Uyghurning Közi we Xitay

Biz Uyghurlarda “köz köngülning eyniki” deydighan maqal bar. Adette kishining közi gep qilmighan bilen biraq közdin siz qandaq menini ipadilep turwatqanliqni yeni heqiqi köngül sözni hésiyatini bileleysiz. Shundaq, Uyghur xelqnig közimu her daim Uyghur xelqning ichki dunyasini we qelib sözlirini ipadilep turuptu. Xitay kommunist hakimiyitining kalla yuysuh we saxta yalghan teshwiqat élip bérishi tüpeylidin eslidinmu nadanliq we jahalettte hem dunya ishliridin xelqara weziyettin xewersiz qaldurulghan xelqimiz gerche nurgun yüz bergen weqelerning esli mahiyitini bilip yetmigen bolsimu, biraq özi yashap turwatqan zémmni “bash qoldek” yaxshi chüshinidu. Yeni Xitay kommunistlirinig ilgiri Uyghur xelqini dessep ézip kelgen Manzhu hakimiyiti, Zozungtang hakimiyiti, Zheng Shuren, Yang Zisheng, Sheng Shicai hakimiyetliri bilen we Gomindang hakimiyiti bilen héchqandaq perqi yoqliqini, Uyghur zéninning heqiqi xojayining peqet Uyghur xelqning ikenlikini, buzémnning Uyghurdin bashqa héchkimge tewe emeslikini, buzémin'gha kélip Uyghur xelqige hökümranliq qilghuchi herqandaq hakimiyetning birdin bir meqsitining peqet Uyghur ziminidiki bayliqlarni bulap - tap, Uyghur xelqni qul qilishtin bashqa nerse emeslikini obdan bilidu.

Uyghur xelqni tarixtin buyan tajawuzchilargha qarshi küresh qilip keldi. Bolupmu Uyghur yéqinqi zaman tarixida Uyghur döliti köp qet'i étirapidiki küchlük impiriyilerning tajawuzigha uchrap, ishghal qilindi, Uyghur xelqimu baturluq bilen qarshiliq körsütüp nechche qétim tajawuzchilarni wetinidin qoghlap chiqirip musteqilliqini hörlükini qolgha keltürdi, biraq eynichaghdiki chong döletler ottursidiki menpeet siyasi oyunlarning oynilishi netijiside nechche qétim issiq qanliri bedilige qolgha kelgen musteqilliqidin mehrum qaldi. Biraq igelmes sunmas Uyghur xelqi tajawuzchilargha ta hazirgiche qehrimanliq bilen qarshiqliq körsütüp, özining erkinliki üchün köresh qilmaqta. Tajawuzchilargha qarshi köresh hikayiliri ewlatmu - ewlat tarqilip kelmekte. Wetenni azat qilip, Uyghur xelqning hörlüki azatliqi üchün köresh qilidighan ésil rohni we burunqilar ada qilalmighan wezipilerni kéyinki ewlatlargha miras qaldurmaqta.

Kommunist Xitay mustemlikichiliri Sherqiy Türkistanni bésiwalghan 60 yildin buyan, Sherqiy Türkistangha keltürgen balayi apetliri we Uyghur xelqige salghan azap oqubetliri tarixtiki herqandaq bir hakimiyetningkidin köp derijide éship ketti. Barliq Uyghur xelqi kommuniszimning heqiqetenmu insaniyetning jümlidin Uyghur xelqning beshigha kelgen bir chong balayi apet ikenlikini chongqur tonup yetti. Kommunist Xitay Sherqiy Türkistanda 45 qétim atom siniqi élip bérip, yüz minglap Uyghur xelqni öltürdi, Sherqiy Türkistan tupraqliri éghir derijide bulghandi. Pilanliq tughut siyasiti yürgüzüp, Uyghur xelqining noposini tizginlidi. Milyunlap Xitay köchmenlirni köchürüp kélip Sherqiy Türkistani dunyadiki heqiqi dozaxqa aylandurdi. 60 yildin buyan eksil inqilapchi “uch xil koch” digen töhmet bilen ölüp ketken, yoqap ketken, türmilerde ölgen Uyghurlarning sani yüzmingdin ashidu. Uningdin bashqa Xitaynig Uyghur xelqige salghan milliy diniy irqi zulumliri tüpeylidin Uyghur xelqi ademdek yashash pursitidinmu mehrum boldi. Her bir Uyghurning közige qarsingiz Uyghur közidin Xitay mustemlike hakimiyitige we qanunsiz Xitay köchmenlirige bolghan öchmenlik we nepretni köreleysiz. Kommunist Xitay Uyghurni yüreklik sözliyelmeydighan qiliwetken bilen Uyghurning közni sözliyelmeydighan qiliwétishke qadir emes. Ezeldin insanliq tebitini yuqutup, bashqilarnimu haywan kebi yashashqa mejbur qilip kelgen Xitay kommunist hakimiyiti Uyghur xelqni türlük ussullar bilen qiynap we zulum sélip depsende qilip kelgen bolsimu, biraq Uyghur xelqining kelgüsige bolghan umidi üzülgini yoq. Erkinlik démokratiye musteqillqa bolghan ishenchisi yoqap ketkini yoq hem menggü yoqimaydu.