Uchur We Tehlil

1) Xitayning Bésimigha Qarimastin Qurban Héyt Küni Qeshqer Héytgah Jamisining Ichi – Téshi Uyghurlar Bilen Tolup – Tashti

Kéyinki mezgillerdin buyan Kommunist Xitay hakimiyitining Uyghur muslumanlirigha qaratqan dinsizlashturush siyasitining kündin – künge küchüyüp bériwatqanliqi bir emiliyet.

Emma Xitayning cheklesh siyasiti qanche kücheygensiri, Uyghur muslumanliri arsida dingha intilish we özlirining diniy étiqatini qoghdash herikiti shunche kücheymekte.

Wetende Qurban héyt bügün, yeni 12 – ayning 9 – küni bashlandi.

< Sin hua axbarat tori > ning Qeshqerdin bergen xewiridin körsütülishiche, bügün etigenlik héyt namizida Qeshqerdiki héytgah jamisining ichi – téshi Qeshqer shehri we etraptiki nahiye – yezilardin héyt namizi oqush üchün kelgen Uyghur muslumanliri bilen tolup – tashqan bolup, namazdin kéyin jama’et, jamining aldida toplunup sama we usol oynap, mubarek Qurban héyti üchün tentene qilishqan.

Yuqarqi xewerde körsütülishiche, héyt küni normal bir Qurbanliq qoyning bahasi 900 – 1200 yuan etrapida bolghan bolup, bu, Qeshqerdiki bir déhqaning bir yilliq kirimi bilen teng, shunga héyt küni Qurbanliq qilish imkaniyiti yoq köp sanidiki Uyghurlar bazardin gösh sétiwélishqa mejbur bolghan.

Wetendin kelgn uchurlardin melum bolushiche, héyt harpisida her derijilik partiye – hökümet organliri herqayi jamilerning imamlirini héyt namizida xutbe oqumasliq we namazni téz tügitip jama’etni baldur tarqitiwétish heqqide alahide agahlandurghan.

2) Sherqiy Türkistanda 3 Milyon 630 Ming Kishining Öyide Internet Ulunushi Bar

< Tian shan tori > ning xewer qilishiche, kéyinki mezgillerdin buyan Sherqiy Türkistanda internet torining omomlishish süriti téz bolghan.

Hazirgha qeder öyide mexsus internet ulunishi bar kishilerning sani 3 milyon 630 minggha yetken bolup, bunung ichide bir milyondin köpireki ürümqilikler iken we ular öyide internet ulunushi bar kishilerning 30 pirsentini teshkil qilidiken.

Xitayning resmiy istatiskilirida hazir Ürümqining omomiy noposi 2 milyon 300 ming bolup, bularning 90 pirsentidin köpireki Xitaylardin ibaret.

Wetendin kelgen uchurlardin melum bolushichimu, Sherqiy Türkistanda internet toridin paydilanghuchilarning mutleq köp qismi Xitaylar bolup, Uyghurlarning internettin paydilinishi qattiq nazaret astigha élinghan we Uyghurlar teripidin echilghan pütün internet chayxanilirining hemisige mexsus saqchi we küzetküchi xadimlar orunlashturulghan.
Hazirgha qeder peqetla chetellerning tor betlirige kirip xewer – uchur körgini seweplik köpligen Uyghurlar, < milliy bölgünchi > digendek namlar bilen qolgha élinghan idi.

http://www.tianshannet.com/news/content/2008-12/04/content_3554569.htm

3) Sherqiy Türkistanda Ötken Bir Ay Ichide < AIDS > Wirusi Yuqturiwalghanlarning Sani 500 Neperge Yéqin

Hökümet tarmaqlirining perwasizliqi we köpligen kishilerning salametlik sigortasining yoqlushi tüpeylidin, Sherqiy Türkistanda < AIDS > wirusining tarqilish süriti kishini endishige salidighan derijide téz bolmaqta.

