Uchur we Tehlil

1) Xitay Sherqiy Türkistanda Uyghurlargha Bolghan Bésimni Ashurmaqta

ETIC ning wetendin bügün biwaste alghan uchurigha qarighanda, Sherqiy Türkistanning paytexti Ürümchi “5-iyul weqesi” din qattiq chöchigen Xitay mustemlikichi hakimiyiti we Xitay merkizi hökümiti Uyghur élidiki herqandaq qarshiliq herketlirinin qattiq bastuursh we Uyghurlarni qattiq jazalash toghrusida keyni keynidin yolyuruq bérip, Uyghurlargha bolghan qamal qilish, bastursh we bésim ishlitish, saxta yalghan teshwiqat élip bérish we etidin kechkiche dawam qildighan atalmish siyasi üginishlerni yolgha qoyghan.

Nowette Xitay barliq mekteplerning yazliq tetilini bikar qilip, oqutuquchialrni mektepke yighilwalghan we mengü ayighi chiqmaydighan siyasi üginish élip barghan, kishiler gerche yaqturmisimu biraq yuqurdin tehdit sélip kishilerni siyasi üginishke mejburlighan. oqutquchi we yéza kadirlini Sherqiy Türkistanda yashawatqan barliq Uyghrlarnng arxipini qaytidin turghuzup chiqiszhqa we öymu öy kirip tekshürüsh élip bérishqa mejburlighan. Tekshureshte asasliq herbir Uyghurning siyasi arqa körünushi, herbir Uyghur aile ezalirini we jan sanini, hemde qiliwatqan ishiliri toghurluq tepshili uchur toplashqa mejbur qilghan.

“5-iyul Ürümchi zor qirghinchiliqi” yüzbergendin kéyin Xitay mustemlikichiliri barliq Uyghurlarni düshmen sanap, Uyghurlarning ehwali toghurluq téximu éniq we ishenchilik uchurgha érishish üchün jiddiy herket qiliwatqan bolup, barliq Uygharlning dem élish we aram künliri bikar qilinip, siyasi ügünish, milliy bölgünchilerge qarshi turush, kompartiyini himaye qilish toghursidiki paaliyetler ewij élip ketken. Uyghurlar özliri qilishini xalimaydighan türlük ishlargha mejburlanghan we tehdit sélinghan.

Bu toghursida Sherqiy Türkistan information merkizining reisi Abdujélil Qariqash toxtiplip mundaq dédi ”oghirning yüriki pok pok digendek Uyghur zémini yeni eziz wetinimiz Sherqiy Türkistanni tajawuz qilip bésiwélip 60 yildin buyan xelqimizge kommunist zulum sélip kelgen Xitay mustemlikichi hakimiyiti Sherqiy Türkistanda Uyghur xelqning qozghulup öz hakimiyitige xeweip yitishidin ensirep keldi, bu qétimqi Ürümchide yüz bergen Uyghur xelnqing naraziliq namayishi we keng kölemdiki naraziliq herketliri Xitay mustemlikichilirning bu endishishisini téximu kücheytiwetti. Xitay barliq küchi bilen Sherqiy Türkistanda atalmish muqimliq” ni eslige keltürüsh we Xitay hökümraniqning bixeterlikini qoghdash üchün qolidin kélidighanki amalllarni waste tallimay ishletmekte. Biraq hazir Sherqiy Türkistan xelqi oyghandi, yeni Xitay mustemlikichilirning qan ichishke teyyar turidighan Uyghur xelqini depsende qilishni we asmilatsiye qilip yoqutuwétishni bu xil yoqutushning hem ténch usul bilen hem qirghinchiliq bilen emelge eshiwatqanliqni heqiqiy tunup yetti. Shungga buningdin kéyin Xitayning Sherqiy Türkistanda Uyghur xelqing béshigha dessep turup emelge ashurmaqchi boliwatqan muqimliqning menggü emelge ashamydighanliqni, hem Uyghur xelqning mu bir niyet bir meqsette ittiqapliship Xitay mustemlikichiliri we tajawuzchi armiyisni Sherqiy Türkistandin qoghalap chiqirip Sherqiy Türkisatnda musteqilliqni emelge ashurmighiche Uyghur xelqining pajiesining axirlashmaydighanlqni bayan qilip ötti.

