|
Xitay hökümitining,< çong
ğerbiy şimalni éçiş > digen niqap bilen, yiliğa neççe 10
minglap Xitay köçminini Şerqiy Türkistanğa yötkep kélip
yerleştüriwatqanliqi we Xitayning herqaysi ölkiliride
teşwiqat ponkutliri qurup, Xitay puhralirini Şerqiy
Türkistanğa bérip xizmet qilişqa riğbetlendüriwatqanliqi
hemmige ayan. Epsuski, birqançe yildin buyan Şerqiy
Türkistanda herqaysi ali mekteplerni püttürgen Uygur
oquğuçilarning xizmet tapalmay jemiyette qéqindi
soqundi bolup yüriwatqanliqi, Şerqiy Türkistandiki
asasliq ijtimayi mesililerning birige aylanğan we yerlik
xelq Xitay hökümitining işqa orunlaşturuş jehette
Xitaylar bilen Uygurlarğa qarita ikki hil ölçemni
qollunuwatqanliqidin narazi bolup kéliwatqan idi.
Emma, Xitay hökümitining Ali mekteplerni püttürgen
Milliy oquğuçilarni işqa élişta qoyğan şert we telepliri,
yaş Uygur ziyalilirining nime üçün iş tapalmay jemiyette
xaniweyran bolup yüriwatqanliqini oçuqçe körsütüp
turmaqta.
Mesilen, < Xinjiang Uygur aptonom rayonluq xelq işliri
nazariti > teripidin 2004 yili 3 ayning 22 küni
herqaysi nahiye we şeherlik emgek idariliriğa
tarqitilğan, < 2004 yili aptonom rayonimizda ali
mektepni pütürgenlerni jenobi xinjiangdiki 4 wilayet,
oblasttiki yéza bazarlarğa işqa orunlaşturuşta yolğa
qoyulidiğan tallaş usoli heqqide belglime > de
körsütülişiçe, < aptonom rayonluq partikom > we < xelq
hökümiti >, yéza asasiy qatlam kadirlar qoşunini
küçeytiş üçün, buyil ali mektepni püttürgen oquğuçilar
içidin 700 neperni tallap, ularni jenuptiki Qeşqer,
Hoten, Atuş, Aqsu qatarliq wilayetlerdiki yéza
bazarlarğa kadirliqqa iwetişni pilanliğan. Işqa
élinidiğan Bu 700 neper sanning 200 nepiri azsanliq
milletlerge ajritilğan bolup, ularning yéşi 25 yaştin
töwen boluşi we töwendiki şertlerge toşuşi kerek iken:
1. Töt asasiy pirinsipta qet-i çing turup, wetenning
birlikini qoğdiğan we Bayriqi roşen halda milliy
bölgünçilikke hem qanunsiz diniy heriketlerge qarşi
turğan boluşi lazim;
2. Siyasi sapasi yuquri boluşi, ayile terkiwi içide
milliy bölgünçilik bilen şuğullanğanlar bolmasliqi,
Dinğa işenmesliki kerek
;
3. Kompartiye ezasi yaki mektepte oquğuçilar kadiri
bolğan boluşi, ilgiri < 3 te yahşi oquğuçi > digen
şereplik namni alğan boluşi lazim
;
Aptonom rayonluq xelq işliri nazaritining belgilimiside
yene, herqaysi nahiye we şeherlik emgek idariliridin
yuqarqi şertler boyiçe xizmetke qobul qiliş we tekşürüş
ötkilini çing tutuş telep qilinğan.
Yuqarqi uhturuş tarqitilğandin kéyin, Uygurlar içide,
bolupmu Uygur ali mektep oquğuçiliri arisida küçlük
naraziliq peyda qilğan. Bezi Uygurlar bolsa, < buxil
şertler astida Uygur ali mektep oquğuçilirining xizmet
tapalişi mumkin emes, héçbir Uygurning işqa urunluşuş
jedwilige < men dinğa işenmeymen > dep yézişqa wijdani
unimaydu, bu, pütünley Xitay hökümitining Uygur
yaşlirini dinsizlaşturuş üçün qurup çiqqan bir toziqi,
bu huddi, < hayat qalimen diseng diningni taşla >
digenliktin ibaret > dep qarimaqta.
Yuqarqi hadise qarimaqqa addi tuyulsimu, emiliyette
bolsa Uygur yaşlirining teqdirining neqeder xewiplik bir
weziyetke çüşüp qalğanliqini körsütüp turmaqta. |
