|
Tamaka Bilen Munasiwetlik Sanliq Melumatlar
Dunya Sahiye Teshkilati her yilning 5-ayaning 31-künini Xelqaraliq Tamaka
Chekmeslik küni dep bikitken bolup, bu yilqisi 19-qétimliq „Xelqaraliq
Tamaka Chekmeslik Küni“ hisaplinidu. Shu munasiwet bilen töwendiki tamaka
chikish bilen munasiwetlik sanliq melumatlarni tordashlargha sundum.
Tamaka nurghun kiselning kilip chiqishidiki muhim seweplerning biri bolup,
2030-yiligha barghanda tamaka chikish sewibidin her xil kiselliklerge
giriptar bolup, olup kitidighanlarning sani 10 milyongha yitidighan bolup,
ularning ichide 7 milyoni tereqqi qiliwatqan döwletlerde iken.
Pütün dunyada her xil kisellikler tüpeylidin ölüp kitiwatqanlarning 8.8% ti
tamaka chikish bilen munasiwetlik bolup, texminen yiligha 5 milyon yaki
künige 13500 kishi, we yaki her 6.5 sikinutta bir kishi tamaka chikish
sewibidin kisel bolup ölüp kitidiken.
1. Pütün dunyada her küni 15 miliyart tal tamaka chikilidiken (bu texminen
pütün dunyadiki her bishi künige orta hisap bilen 2.5 tal tamaka chekkenge
barawer). „Dunya Sehiye Teshkilati„ (WHO) ning melumatigha asaslanghanda
hazir pütün dunyada texminen 1miliyart 300 milyon adem tamaka chikidighan
bolup, bu pütün dunyadiki 15 yashtin yuquri nopusning 33% ni teshkil qilidu.
Mundaqche eyitqanda pütün dunyadiki 15 yashtin yuquri erlerning 47.5%, 15
yashtin yuquri ayallarning 10.3% tamaka chekküchiler hisaplinidu.
2. Yiqinqi yillardin biri Amirka we Gheribi Yawropadiki tereqqi qilghan
döwletlerde nurghun kishiler tamaka chikishni tashlawatqan bolsa, tereqqi
qiliwatqan döwletlerde bolupmu Asiyada tamaka chekküchilerning sani künsayin
ashmaqta iken. Pütün dunyadiki tamaka chekküchilerning 25% Junggoda bolup,
Junggodiki tamaka chekküchilerning sani 300 milyondin ashidiken.
3. Bir omur tamaka chekküchilerning tamaka bilen munasiwetlik kiselge
giriptar bolup ölüp kitish nisbiti 50% bolup, bu kishilerning yirim 70
yashtin burun ölüp kitidiken
4. Hazir tamaka chekküchilerning köpünchisi balaghetke yitishtin burun
tamaka chikishke bashlighan bolup, ularning ichide 25% ning tunji qitim
tamaka chekken yéshi 10 yashtin töwen iken. Eng kichik tamaka
chekküchilerning köpünchisi ottra we Sheriqi Yawropa döwletliride iken,
undin qalsa Hindistan, Gherip Ténch Okyan aral döwletliride iken.
5. Pütün dunyada her küni texminen 82 mingdin 99 ming ariliqidiki yashlar
yingidin tamaka chekküchiler qoshunigha qitilidiken.
(Yuqarqi sanliq melumatlar „Dunya Sehiye Teshkilati“ning tor bitidin °lindi)
Munasiwetlik xewerlerge asaslanghanda, hazir pütün Uyghur ilide 6 milyongha
etirapida adem tamaka chikidighan bolup, tamaka chikidighanlar pütün Uyghur
ili nopusining 30% din artuqini igelleydiken, we shundaqla tamaka
chikidighanlarning nisbi pütün Junggo boyiche aldinqi orunda turidiken.
Bolupmu balaghetke yetmigen yaki osup yitiliwatqan balilar ichide tamaka
chikidighanlarning sani künsayin iship barmaqta iken. Xewerlerde
eytilishiche Uyghur ilidiki bu tamaka chekküchiler yilda 7 miliyart 157
milyon yuan xelq pulini yeni texminen 900 milyon dollar pulni tamaka
chikishke serip qilidiken.
Eger siz tibbi uchurlardin xewerdar bolay disingiz
Saghlam bolung xet - alaqe gurpisigha eza bolung
SaghlamBolung-subscribe@yahoogroups.com.
|
