Sherqiy Türkistanda Bir Milyon 880 ming Kishi Ach We Yalingach

< Tian Shan tori > da 8 – ayning 25 – küni elan qilinghan bir xewerde körsütülishiche, shu ayning 21 – küni chaqirilghan < aptonom rayonluq namratlarni yülesh yighini > da, hazirgha qeder Sherqiy Türkistan boyiche 440 ming neper alahide namratning we kirimi töwen 1 milyon 410 ming namratning, < kiyimi pütün, qursighi toq > qilinghanliqi, naratlarning sanining 3 milyon 290 mingdin, hazir 1 milyon 880 minggha chüshürülgenliki, bularning hemmisining déhqan – charwuchilar ikenliki otturigha qoyulghan.

Xitayning tili boyiche eytqanda hazir Sherqiy türkistanda 1 milyon 880 ming kishining kiyimi pütün emes, qursughimu ach, yeni ular ach we yalingach.

Mezkur xewerde körsütülishiche, Sherqiy Türkistanda hökümet teripidin < nuxtuluq namrat nahiyiler > dep bekitip chiqilghan 30 nahiyediki déhqanlarning 2000 – yilidiki kishi beshigha toghra kélidighan yilliq sap kirimi 980 yuandin, hazir 1657 yuange yetken.

Gerche yuqarqi xewerde, bu namratlarning milliti heqqide izahat berilmigen bolsimu, emma ularning pütünley Sherqiy Türkistanning jenobi rayonliridiki Uyghur déhqanlar ikenlikini perez qilish asan, chünki, Sherqiy Türkistan boyiche Uyghurlar eng köp toplushup olturaqlashqan Qeshqer, Xoten we Atush wilayetliri, Xitay hökümiti teripidin, < aptonom rayon boyiche eng namrat ikki wilayet we bir oblast > dep bekitilgen bolup, Sherqiy Türkistan boyiche eng namrat nahiyilermu ene shu 3 wilayet terkiwidiki nahiyilerdin ibaret. Bu 3 wilayet teweside yahsawatqan uyghurlap, pütün Sherqiy türkistandiki Uygurlarning yerimigha yeqinraqini teshkil qilmaqta.

Nöwette Sherqiy Türkistanda Uyghurlarning 80 pirsentidin köpireki yezilarda yashimaqta. < Tianshan tori > da 8 – ayning 22 – küni elan qilinghan bir xewerde, Xitay hökümitining 9 – ayning 5 – künige qeder Xitayning Chungqing rayonidin 100 ming Xitayni Sherqiy Türkistangha yötkep kélinip, Bingtüenning paxta yighiwélish ishlirigha salidighanliqi, 1626 neper Xitayni basqan tunji poyizning 8 – ayning 21 – küni Ürümchige yétip kelgenliki we bu Xitaylarning bingtüenning yeza igilik 6 – we 8 – dewiziyéliridiki tüen – meydanlargha teqsin qilinghanliqi bayan qilinghan, shundaqla bu Xitaylargha her ayda 1000 yuan maash berilidighanliqi körsütülgen idi.

Yuqarqi xewerde, Sherqiy türkistanning 30 nahiyesidiki déhqanlarning yilliq sap kirimi 1657 yuan qilip körsütülgen bolup, bu, Xitay hökümiti teripidin paxta terishqa yötkep kélingen Xitaylarning ikki ayliq maashighimu toghra kelmeydu.

< Tian Shan tori > teripidin buyil 7 – ayning 27 – küni elan qilinghan yene bir xewerde, buyilning aldinqi yérim yilida, < Bingtuan > diki Xitay ahalisining yilliq kishi beshigha toghra kélidighan sap kirimining 4133 yuange yetkenliki qeyt qilinghan idi, ularning bu kirimini yerliklerning kirimi bilen sélishturghandimu, otturida ikki hessige yeqin periqning barliqi körülmekte.

Xitay hökümitining, < emgek küchi yetishmeywatidu > digen bahane bilen Xitayning ichkiri ölkiliridin 100 minglap Xitay köchmini yötkep kéliwatqan bügünki künde, Sherqiy Türkistanning yerlik xelqi öz yurtlirida ish tapalmay, bashqa yurtlargha bérip ish izdeshke mejbur bolmaqta.

Mesilen, Ili rayoni, Sherqiy Türkistan boyiche yerliklerdin bolghan ishsizlarning sani eng köp orunlarning biri, bolupmu Ghulja shehride Uyghurlar arisidiki ishsizliq nisbiti 50 – 60 pirsentke yétip baridu, 1997 – yili yüz bergen < 5 – fewral > Ghulja weqesining peyda bolushigha sewepchi bolghan mohim amillarning birimu del Uyghur yashliri arisidiki derijidin tashqiri ishsizliqtin ibaret.

Xitay metbuatlirida elan qilinghan bezi statiskilargha qarighandimu, Ili rayonida ishsizliqning hazirmu hem jiddi dawam qiliwatqanliqi, 100 minglighan déhqanning makanini tashlap bashqa yurtlargha berip tirikchilik qilishqa merbur boluwatqanliqi körülmekte.

Yeqinda < Ili xewer tori > da elan qilinghan bir xewerde körsütülishiche, peqet buyilning aldini yerim yilidila Ili rayonidin 168 ming 949 neper déhqan bashqa yurtlargha berip medikarchiliq qilghan, yilning axirigha qeder bu san 300 minggha yétip baridiken, ular asasen qurulushlarda, öy hizmetliride we charwichiliq kesipliride ishleydiken.
Xitay hökümitining yuqarqidek adaletsiz siyasiti tüpeylidin nöwette Sherqiy Türkistanda turmush sewiyesi jehette yerlikler bilen Xitay köchmenliri otturisidiki periq yildin – yilgha küchüyüp barmaqta.
.