Xewer - Uchurlar

1) Xitay Yéngi Emgek Qanunining Xitaygha Mejburi Yötkewatqan Uyghur Yallanma Emgek Küchlirige Paydisi Bolamdu?

Xitay hökümiti bu yil birinchi aydin aydin yéngi emgek qanuni dep atalghan << Toxtam qanuni >>ni yolgha qoyghan bolup, bu arqiliq ishchilarning ishqa alghuchi bilen waqtliq toxtam tüzishini ishtin chekinse bir yil ishligenlerge bir ayliq ishsizliq puli berishni yolgha qoydi. Emma bu yéngi qanun nurghun karxana sherketlirining, bolupmu Xitaygha tewe bolmighan sherketlirining narazilighini qozghidi. Chünki ishchi bilen toxtam tüzülmigende, sherketler qanungha hilapliq qilghanliqi üchün jazagha tatilipla qalmay belki ishchigha ikki ayliq ish heqqi toleshke toghra kelatti. Eger toxtam tüzse u halda toxtamgha asasen ishchining sughurtisini otishige toghra kelatti. Sherketler ishchilarning hoquqini qoghdaydighan bu xil qanunning shirket menpeetige ziyan yetküzishidin ensirep, nurghun ishchilarni qisqartiwétishke bashlighan . Xitay pochta gezitining mushu ayning ikkinchi künidiki xewirige qarighanda, Yaponiyening 11300 din artuq Xitay ishchillirini ishlitidighan bir chong sherkiti, 2009 – yili sherketni Vietnamgha köchürüp kétishni qarar qilghan. Chet’el mutehesisliri bu qanun tupeylidin Xitayda peyda bolidighan ishsizliqning 8% ge yétish mumkinchiligi barlighini perez qilghan. Emma Olympicning aldi keynide öz abroyigha köngül bolup kötürüsh üchün, anche munche bir ish qilishni oylighan Xitay hökümiti” biz ihtisadni tereqqi qildurimiz dep abroyimizgha tesir yetküzsek bolmaydu” dep jawap bergen.
Xitay hökümiti rastinla bu qanunni yürgüzelemdu? Eger bu qanunni yürgüzse ishkirige erzan emgek küchi süpitide türküm türkümlep mejburi yötkewatqan Uyghur qizlirining qulluq hayatida az tola bolsimu özgürüsh bolamdu? Xelqaraliq Uyghur insan heqliri we democaratiye teshkilati da bu mesilini tetqiq qilghuchi bu heqte toxtulup, Uyghur qizlirini ichkirige yötkeshning Xitay höküméti höjjet chüshürüp biwaste pilanliq orunlashturghan siyaset ikenligini, uning üstige toxtam tüzüsh toghra kelgen teghdirdimu bu qizlarning özlirini yighiwalghan hökümet emeldarliri bilenla toxtam tüzeleydighanlighi, emma bu hökümet emeldarlirining hergizmu toxtam tüzmeydighanlighi yaki bu qizlarning menpeetini qoghdaydighan toxtamni tüzmeydighanlighi, chünki toxtamni qizlarni yallighuchi bu emeldarlar ulargha wakaliten zawut bashliqliri bilen tüzüp qizlargha kélidighan pütün menpetlerdin özliri paydilinidighanlighini otturigha qoydi. U yene qizlar erz qilghan teghdirdimu, Xitayda qanunning hökümet siyasiti aldida küchi bolmighanliqtin, hökümet emeldarlirining “biz peqet qizlarni ishkirige yötkesh siyasitini bejiriwatimiz” deydighanlighni, u halda bu qizlarning menpeetining Xitaydiki héchqandaq bir qanun teripidin qoghdalmaydighanlini eskertti.

2) Sherqiy Türkistanda Qar Apitige Uchrighan Charwa Mal 300 Mingdin Ashidu

Xitay Tengritagh tor bétining mushu ayning birinchi künidiki xewirige qairghanda, Sherqiy Türkistanning jenubida toxtimay yerim ay yaqqan qar 300 ming tuyaqtin artuq charwa malni ziyangha uchratqan, hazirghiche olgen charwu malning sani 30 ming tuyaqqa yetken. Emma Xitay hökümiti Sherqiy Türkistanliq apetke uchrighan mal charwuchilarning payda ziyini bilen qilche oylashmay, peqet köchmen Xitay istimalchillirini teminleshnila közde tutup yimeklik bahasining örlishini qattiq tizginlewatmaqta , mesilen Ürümchidiki gosh we yimeklikning bügünki bahasi 20% chüshken, buningliq bilen teminliguchi yerlik déhqan charwuchilar éghir ziyangha uchraydighanlighi roshen bolmaqta. Chünki Xitay hökümiti ta hazirghiche apetke uchrighan mal charwularni qutquzushqa köngül bölgen bolsimu, déhqan - charwuchilarning ziyinini toldurush heqqide héchqandaq tedbir qollanghini yoq.

3) Tarim Oymanlighidin Yer Asti Su Baylighi Tepildi

Shinhua agentlighining mushu ayning birinchi künidiki xewirige qarighanda, tarim oymanlighidin zor miqdardiki yer asti su baylighi tépilghan bolup, bu qurghaq zéminning birdin bir kemchilligi bolghan, ashliq terishtiki su yétishmeslikni hel qilishta intayin chong rol oynaydiken. Xitay höküméti aldimizdiki üch yil ichide besh oblasttin 8816 dane quduq qazdurup yer asti suyidin paydilish miqdarini 2 milyardqa yetküzmekchiken. Emma, yer astidin su tepilishi sugha teshna Uyghur déhqanlirini shatlandurghan bolsimu, axirqi hésabta buning paydisi yenila köplep ashliq terip Xitay köchmenlirining éhtiyajini qamdasha kétidighanlighidin, Uyghur ahalisi üchün bir xosh xewer hésablanmaydu. Su baylighining tepilishi Xitay mustemlikichillirining bu bay zémingha mengülük yerlishish arzusini téximu kücheytiwétishi mumkin.