Mesilen, < Tian shan tori > ning xewer qilishiche, buyil 11 – ay ichidila Sherqiy Türkistanda yengidin < AIDS > wirusini yuqturuwalghuchilarning sani 496 neperge yétip, ötken yilning oxshash mezgilidikidin 14.39 pirsent ashqan.

< Aptonom rayonluq sehiye nazariti > ning sanliq melumatlirida körsütülishiche, nöwette Sherqiy Türkistan bolyiche < AIDS > wirusini yuqturuwalghuchilarning omomiy sani 11 ming 481 neper bolup, bu rayondiki 16 wilayet – oblast we bulargha qarashliq 80 nechche nahiyening hemmisige taralghan.

Weten ichidiki Uyghurlar, AIDS wirusining tarqilishigha, Xitayning ichki ölkiliridin éqip kirgen pahishilerning sewepchi boluwatqanliqini, Uyghurlarning mutleq köp qismining salametlik sigortasi bolmighini üchün, özlirini doxturgha waqti – waqtida tekshürütüp turush we yuqumlinishning aldini élish imkaniyitidin mehrum qéliwatqanliqini, shunga AIDS wirusining tarqilishining Uyghurlar ichide köp boluwatqanliqini inkas qilishmaqta.

http://www.tianshannet.com/news/content/2008-12/08/content_3577423.htm

4) Uyghur Déhqanlirigha Yigili Ash Yoq, Emma Bing Tuanlik Xitay Déhqanliri Ichide Pikap Sétiwalghuchilarning Sani Köpeydi

Xitay hakimiyitining periqliq we adaletsiz siyasiti, Sherqiy Türkistanda iqtisadi kirim we turmush sewiyési jehette Uyghur déhqanliri bilen Xitay déhqanliri otturisidiki periqning zoruyup kétishige sewepchi bolmaqta.
Mesilen, nöwette Uyghur déhqanlirining kishi béshigha toghra kélidighan yilliq kirimi texminen 1200 – 1500 yuan etrapida.

Emma yerlik xelq teripidin < jallat qoshun > dep atalghan we Uyghur déhqanlirining tüp menpe’etlirige biwaste ziyan yetküziwatqan Bing tuanlik Xitaylar ichide yilliq kirimi 10 ming yuandin ashidighanlaning sani köpeygen we herqaysi tuan – meydanlarda Xitay déhqanlirining ésil pikap sétiwélishi modigha aylinip qalghan.

Mesilen, < Tian shan tori ning xewer qilishiche, Sherqiy Türkistanning jenobigha jaylashqan Bing tuanning yeza igilik 6 – dewiziyési qarmighidiki < Tu dunzi déhqanchiliq meydani > da yashawatqan 100 ayililik déhqan pikap sétiwalghan bolup, bu meydandiki Xitay déhqanlirining köpünchisining yilliq kirimi 10 ming yuandin ashidiken.

http://www.tianshannet.com/news/content/2008-12/08/content_3585665.htm

5) Yaponlarning Üchte Ikkisi Xitayni Yaxshi Körmeydu

< Germaniye dolqunliri > radiosining xewer qilishiche, nöwette Yaponiyede Xitayni yaxshi körmeydighanlarning sani tarixtin buyanqi eng yuquri pellige yetken bolup, Yaponiye hökümiti teripidin 12 – ayning 6 – küni elan qilinghan < tashqi munasiwette xelq rayini sinash > netijisidin melum bolushiche, nöwtte Yaponlarning üchte ikki qismi Xitaygha selbi qaraydiken we yaxshi körmeydiken.

Yaponlaring 70 pirsentidin köpireki, < Xitay bilen Yaponiyening munasiwiti yaxshi emes > dep qaraydiken.

Yaponlar arisida Xitaydin nepret qilidighanlaring sani üzlüksiz köpüyüp, hazir tarixtin buyanqi eng yuquri pellige yetken.
.