Uchur we Tehlil

1) Yerkenlik Uyghur Déhqan Ayalliri Bingtuange Bala Baqquchiliqqa Yolgha Sélindi

Xitay hakimiyitining Sherqiy Türkistanda yüzgüziwatqan iqtisadi jehettiki adaletsiz we périqliq siyasiti tüpeylidin, bu rayonda yashawatqan Xitay déhqanliri bilen Uyghur déhqanliri otturisidiki iqtisadi periq yildin – yilgha eship, peydin – pey ikki qutup shekillinishke bashlidi.

Mesilen, Xitay hökümitining resmiy istatiskilirida hazir Qeshqer rayonidiki Uyghur déhqanlirining yilliq kishi beshigha toghra kélidighan otturiche kirimi 1400 – 1800 yuan etrapida bolghan bolsa, Bingtuanlik Xitay déhqanlirining kirimi 10 ming yunge yetip baridu. Bu seweptin hazir Bingtuanlik Xitaylar bu ziminning igiliri hisaplanghan Uyghurlarni qul – malayning ornida yallap ishletmekte.

Mesilen, < Tian shan tori > ning xewer qilishiche, 2 – ayning 26 – küni Qeshqerning Yerken nahiyesidin 300 neper Uyghur déhqan ayal Bingtuanning Aqsudiki bir polkigha bala baqquchiliq kespiy bilen shughullinishqa yolgha sélinghan.

Yuqarqi xewerde körsütülishiche, Yerken nahiyesige 29 yéza – bazar bolup, ötken yili peqetla Bashkent baziridin bashqa yurtlargha medikarchiliqqa chiqqanlarning sani 9500 adem qetimgha yetken.

2) Turpandiki Pojangza Partilash Weqeside 25 Kishi Öldi

< Tian shan tori > ning xewiride körsütülishiche, 3 – ayning 26 – küni Hökümet tarmaqliri Turpan shehrige qarashliq Pichan bazirining sirtidiki chöllükte merkezlik yighiwélinghan saxte, süpetsiz we xeterlik ishlengen pojangzilarni köydürüp yoqutush meshghulati élip bériwatqanda, tuyuqsiz bir mashinidin peske chüshürüliwatqan pojangzilar partilap ketken we partilash zenjirsiman dawam qilghan, netijide neqmeydanda meshghulat élip bériwatqan 25 kishi ölgen, 9 kishi yarilanghan, 5 kishi ot yalqunliri ichide ghayip bolghan, meydandiki 9 aptomobil weyran bolghan.

3) Wang Le Quan, < Teshwiqat Xizmitining Asasi Nishanini Milliy Bölgünchilikke Qaritish Lazim > Dep Biljirlidi

Xitay kommunistik partiyesi merkizi komutetining dayimi heyet ezasi we < aptonom rayonluq partikom > ning sekritari Wang le quan, 3 – ayning 25 – küni Ürümqide chaqirilghan < aptonom rayonluq teshwiqat xizmiti yighini > da qilghan sözide, Sherqiy türkistandiki pütün teshwiqat, neshriyat we axbarat organliridin bundin keyinki asasi xizmet nishanini atalmish < milliy bölgünchi > likke qarshi küreshke qaritishni telep qildi.

Sherqiy türkistandiki her derijilik partikomlarning teshwiqat bölüm bashliqliri we axbarat organlirining asasliq mesulliri qatnashqan bu qetimqi yighinda Wang le quan, < milliy bölgünchilikke qarshi turup, muqimliqni qoghdash teshwiqatini intayin mohim siyasi wezipe qilip, milliy bölgünchilikke qarshi turush kürishining uzun muddetlikini, keskinliki, murekkeplikini ammigha singdürüsh lazim > dep körsetti.

4) Uyghur Qizliri Arisida Xitaygha Bérip Ishlesh Teshwiqati

( Yuqarqi sürette : Peyziwat nahiyesidin Xitayning Tian jin shehrige bérip ishlep kelgen Uyghur qizi Nusret, yurtidiki qizlargha teshwiqat élip barmaqta )

Nöwette Sherqiy Türkistandiki her derijilik hökümet tarmaqliri, Xitayning ichki ölkilirige bérip ishlep kelgen Uyghur déhqan qizliridin terkip tapqan mexsus teshwiqat ömeklirini qurup, yéza – qishlaqlarda Xitayning ichki ölkilirini maxtap kökke kötürüp, < ichki ölkilerge bérip ishlisenglar tezla bay bolisiler > digenni teshwiq qilmaqta, shundaqla Uyghur yashlirini < qosh tilliq kurs > largha bérip Xitayche ögünüshke seperwer qilmaqta.

5) Tibetning Sürgündiki Teshkilati: Qolgha Élin’ghanlar 1400 kishidin Ashti Yaponiye Sankei Gezitining 2008-yili3-ayning 27-küni xewiri.

Xitay ishghaliyitidiki Tibet dölitidin qéchip Nepalda qurulghan “Tibet Birleshme Komitéti” 26-mart küni Katmandudin bayanat élan qilip Xitay mustemlikisi astidiki Tibet aptonom rayoni qatarliq Tibetler olturaqlashqan rayonlarda 10-marttin kéyin naraziliq namayishigha qatnashqanlardin öltürülgenlerning sani 140 kishidin ashqan bolup, éghir yarilan’ghanlarning sani 550 kishidin artuq, qolghan élin’ghan Tibetliklerning sani 1400 kishidin ashqanliqini bildürdi.

Bayanatta bildürülishiche, naraziliq namayishigha qatnashqan rahiplar tewe bolghan xéli köp butxana xitay tajawuzchi armiyisi we saqchiliri teripidin muhasirige élinip qattiq qamal qilin’ghan bolup, su we yimek-ichmek teminati késiwétilgen. Tibet rahiplar réjim astigha élin’ghan bolup, Lasadiki Romoche butxanisida bir rahip achliqtin ölgen. (Yaponiye Ortaq Xewer Agéntliqi xewiri)

http://sankei.jp.msn.com/world/china/080327/chn0803270129001-n1.htm