Kishilik Hoqoq Teshkilatliri Germaniye Bash Ministiri Angela Merkel Xanimning Bu Qétimqi Xitay Ziyaritige Umidwar Qarimaqta

Xelqaraliq kishilik hoqoq teshkilatliri, Xitay metbuatliri teripidin < tömur ayal > dep atalghan Germaniye bash ministiri we Germaniye Hiristiyan demokrat partiyesining reyisi Angela Merkel xanimning bu qétimqi Bei Jing ziyaritige umid qarimaqta. Germaniye metbuatlirining ortaq bahasimu, Merkel hanimning bu qétimqi Xitay ziyaritide sabiq bash ministir Gerhart Shröderning eksiche, kishilik hoqoq mesiliside Xitaygha qarita qattiq pozitsiye qollunidighanliqi.

Germaniye, Yawropa birlikige eza döletler ichidiki Xitayning eng chong soda shiriki, germaniyening sabiq bash ministiri we germaniye sotsiyal demokrat partiyesining reyisi Shröder ependi özining bash ministirliki dewride Xitay bilen her jehettin yeqin munasiwet ornatqan, hetta Yawropa birlikining 89 – yilitidiki Tian’anmin weqesidin buyan Xitaygha qarita yürgüzüp kelgen qoral – yaraq embargosini emeldin qaldurush herikitining bashlamchisi bolup, birlikke eza bashqa döletlerni bu jehettwe qayil qilishqa tiriship kelgen idi.

Shröder, Xitaygha qilghan birqanche qétimliq ziyaritide we Xitay rehberliri bilen elip barghan muzakiriliride Kishilik hoqoq mesilisini tilgha elishtin özini qachurup kelgen we mumkin bar Xitayni renjitip qoymasliq siyasitini yürgüzgen, Xitay arqiliq Germaniyede bash kötürüp chiqqan iqtisadi kirizestin qurtulushning koyida chüshken idi, shunga Shröder hökümiti Xelqaraliq Kishilik hoqoq teshkilatlirining izchil eyiplishige uchrap kelgen idi.

Xelqaraliq Kishilik Hoqoq teshkilatliri we germaniye metbuatlirining Kishilik hoqoq mesiliside Merkel hanimgha bu derijide ümit baghlishining we Xitay Hökümitiningmu unungdin endishe qilishining birqanche sewebi bar: Birinchidin, Merkel hanimning özi bir diniy ayilide dunyagha kelgen bolup, diniy etiqat erkinliki mesili unung üchün hayati ehmiyetke ige.
Ikkinchidin, Merkel hanim kommunistik rejim astidiki Sherqiy Germaniyede siyasi besim ichide ösken bolup, Kommunizimgha we kommunistlargha ich – ichidin nepriti bar.

Üchünchidin, Xitaygha qaritilghan döwlet siyasiti jehette Merkel xanimning sabiq bash ministir Shröder ependi otturisida ikki chong ixtilap mewjut bolup, Shröder ependi Xitaygha Yawdo qalduqlirini birterep qilish eslihelirini setip berish we Xitaygha qaritilghan qoral – yaraq embargosini emeldin qaldurush terepdari idi, Merkel hanim bolsa bu ikki mesilige shiddet bilen qarshi chiqmaqta web u jehette Amerika bilen oxshash meydanda turup kelmekte.

Tötünchidin, ilgiriki shröder hökümiti Xitay bilen bolghan munasiwetlerde iqtisadiy menpe’etlerni asasiy chiqish nuhtisi qilghan bolsa, Merkel hökümiti Xitay bilen bolghan munasiwetlerde Kopenhagen pirinsiplirini ( yawropa birliki pirinsipliri ) aldinqi shert qilip kelmekte, kopinhagen pirinsipliri dimek, kishilik hoqoq, demokratiye, qanun döliti we azsanliq milletlerning heq – hoqoqlirining toluq kapaletke ige qilinishi dimek. Yeni Merkel hökümiti Kishilik hoqoq mesiliside tehimu sezgür we nazuk.
Yuqarqidek amillarni nezerde tutqan Germaniye metbuatliri, < Merkel hanim bu qétim beyjingda qilche ikkilenmestin we axbarat wastiliri aldida qilche ikkilenmestin Xitayning kishilik hoqoqni depsende qiliwatqanliqini, Diniy etiqat erkinlikini boghuwatqanliqini, Ahbarat erkinlikini qisip keliwatqanliqini, internet torini qamal qiliwalghanliqini, shundaqla oxshimighan siyasi qarashtikilerni türmilerge tashlawatqanliqini dadilliq bilen tenqit qilishi mumkin > dep mölcherleshmekte.

Germaniye metbuatlirining qarishiche, hazirqi Hu Jin Tao, Wen Jia bao wekilligidiki 4 – ewlat Xitay rehberlirining zimmiside < mediniyet inqilawi, Tian’anmin weqesi > digenge oxshash siyasi yükler yoq, ular xeliqara omomiy mohitning tesirige uchrighan bolup, ilgiriki Xitay rehberliridek chidimas emes, Kishilik hoqoq we demokratiye jehetlerdiki tenqit – pikirlerni anche ichige elip ketmeydu.

Elwettiki, Merkel xanimning bu qétimqi Xitay ziyariti, Germaniyede paaliyet élip bériwatqan Uyghur teshkilatliriningmu nöwette küchlük diqqet – étibarini qozghawatqan nuhtilarning biri, ularmu bu qétimqi ziyaretke umid we ishench bilen qarashmaqta.