Uchur We Tehlil

1) Adaletsizlikning Ikki Janliq Pakiti

< Xinjiang geziti > de élan qilinghan ikki parche xewerde neqil keltürülgen ikki sanliq melumat, Sherqiy Türkistanda yerlik déhqanlar bilen Xitay déhqanliri otturisidiki ghayet zor iqtisadi periqni, shundaqla Xitay hakimiyitining yerliklerge qaritip kéliwatqan adaletsiz siyasitini munazire telep qilmaydighan halda ochuq körsütüp turmaqta.

Mesilen, < Xinjiang géziti > ning 6 – ayning 8 – künidiki sanida elan qilinghan, < Aptonom rayonimizning iqtisadi tereqqiyat xatirisi > namliq doklatning 6 – qismida, Manas nahiyesining Xitaylar olturaqlashqan Bao jia dian baziri Tashihe kentining mudiri Yang cheng zhining bayanlirigha yer berilgen bolup, unung bayan qilishiche, bu kenitte 160 ayililik bolup, terilghu yeri 8260 mo iken, her yili 6000 mo yerge paxta terip satidiken we ötken yili bu kenittiki déhqanlarning yilliq kishi béshigha toghra kélidighan kirimi 8600 yuandin ashqan.

Yene < Xinjiang geziti > ning 6 – ayning 9 – künidiki sanida elan qilinghan bir xewerde körsütülishiche, 2006 – yili jenuptiki Aqqi nahiyesidiki yerlik déhqanlarning yilliq kishi béshigha toghra kélidighan otturiche kirimi 1100 yuan bolup, 2007 – yili 3 – ayda merkizi hökümetning < ghemxorliqi > bilen bu nahiye < nuxtuluq tereqqi qildurulidighan namrat chegra nahiye > qilip békitilgen we igilikni tereqqi qildurush üchün zor derijide meblegh sélinghan, netijide 2007 – yilning axirida nahiyediki yerlik déhqan – charwichilarning yilliq kishi béshigha toghra kélidighan kirimi 1207 yuange yetken we aldinqi yildikidin 4 pirsent ashqan.

Bu xewerde, 1207 yuanlik yilliq kirim bolsa nahayiti < zor netije > süpitide teswirlep körsütülgen.

Bir xewerge qarisingiz, yilliq kirimi 8600 yuanlik Xitay köchmenliri, yene bir xewerge qarisingiz, yilliq kirimi aran 1207 yuan bolghan web u göher ziminning heqiyqi igiliri hésaplanghan yerlik xelq, dunyada adaletdizlikning bunungdinmu roshen örniki bolmisa kerek !

2) Sherqiy Türkistanda 168 Ming Neper Oqughuchi Ali Mektep Imtahanigha Qatnashqan

( Yuqarqi sürette: Aqsu kona sheher nahiyeside imtahangha qatnishiwatqan Xitay oqughuchilar )

< Tianshan tori > ning 6 – ayning 9 – küni xewer qilishiche, Sherqiy Türkistanda 3 kün dawam qilghan 2008 – yilliq Ali mekteplerge oqughuchi qobul qilish imtahani shu küni ayaqlashqan bolup, imtahangha qatnashqan oqughuchilarning omomiy sani 168 ming neperge yétip, tarixtin buyanqi eng yüksek sewiyege yetken we ötken yildikidin 14 ming neper artuq bolghan.

Yuqarqi xewerde körsütülishiche, buyil Xitay we Sherqiy Türkistandiki her derijilik Ali mekteplerge Sherqiy Türkistandin qobul qilinidighan oqughuchilarning sani 91 ming neper bolup, mezkur xewerde, imtahangha qatnashqan we qobul qilinidighan oqughuchilarning milliy terkibi heqqide izahat berilmigen bolup, ali mekteplerge oqughuchi qobul qilish xizmiti 7 – ayning 31 – künidin burun tamamlinidiken.

Emma, wetendin kelgen bezi uchurlardin melum bolushiche, Sherqiy Türkistanda ali mektep imtahanigha qatnishidighanlarning we qobul qilinidighanlarning mutleq köp qismi Xitaylardin ibaret.

Mesilen, < tianshan tori > da 5 – ayning 30 – küni Aqsu kona sheherde élip berilghan imtahan heqqide bir parche süretlik xewer berilgen bolup, bu nahiyedin buyil 458 neper oqughuchi Ali mektep imtahanigha qatnashqan bolup, bunung 238 nepiri Xitay, 220 nepiri < azsanliq millet >. Emiliyette bolsa Aqsu kona sheher nahiyesining noposining mutleq köp qismini Uyghurlar teshkil qilmaqta.

Xitay merkizi hakimiyitining Sherqiy Türkistangha qaritip kéliwatqan Xitaylashturush siyasiti tüpeylidin hazir bu rayonda Uyghurche Ali mekteplerni püttürgen oqughuchilar xizmet tapalmay bashqa kesiplerge yüzlünüshke mejbur bolmaqta.

3) Sayram Kölidiki Ghelite Janiwar

Uzun yillardin buyan Sherqiy Türkistanning eng menzirilik köllirining biri hisaplanghan Sayram kölide ghelite janiwar barliqigha dayir türlük riwayetler tarqilip kelgen idi, yeqinda hökümet emeldarlirinimu öz ichige alghan bir top kishining oxshash waqit ichide Sayram kölide janiwarni körgenlikini bayan qilghanliqi, Sayram köli janiwiri yene qayta nöwette weten ichidiki Uyghurlarning qiziq temilirining birige aylinip qaldi.

Mesilen, hökümetning bashqurushidiki < Tianshan tori > ning 6 – ayning 4 – küni xewer qilishiche, mushu ayning 1 – küni, < Sayram kölini aylinip chiqish wélisipit musabiqisi > gha qatnishiwatqan bir top tenherketchi, Sayram kölining boyida dem élish we chüshlük tamaq yiyish üchün toxtighan, sa’et 13 tin 48 minut ötkende, tuyuqsizla köl yüzide uzunliqi texminen 4 métir kélidighan, shekli bolda aghdurulup ketken kemining astigha oxshap kétidighan bir mexluq peyda bolghan, bu mexluq peyda bolghan jay qirghaqtin 4 kilométir yiraqliqta bolup, 10 minut ötkendin keyin yene suda ghayip bolghan.

Bu qétimqi wélisipit musabiqisini teshkilligen Börtala oblastining ikki neper mu’awin bashliqimu bu hadisige shahit bolghan. Ularrning bildürishiche, ötken yili uyushturulghan wélisipit musabiqisi jeryanidimu yene Sayram kölide yuqarqidek janiwar körülgen.