi orungha qoydi. Néfit istratigiyisi mesilsi
jehette, Russiye dunyadiki nefit export qilidighan
ikkinçi çong dölet, Amerika bolsa dunyadiki birinçi
nefitni eng köp istimal qilidighan dölet, ikki döletning
menpeti nahayiti ziç baghlanghan. Buningdin sirt Russiye
bilen Amerika ottursida Russiye bilen Zhongguo ottursida
saqlanghan çégradashliq keltürüp çiqarghan yoshurun
problimlar yoq. Shunglashqa Russiye bilen Amerikining
dostane munasiwet ornitishidiki sharaitmu künsiri piship
yetilmekte. Xewer qilinishiçe: Russiye bilen Amerika
Baltiq dengizi astidiki tebi gazni barawer éçish mexsus
pilanini meslihetlishiwitiptu, alaqidar tarmaqlar
Amerika bu mexsus türge 100 Mrd dollar meblegh salidu
dep qaridi. Buningdin sirt nöwette ikki dölet yene bir
türni yeni Russiyening muz tutmas porti Murmansk arqiliq
Amerikigha nefit export qilishni sözleshmekte buning
emililishi Amerikining nefit import qilishqa ketidighan
waqtini mesilen; paris qoltughudin Amerikining sherqiy
dengiz qirghaqlirigha nefit 32 künde toshulsa, Murmansk
arqiliq 9 künde toshulidu. Ashkarlinishiçe, Russiye
2007-yildin bashlap Amerikini her küni 2 milyon 400 ming
barrel nefit bilen teminlesh pilanini bekitip
ölçemleshtürishni oylishiwétiptu, bu Amerika nefit
importining 10% --- 13% giçe salmighini igelleydiken. Bu
ikkisining ixtisadi sahesidiki berip-kélishi
yéqinlishipla qalmay, herbi sahediki hemkarlishishinimu
aktipliq bilen algha sürmekte. 8-ayning 3-küni Russiye
dölet mudapie ministiri ashkarlighandek, Atlantik
okyanning shimalidiki Norwigiye dengiz sahilida 9-ayning
ottursida birleshme dengiz herbi maneweri ötküzmekçi.
Russiye musteqil televizor istansisining xewer qilishiçe
prezdent Putin bu qétimliq manewer teyyarliq ehwalini
mexsus özi tekshürgen. Dölet mudapie ministiri Sergey.
Iwanof bularni bildürgen: bu qétimqi manewergha Russiye
dengiz armiyesi shimal piloti az digende ikki su asti
kemisige qarshi turidighan urush kemisi qatnashturidiken.
Soghaq munasiwetler urushi zamanida, Amerika bilen
Russiye kapitalizim we kommunizim birliksepige wekillik
qilghaçqa, Zhongguo bu ikkisining ottursida oyun oynap
ikkisining taliship qolgha keltürishni isteydighan
obiktigha aylanghan hem üç burjek kozer oynashqa meydan
çiqqan idi. Soghaq munasiwetler urushining ayaqlishishi
bilen, Russiye bilen Amerika düshmenlishishni tashlap
dostane munasiwet ornitish yoligha mangghandin keyin
Zhongguoning bu xil oyun oynishi ançe muhim bolmay qaldi.
Amerika bilen selishturghanda Zhongguoning Russiye
enirgiye sahesige kirishi ajiz orunda turidu. 2002-yili
Zhongguo nefit tebi gaz guruhi xilmu-xil sewepler bilen
Russiye slawyan nefit shirkitining pay hoqoqini taliship
setiwelish pursitidin siqip çiqirildi. Russiye
medialirining xewiriçe: Russiye YOKOS nefit guruhining
setiwetilidighan nefit fermilirinimu Zhongguo
setiwalamaydiken. Mutexesislerning mölçerlishiçe: eger
Taiwan boghizi weziyiti jiddiliship ketse, Zhongguo
hemme nersidin waz kéçip bolsimu Russiyening qollishini
izdep bu arqiliq Amerikining Taiwan mesilsige
arlishishigha taqabil turmaqni oylaydu. Lékin Russiye
bilen Amerika ottursidiki ortaq dölet menpeti we Putin
bilen Bush ottursidiki shexsi yéqinçiliq Zhongguoning üç
burjek kozer oynap, kala harwisida toshqan tutish
mexsidige yétish pursitini töwenliwetidu.
ETIC terjime-tehrir bölimidin Alimjan teyyarlighan.
www.omnitalk.com din élindi. |
|
