Heptilik Siyasiy Ilmiy Gezit - Sherqiy Türkistan Informasyon Merkizi Nesir Qildi

1 ) Xitay Kommunistlirining Aptonomiye Tentenisi We Ularning Xudukliri

     Xitay kommunist dairliri özlirining ölkiliride qoralliq topilanglarda ghelbe qilip, 1949 - yili Beijingda diktatur hakimiyet quriwalghandin kéyinla, Tajawuzchiliq nepsini ashkarilap közini etrapidiki xoshna ellerge tikti. Musteqil Sherqiy Türkistan we Tibet aliliri bularning nishani boldi .Xitay kommunistliri her türlük diplomatiye hile - mikirlirini ishqa sélip, Guomindangning qalduq qisimlirini tazilash mexsidini körsitip, bir pay oq atmay, ténch yolda esker kirgüziwalghandin kéyin, yerlik xelqlernı qoralsizlandurup, özlirining iradisi boyichila bu sadda xelqlerge hoquqsiz aptonomiye soskisini saldi. Bu< soska> emdi bu xelqlerge tétimaydighan bolup qaldi.

     Nöwette iqtisatning yoquri kötürülishige egiship, dunyaning siyasi atmosfirasimu tézdin özgürüp, Hemme insanda bolushqa tégishlik kishiliq hoquq, démokratiye, öz teghdirini özi belgilep yashash istekliri, asarette qalghan xelqlerni gheplet uyqusidin uyghatti. jumlidin Sherqiy Türkistan döwlitining igiliridin bolghan Uyghurlarmu Xitay kommunistliri zorlap tangghanni qelbidin étirap qilmaydighan boldi.
Bu yil atalmish Uyghur aptunom rayoni qurulghanliqining 50-yili daghdugha bilen kütüwélinish aldida turmaqta, Bu 50-yil Xitay kommunistliri üchün tentene qilghudek we aslminatsiye mexsetliri qismen ishqa ashqan 50 yil bolghan bolsa, Uyghurlar üchün insani izzet hörmiti yerge urulghan, zulum we qarshiliqlar tashqan 50 yil boldi.

     Atalmish aptonomiye tarixigha hör dunyada turup qaraydighan bolsaq, qizil Xitaylar Uyghur rayonigha kélip xelqni qoralsizlanduriwalghandin kéyin, her 10 yilni bir pesil qilip zor yuqutush, zor parchilash, zor qorqutush qilmishliri bilen zorawanliq yürgüzüp kelgen. Mesilen,1950-yilliri Uyghurlar musteqil dölet dewride idologiyeni bashlap mangidighan ziyalilarni tazilash, ularning rayini sinash, tégishlik zerbe bérish hilisi bilen échilip sayrash heriketlirini élip barghan bolsa, Uyghur déhqanlirining mal - mülkini musadire qilip, ezeldin bayashatliqta yashighan Uyghurlarni maddi muhtajliqlardin bashqisini oyliyalmas qilip qoydi. 60 - 70 -yillarda medeniyet bulangchiliqi, dinsizliq yoligha bashlap, xelqimizning étiqadini, axlaqini buzdi, 80- yillerda Xitay kommpartiyisi ishikni échiwétish bahenisi bilen weziyetni bir az qoyup bérip, xelqqimizning eziz parzantlirige qattiq zerbe berdi, Bu xil hadislarni 1986-yildin 89-yilghiche bolghan unversitét oqughuchilirigha bérilgen zerbilerdin körüwelishqa bolidu.1990-yillarning axiridin bashlap Uyghurlarning échinishliq teghdirini tonup yetken bir turkum ziyalilar yétiship chiqip, özlirige bérilgen cheklik imkaniyetler ichidin axbarat neshiryatchiliq saheside milli kimlik istidi, Buning türtkiside Uyghurlarning kelgüsi teghdirige sual qoydi!... yéngi esir kirgendin kéyin Uyghurlardiki bu keng kölemlik oyghunush aqartish heriketlirini yéqindin küzetken tajawuzchi hökümet, Uyghur maaripi saheside keng kölemlik idiye özgertish, minge yuyush köreshlirini élip bardi, Buningdin zerbe yigen Uyghur ziyaliliri atalmish aptunomıye siyasitige bashqidin qaridi. Dimek aptonomiyening bizge, yeni Uyghurlargha singmeywatqanliqini sezdi. Bundaq hökümattin bizar bolghan ziyalilarning idiye we heriketliri weten sirtida koresh qiliwatqan sürgündiki teshkilatlargha tebii yosunda maslashti. buning bilen wetenning ichi, sirtida weten dawasigha awaz qoshqanlar bölgünchi, dini esebi, terrorchidin ibaret üch xil küchlar dep qarilinip, turmilarga tashlandi, qiyin qistaqqa élindi,olturuldi.

     Yéqinqi künlerdin beri biz diqqet qilip keliwatqan hewerlerde, Xitay tajawuzchiliri atalmish< Uyghur aptonom yaroni>qurulghanqigha tentene qilmaqchi boghinida, Uyghur rayonidiki bingtuan armiyisi ichide muqimsizliq alametlirining ulghuyup qalghinini bilgen Beijing hökümiti, Xitay merkizi hökümet wekili HuangJuni Sherqiy Türkistangha ewetken. Bing tuan armiyisi Sherqiy Türkistanning muqimliqini qoghdaydighan eng asasliq kuch bolup, ularning öz ichide boluwatqan qalaymaqanchiliqlar Xitay hökümitini qattiq huduqsiratqan. Dimek shuningdin korunup turuptiki armiye arqiliq muqumluq qoghdash bugünki madaniyatlik dunyada qilche ishlimeydu. Eger ishligen teghdirdimu u hakimiyet uzungha baralmaydu. Bizge hazir asarette qalghili 50 yil boldi, Mubada 500 yil bolsimu biz ularning aptonomiyisini qobul qilmaymiz ,zorlap téngilghan aptonomiye biz Uyghurlargha singmeydu. Bizge mustaqil, azat, demokratik Sherqiy Türkistan döwliti qayturulmighiche koreshlirimizni toxtatmaymiz!

Uchqun géziyiti <bshtehriri Arkinay
 

©UÇQUN-KIVILCIM - 15.08.2005 21:04  Hazirliğuçi: A. Qaraqaş