Az Perzent Körüsh Uyghurlarni Namratliqtin Qutulduralamdu ?

Tengritagh torining bügünki xewirige qarighanda, mushu ayning 10 - küni Xitay merkizi hökimitining pilanliq tughut partikom sekritari Xin Jiang Uyghur Aptonom Rayonining planliq xizmiti doklat yighinigha qatniship ehwalni közdin kechürgen. 30 yil ichide Sherqiy Türkistanda 3 milyon 700 ming bowaq qetli qilinghan bolup, Xinjiang Uyghur Aptonom Rayonining partikom sekretary Nurbekri bu qétimqi doklat yighinida planliq tughut siyasitining asasliq halda yézilargha qaritilip az tughushqa emel qilghanlargha mukpatlash siyasitining nahayiti ünümlük bolghanlighini tekitlep ötken. Yézi naposining 80% Uyghurlar bolghanliqtin pilanliq tughut siyasitining asasliq halda Uyghurlarni merkez qilip Uyghur nopusini yoqutush üchün xizmet qiliwatqanlighi éniq.

Xitay hökümiti az perzent körüshni namratliqni yoqitishning yoli süpitide teshwiq qilip asasliq namrat rayonlargha qaratmaqta, Sherqiy Türkistan mustemlike qilinghandin béri, Uyghurlarning iqtisadi Xitay hökümiti we köchmenliri teripidin éghir derijide talan taraj qilinghanliqtin, Sherqiy Türkistandiki namrat rayonlarning naposi pütünley Uyghurlarni teshkil qilidu, netijide Xitay hökümitining az perzent körgenlerni mukapatlap plandin sirt perzent körgenlerni qattiq jazalash siyasiti amalsizliqta qalghan namrat Uyghur déhqanlirini mejburi halda özige jelp qilmaqta.

• Az perzent körüsh Uyghurlarni namratliqtin qutulduralamdu?

Töwendiki seweplerge asaslanghanda bu bir eqilghe sighmaydighan logika: chünki, birinchidin Sherqiy Türkistandiki Xitaylarning yilliq kirimi bilen Uyghur ahalisini kirimi 5000 yuandin artuq perqlinidighan bolup, Sherqiy Türkistandiki Xitaylarda namratliq mesilisi mewjut emes shunga ular hökümetning az perzent körgenlerge mukapat bérish siyasitige qiziqmaydu hetta iqtisadi yarbergenliktin jérimane tölep yaki para bérish yolliri bilen pilandin sirt bala tughup köpiyiwéridu. Netijide Sherqiy Türkistanning nopusi yenila téz sürette éship baridu hemde Sherqiy Türkistandiki ish pursiti we iqtisad bilen nopus otturisda yenila tengpungluq bolmaydu, yaki bolghan teghdirdimu bu tengpungluqning Uyghurlargha héchqandaq paydisi bolmaydu, yeni Uyghurlarning nopusini azaytish bedilige yaritilghan ish pursiti hergizmu Uyghurlargha ashmaydu we bérilmeydu.

Ikkinchidin, Xitay hökümiti her yili bir milliondin artuq Xitay köchmenlrini Sherqiy Türkistangha yötkep kélidu, Uyghurlar herqanche az perzent körgen bilenmu azaytilghan nopus Xitay köchmenliri bilen normidin ashurulup toluqlinip turidu, Xitay hökümitining Uyghur yézillirigha qaratqan “ bir perzentni az tughup bir kapam ashni tejap qélish siyasiti emilyette shu birkapam ashni Xitay köchmenlirige tejap bérishtin bashqa nerse emes.

Xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan pilanliq siyasiti emiliyette sheker yalitilghan laza. Xitay hökümitining meqsidi hergizmu Uyghurlarni az perzent körüshke mejburlap ularni bay qilish emes, Xitay hökümiti ezeldin awal Uyghurlarni namratlashturush andin ularni türlük qulluq we özligidin yoqulushqa mejburlash siyasitini qollinip kelmekte, Uyghurlar Islam dinigha étiqad qilidighan xelq bolup, téxi tughulmighan bowaqlarni qetli qilish Islamda éghir gunah bolghanliqtin, Xitay kommunistlirining peqet teshwiqatqa tayinipla Uyghurlarda pilanliq tughut siyasitini emilileshturelishi mumkin emes, shunga ular mejburlash we amalsiz ehwalgha chüshürüp qoyush, yeni wastiliq we biwaste mejburlash usullirini qollinish arqiliq mejburi bala aldurushni emilileshtürüp kelmekte. Sherqiy Türkistan Informatsiyon Merkizining presdenti Abdujelil Qaraqash Xitaylardiki mejburi bala aldurush mesilisi bilen Sherqiy Türkistandiki mejburi bala aldurush mesilisining perqi üstide toxtulup, Sherqiy Türkistandiki mejburi bala aldurush mesilisining insan heqliri mesilis bolupla qalmay belki uningdin halqighan haldiki, bir milletni qirghin qilishtin ibaret isyasi mesile ikenligini bildüridu. .