Xitay mustemlikichi hakimiyiti gerche Sherqiy Türkistanda muqimliq emelge éship boldi dep dawrang séliwatqna bolsimu biraq pütün Sherqiy Türkistanda jiddiy weziyet peseygini yoq. Bu jiddiylik peseymeyla qalmastin buningdin kéyin téximu chong weqelerning yüz bérish we Uyghur xelqining téximu zor kölemde qozghulup chiqishigha sewep bolidighanliqni körüwélish tes emes.

2) Shimaliy Koriye Pütün Memliketning Jiddiy Herbiy Haletke Ötkenlikini Jakarlidi

Xitayning Xinhua torning 8 - ayning 17 - küni Pingrangdin bergen xewirige qarighanda, Shimaliy Koriye armiyisi aliy qomandanliq shitabi pütün millet we pütün armiyining jiddiy herbiy haletke kirgenlikini jakarlighan. Hemde Amrika bilen Koriyining biliship ötküzgen berbiy maniwirigha qarshi jiddi taqabil turdighanliqni bildürgen.

Shimali Koriyening bergen xewirige qarighanda, Koriye bilen Amrika birliship ötküzgen bu qétimqi herbi maniwer xaraktir we kölem jehettin bashtin axir pütünley tajawuzchiliq xaraktirge ige bolup, shimali Koriyige tuyuqsiz herbiy hujum qozghash meqset qilingha ighwagerchilik xaraktirdiki herbiy maniwer bolup, bu Köriye yérim arili we pütün asiyaning bixeterlikige tehtit shekillendürgenmish.

http://news.sina.com.cn/w/2009-08-17/040518447929.shtml

3) Xitayning Torida Yene Saxta Xewer Tarqaldi

Xitayning Xinhua torning 8 - ayning 16 - künidiki xewirige qarighanda, Xitayning Xinhua torida “yéningi Xitay qurulghanlqining 60 yilliq harpisida Xityayning milliy aptonumiye rayunlirigha ziyaret ’ namliq maqale élan qilinghan bolup, maqale aptori qilche teptartmay Xitay merkizi hökümitining Uyghur Tibet qatarliq milletlerge qaratqan basturush, milliy késitish we asmilatsiye qilip yoqutush siyasinini tetur teshwiq qilip, keng oqurmenlerni aldashqa urunghan.

Xitay yazghuchisi maqaliside yene hiyligerlik bilen” yengi Xitay jumhuryiti qurulghandin kéyin, Xitay kompartiyisining dana siyasiti we ghemxurluq qilishi bilen azsanliq milletler olturaqlashqan jaylarda aptonumiyilik rayunlar qurulup, aptonumiye qanoni yaxshi ijra qilindi, kommunistik tüzüm astida her millet xelqi bexitlik yashimaqta” dep saxta xewer yazghan.

Xitayning milliy aptonumiye rayoni we qanuni emeliyette ismi bar jismi yoq qurup nerse bolup, peqet aldamchiliqtin ibret. Yeni Xitay kommunistliri 60 yildin buyan özi mustemlike qiliwalghan rayunlarda izchil asmilatsiye qilish isyasitini yürghüzüp kelgen bolup, Xitaydin bashqa milletlerni kemsitish, haqaretlesh, chetke qéqish, medeniyitini, til - yéziqini, diniy étiqadini we milliy örüp adetlirini depse qilish we yoqutush intayin ewij élip ketken we asmilatsiye qilish siyasiti nöwette Tibet bilen Uyghur rayunida jiddiy élip bérilmaqtiken. Bultur yüz bergen Lasa 3.14 weqesi we buyil Uyghur élining paytexti Ürümchide yüzbergen “5-iyul qanliq qirghinchiliqi” del Xitayning milliy siyasitide Xitay köchmenliirge yan bésip, Uyghur we Tibetlerni qattiq basturup kelgenlikining ipadisidin ibret. Xitayning milliy zulumi sewebidin milliy zidiyetler téximu ötkürlüshüp ketken, bu Xitayda kelgüside téximu chong apetlerge asas salghan. Xitayda arqimu arqa yüz bergen weqeler Xitayda milliy zidiyetning neqeder éghirliship ketkenlikini roshen déliller bilen ispatlap turuptu.

http://news.xinhuanet.com/politics/2009-08/16/content_11891915.htm