Uyghurlarning Atalmish < Azsanliq Millet > Digen Sözge Qarita Naraziliqliri Kücheymekte

Sherqiy Türkistandiki hökümet dayirlirining we hökümet qarmighidiki herqaysi teshwiqat wastilirining kéyinki yillardin buyan < Uyghur > digen isimni peqetla telepbuz qilmay, unung ornigha < azsanliq millet > digen uqumni qollunup kéliwatqanliqi, weten ichi we sirtidiki uyghurlarning qattiq gheziwini qozghimaqta.

Qiziq yéri, hazir hökümetning höjjet – matiriyallirida we teshwiqat wastilirida < Xinjiang Uyghur aptonom rayoni > digen uqummu asasi jehettin tilgha élinmay, unung yérige < Xinjiang > digen atalghu qollunup kelinmekte.

Hökümet teripidin Sherqiy Türkistangha ayit statiskiliq matiriyallarning hemmiside < azsanliq millet > digen söz telepbuz qilinghini üchün, bunung ichide Uyghurlargha ayit heqiyqi sanliq melumatlargha érishish barghansiri qiyinlashmaqta.

Uyghurlarning gheziwini qozghawatqan asasliq sewep shuki, uyghurlar tarixtin buyan Sherqiy Türkisnadiki asasi xelq bolup, melum menidin alghanda bu ziminning heqiyqi igiliridin ibaret.

Mesilen, < Xinjiang statiska idarisi > teripidin elan qilinghan sanliq melumatlarda körsütülishiche, Sherqiy Türkistan Kommunist Xitayning ishghaligha uchrighan 1949 – yili
Sherqiy Türkistanning omomiy noposi 4 milyon 333 ming 400 bolup, bunung ichide uyghurlarning sani 3 milyon 291 ming 100, Xitaylarning sani ( eskerlerni qoghqanda ) aran 291 ming neper idi.

Sherqiy Türkistan Xitay hökümiti teripidin 1955 – yili 10 – ayning 1 – küni < Xinjiang Uyghur aptonom rayoni > dep élan qilinghandimu, sherqiy Türkistanning omomiy noposi 5 milyon 117 ming 800 bolup, uyghurlarning sani 3 milyon 720 ming 650, xitaylarning sani bolsa 550 ming 50 idi.

Xitayning meshhur sabiq bash ministiri Zhou En Laimu Qing Daoda qilghan bir sözide, Sherqiy Türkistanning noposining 70 pirsentidin köpirekini Uyghurlar teshkil qilghini üchün, 55 – yili qurulghan < Aptonom Rayon > ni < uyghur aptonom rayoni > dep atighanliqini tekitligen we bu ziminning asasliq Xelqining Uyghurlar ikenlikidin ibaret bu heqiyqetni étirap qilishqa mejbur bolghan idi.

Hetta Xitay hökümitining hazirqi statiskiliridimu Uyhgurlar 45.62 pirsent, Xitaylar 39.87 pirsent bolup, san jehette yenila Uyghurlar köp sanliq orunda turidu.
Ehwal shundaq turuqluq, Xitay hakimiyiti < uyghur > digen bu isimni telepbuz qilishtin özini wabadin qachqandek qachurup kelmekte.



Germaniyediki < Sherqiy Türkistan Informatsiyon Merkizi > ning pirezidenti Abdujelil Qaraqash ependi, muxpirimiz Dilnur Turdi xanimgha bu heqtiki qarashlirini otturigha qoyup mundaq didi:
< Xelqaraliq qanun – pirinsiplarning mezmonigha tayanghandimu, Uyghurlar Sherqiy Türkistanning igilik hoqoqini telep qilish salahiyitige ige birdin – bir millet, chünki bu ziminning uyghurlargha tewe ikenliki, héchqandaq munazire telep qilmaydighan bir heqiyqet, bu zimin Uyghurlarning qolidin mejburi tartip élindi, shunung üchünmu uyghurlar qoldin ketken bu ziminni qayturuwelish üchün esirlerdin buyan Xitay mustemlikichilirige qarshi küresh qilip kéliwatidu. Huddi dawager yoqalsa, heq telep qilghuchimu yoqalghinidek, Xitay hakimiyitining pütün derdi dawagerni, yéni bu zimin üchün dawa qiliwatqan Uyghurlarni yoqutup, Sherqiy Türkistanni özlirining menggülük tupriqigha aylanduruwélish üchün heriket qilip kéliwatidu, mesilen, Xitay köchmini yötkep, Uyghurlarni öz ziminida azsanliq orungha chüshürüp qoyush, atalmish < pilanliq tughut siyasiti > arqiliq Uyghurlarning neslini qurutush, küchlük atsimilatsiye siyasiti arqiliq Uyghurlarning Milliy ma´aripini, Dinini, Tilini, örp – adetlirini, türlük en – eniwiy mediniyetlirini ajizlashturush … qatarliq wastiliri bunung janliq örnekliridin ibaret. Bu bir qatar siyasetliri arqiliq meqsidige yetelmigen Xitay mustemlikichiliri, < Uyghur > digen kelimining ornigha < azsanliq milletler > digen kelimini qollunush arqiliq, Uyghurlarni Sherqiy Türkistanda yashawatqan atalmish < 13 millet > ning ichidiki peqetla bir nepiri qilip körsütüp, shu arqiliq dawagerlik ornini ajizlashturushqa urunup kéliwatidu, shunga Uyghur xelqi bu mesilide segek bolup, Xitay mustemlikichilirining bu yawuz niyitini Dunya jamaetchiliki aldida qattiq pash qilip, Uyghurlardin bashqa héch bir milletning Sherqiy Türkistan üchün heq telep qilish salahiyiti we hoqoqining yoqluqini hür dunya xelqlirining mingisige singdürüshke tirishishimiz lazim ! >.