" Gheriptin Köplep Altun Qézish " Pilani Sherqiy Türkistan Xelqi Bilen Xitaylar Ottursidiki Zidyetni Téximu Chongqurlashturdi i

DAJIYUAN 6 – iyun xewiri:

Zhonggo "Gherpni échish" pilanini yolgha qoyghan bir neche yil ichide, Sherqiy Türkistanning ixtisadida nahayiti chong özgürüshler barliqqa keldi. Asfalit yollar bir-birlep yasaldi. Zawutlar arqa-arqidin quruldi. Lékin qarimaqqa ronaq tapqandek qilghini bilen, jemiyet tertiwi barghansiri nacharlashti. Merkizi hökümet bir tereptin Sherqiy Türkistan baylighini qandaq qilghanda tiz süret bilen tereqi qiliwatqan YANHAI rayonigha yötkeshni pilanlap, tereqiyatqa köngül bölmise, yene bir tereptin éqip kiriwatqan köchmenlerni neptégidighan sahelerge orunlashturup yerlik milletlerning ixtisadi exwalida qilche özgürüsh bolmaywatidu.

Washingetonda chiqidighan poshta gézitining 5-künidiki xewiride, 2000 -yili 1 - aydin bashlap, Xitay hökümiti 1 tirliyon 600 milyart dollar mebleh sélip 60 xil zor kölemdiki qurlush ishlirini pilanlighan, hemde hazirghiche bu qurlushning 39 pütken. Buninggha ketken meblegh 560 milyart dollargha yetken. Démek, munchiwala zor mebleh sélinghan Sherqiy Türkistanning ixtisadi tereqiyatida nahayiti chong özgürüshler bolghan bolsa bolatti. Lékin emeliyette, gheripni ichishdiki tüp mexset, shu jayni güllendürüsh bolmastin, belki bu jaydiki bayliqni téz sürette Xitay ölkilirige yötkesh bolghanliqtin, Sherqiy Türkistanning tereqiyati YANHAI ölkisidin köp arqida qalghan. istatuskilargha qarighanda, 80 - yillardiki "ishikni sirtqa ichiwitish" siyasiti yolgha qoyulghan mezgillerde, Sherqiy Türkistanning yilliq mehsulati Jiangsu ölkisidin qilishmaytti. Lékin, hazir Sherqiy Türkistanning yilliq mehsulati Zhejiang ölkisidin xilila arqida qalghan.

Shanxi ijdimai penler akadimiyesidin Proffisor Zhao Bao Dong mundaq deydu. "Atalmish gherpni échish digenlik, peqet YANHAI ölkisining ihtiyajini qamdash digenlikdur, sherqqe köplep éliktir menbesi, tebi gaz, tebi bayliqlarni yötkep YANHAI ölkisining tereqqiyatigha yéqindin masliship kelgen. shuni éniq qilip éytalaymenki ularda gherp bilen hemkarliship sanaette asas tiklesh toghurluq birmu pilan yoq".

Pütün memliketni ilip eytqanda, tereqiyat we bayliq menbesidin ortaq paydilanmasliq mesilisi barghansiri eghirlashmaqta. bolupmu bisim astidiki Sherqiy Türkistanda bu mesile intayin éghir. Gerche xelqimiz ixtisadi tereqiyat jeryanida az-tola pul tapqandek qilghan bolsimu lékin Xitayning tapqini buningdin nechche hesse éship ketken. Bir 17 yashliq oqoghuchi mundaq deydu. "Biz Uyghurlarning hemmisi digidek déhqan, bu yerdiki tijaretning hemisini Xitaylar qilidu".

28 yashliq Xitay Fangming Pichan haraq zawutining kadiri bolup mundaq deydu. "burun haraqlirimiz bésilip turatti, hazir Yaponye Körye we Sherqiy jenubi asiyadiki döletlerge ékisport qiliwatimiz. Mushu 10 yil ichide mehsulatimiz ikki qatlandi " didi. U yene" hazir yilliq kirimimiz 400 mimg dollardin ashidu, 120 ming dollar ixtisadim bar, obdan bir yürüsh öy sétiwilishqa chamim yétidu" didi.

Lékin bu zawutqa 1.2 km kilidighan yézidiki Uyghur déhqanlar, xam kisekte silinghan eski öylerde oltiridu, exlet uchup yüridighan topilang yollarda ta hazirghiche eshek harwisi bilen tirikchiliq qilidu. Muawin yéza bashlighi narazi bolghan halda, "bizge bergen térilghu yer bek az" dep ghongshishtin bashqa amali yoq.

Xitaylar biz Uyghurlargha mallani biwaste yötkesh yollirini bermigechke amalsisliqtin Xitay sodigerler arqiliq ichkiri ölkilerge yötketti. Lékin tash yol torlirining tiz sürette kingiyishigha egiship, mal bahasi shiddet bilen chüshmekte we 2003-yilgha sélishturghanda déhqanchiliq mehsulati burunqi bahaning yérimigimu teng kelmeydu.

Sherqiy Türkistan bilen Xitaylar ottursida til birligi bolmighachqa we dini örpe aditimu oxshimighachqa, esirlerdin biri put tipiship kelmekte. Sherqiy Türkistan xelqi Xitayning kontirollighidin qutulishni oylisa Xitay hökümiti "gheripni échish pilanini " otturgha qoyup, bir tereptin Sherqiy ölkilerning terqiyatigha he dep küch sérip qilsa yene bir tereptin Sherqiy Türkistangha Xitay köchmenlirini ebzel sharaitlar arqiliq köplep yötkep, Sherqiy Türkstan xelqini küchi jehettin ajizlashturmaqta. Hazir Sherqiy Türkistanda 19 milyon nopus bar bolup, buning yerimidin köpreki Xitay nopusidin ibaret.

Sherqiy Türkistan xelqining mukemmel bolmighan Xitaychisi dawamliq kemsitishke uchrimaqta. Bolupmu xizmet tépishta Xitaylar buni asasliq amil qiliwalghachqa bu amil Sherqiy Türkistan xelqining namratliqtin qutulishigha éghir tosalghu bolmaqta. 20 yashliq ali mektep oqoghuchisi Raile köngli yérim halda "eger men bir xizmet tapmaqchi bolsam, qarshi terepning aldi bilen mendin soraydighini Xitaychingiz qandaq? eger telepuzingiz toghra bolmisa asta bu yerdin yoqolung" deydu didi..