Xitay Hakimiyitining Bundin Kéyinki Eng Asasliq Nishani Bolsa Uyghurlarning Noposini Azaytishtin Ibaret

< Xin hua axbarat tori > ning 1 – ayning 15 – küni xewer qilishiche, Xitay hakimiyiti bundin kéyin Jenoptiki Qeshqer, Atush we Hoten rayonlirining yezilirida pilanliq tughut siyasitige emel qilghan déhqan ayililirini alahide mukapatlash tüzümini nuxtuluq halda qanat yayduridiken, Xitay hökümiti bu siyasitini ünümlük qanat yaydurush üchün 74 milyon 265 ming yuan meblegh ajratqan.

Yuqarqi xewerde körsütülishiche, hazirgha qeder jenoptiki 3 wilayette < pilanliq tughut sherep guwanamisi > we < yalghuz perzent körüsh sherep guwanamisi > alghan déhqan ayililerning sani 30 minggha yétip barghan.

Buyil 1 – aydin étibaren Xitay hökümiti Jenoptiki 3 wilayette yuqarqi ikki kenishkini alghan Uyghur déhqan ayililirini her yili 600 yuan turmush puli bilen teminleydiken we bu yardem déhqanlarning ömrining axirighiche dawam qilduridiken.

Xitay hakimiyiti Sherqiy Türkistanda atalmish < pilanliq tughut > siyasitini mejburi yolgha qoyghan 1988 – yilidin buyan, Sherqiy Türkistan xelqi, bolupmu Uyghur déhqanliri zor siyasi besim we bedellerge qarimastin Xitayning bu siyasitige qarshi tirkiship kelmekte, Xitay hakimiyitining Uyghurlarning neslini qurutushni meqset qilghan bu siyasiti shunche wehshi we rehimsizlerche ijra qiliniwatqan kéyinki 10 yildin buyan Uyghurlarning noposida belgilik derijide eshishning körülgenliki, Xitay hakimiyitini sarasimige salmaqta.

Mesilen, Xitayning resmi sanliq melumatlirida körsütülishiche, nöwette Sherqiy Türkistan boyiche yilliq otturiche tughulush nisbiti 16.4 pirsent bolup, emma Uyghurlar zich olturaqlashqan jenobi rayonlardiki tughulush nisbiti 20 pirsenttin yuquri bolghan, bunung ichide Atush rayonining 20.98 pirsentke yetken, Qeshqer, Hoten, Aqsu rayonlirida tughulush nisbiti Sherqiy Türkistanning otturiche sewiyesidin xelila yuquri bolghan.

Hoten wilayitining 1990 – yilidiki noposi 1 milyon 400 ming bolghan bolsa, 2005 – yiligha kelgende 1 milyon 807 ming 400 kishige yétip, qisqighine 16 yil ichide 400 nechche ming kishi köpeygen, bu jeryanda Qeshqer wilayitidimu 970 ming kishi köpeygen.