|
<Xin Jiang Uygur aptonum
rayoni til yéziq hizmiti nizamliri>(1993-yili 9-yining
25-kunimakullanğan hem ijra qilişka başlanğan)
Bu nizam otturiğa koyulğan waqittin başlapla bir waraq
qeğezdin başqa nerse emes idi, hala bügün'ge kelgende bu
<nizam> Şerqiy Türkistanda tilğa élinmaydu, bu nizamning
2 -bap, 7, 8, 9-tarmaqlirida yerlik xelqning til
yéziqiğa hurmet qiliş, yerlik xelqning til yéziqini
işltiş dairisi qatarliq mezmonlar intayin tepsili
otturiğa qoyulğan.
http://www.tianşannet.com.cn/GB/çannel2
/13/200210/17/23928.html
Léikin Şerqiy Türkistan'ning paytexti Ürümçide héçkim bu
qanun nizamni közge ilmaydu, meyli Xitayning idare
organliri yaki şirketler bolsun, hemmsidila ohşaş
hujjetler Xitay yéziqidila çikirilidu, peqet bezi idare
organlardila hujjet qeğizining béşiğila Uygurçe yaki
başqa yerlik xelqning yéziqi yézilidu, şirketlerde Uygur
yéziqining izinimu körgili bolmaydu, Xitayning çet'el
muxpirlirining ziyaritini qubul qilğanda digen, yerlik
xelqning yéziqiğa hörmet qilinidu, yerlik ahalilerning
işsizliq nisbiti Xitayğa qariğanda intayin tuwen
digenliri muşu nuqtida mana men depla çiqip turidu,
hazir Ürümçi şehiridila emes belki Şerqiy Türkistan ning
kandakliki şehiride bolmisun(hettaa keşkerning eytihgar
mesçiti,kuçe çong mesçitidimu) Xitay yéziqi intayin
toşen orunğa yoğan qilip yézilğan bolsa, Uygur yéziqi
kiçikkine bir burjeknila igelligen ehwallarni köreleymiz,
téximu kişining ğezipini keltürdiğini şuki, Xitay açqan
Xitayçe restoranlarda, haram nersilerni satidiğan
dukanlar da bolsa Uygur yéziqimu Xitay yéziqi bilen teng
nisbette çong qilip yézilğan, mesilen Xitayning <Xelq
qurultiyi çong sariyi>ning qarşi teripi, Koenlun
méhmanxanisining şimali teripidiki bir restoranda (Koenlun
méhmanhaniğa qaraşliq) Uygurçe yoğan qilip çoşqa
paqalçiki dangliq dukuni dep yézilğan, del aşu
dukanning uduli yeni, sarayning şimalidiki başqa
kündülik turmuş buyumliri qatarliq nersilerni satidiğan
dukanda bolsa Uygur yéziqining izimu yoq, yene mesilen,
Uygurlarning nisbeten köp bolğan dongköwrük, ğalibiyet
yoli qatarliq jaylardimu, hemme dukanlarda digüdek
Xitayçe yéziq intayin çong nisbetni igelligen, Uygur
yéziqi bolsa kiçikkine yézilğan, hetta yézilmiğan, bezi
dukanlarda imala xataliqi meslisi intayin éğir, bolğan,
uni körgen adem çoqum ğezeplenmey qalmaydu.....
Misalğa alidiğan işlar Şerqiy Türkistanning hemme jayida
tilğa élip tügetküsiz, Xitayning köçmenliri bir qeder
köp bolğan SHIHANZE şehiri, nefit şehiri Qarimay,
Maytağ, Sayehet şehiri Turpan, Şerqiy Türkistanning
şerqi derwazisi bolğan Qumul qatarliq jaylarni misal
keltürüşning hajiti yoq, jenuptiki Qeşqer, Hoten, Aaqsu
qatarliq jaylarda bu mesile ohşaşla éğir, Xitayning
yerlik ahalilerni Xitaylaşturuş herkiti toxtawsiz dawam
qilmaqta.
Bulubmu Xitayning aldinqi qétim otturiğa qoyğan
til-yéziq jehettiki çong herkiti, Xitaylaşturuşning bir
qedimu bulupla qalmay, yerlik oqutquçilaning, yerlik
hizmetçilerning aldi bilen Xitaylaşturuşini ilgiri
sürüdu, çünki yerlik oqutquçilarmu Xitayning alaqidar
imtihanliridin ötelmise oqutqucçiliq qiliş salahiti élip
taşlinidiği éniq, yerlik millettin bolğam oqutquçilar
tamaq qaçisini saqlaş üçün pütün zehni bilen Xitaynig
herlik imtihanliridin ötüş yaki şuningğa teyyariliq
qiliş jeryanida bara-bara Xitayning quraliğa ayliniş
bilen birge özimu bilip-bilmey Xitaylişidiğanliqini
köriwéliş tes emes.
Ana wetendin ...
|
|
