Uchur we Tehlil

1) Ürümchi Ottura Xelq Sot Mehkimisi 5 Dilogha Qarap Chiqti

Xitayning xinhua torining 12 - ayning 3 - künidiki xewirige qarighanda, Ürümchi sheherlik ottura xelq sot mehkimisi Ürümchi 5-iyul weqesige yüz berde dep qarighan 5 dilogha chétishliq 13 adem üstidin sot achqan we sotta 5 neper Uyghurgha ölüm jazasi bergen.

Xitay sotta ölüm jazasigha buyrighan besh neper Uyghurning isim familisi Memet Eli Islam, Memetursun Eli, Memeteli Abdukérim, Osman Qurban we Xélil Sadir qatarliqlardin ibaret.

Xitay mustemlikichiliri yene sotta ikki neper Uyghurgha muddetsiz qamaq jazasi yene alte neper Uyghurgha muddetlik qamaq jazasi bergen.

Xitay mustemlikichiliri sotta yalghan ispat körsütüp ténch namayish qilghan Uyghurlarni ot qoyush adem öltürüsh qatatrliq jinayetlerni artip, intayin éghir jazagha höküm qilghan. Bu emeliyette Xitay mustemlikichilirining Uyghur xelqini qanliq basturushidin ibaret rezil epti beshirsini yene bir qétim namayen qilip berdi.

http://news.xinhuanet.com/legal/2009-12/03/content_12582823.htm

2) Sherqiy Türkistanda 10 000 din Artuq Adem Dölet Memorluq Imtihanigha Qatnashti

Xitayning xinhua torining 1- oktebirdiki xewirige qarighanda, 29 - noyabir küni Xitayning dölet memorluq imtihani resmiy bashlanghan. Uyghur aptonum rayonluq kadirlar imtihan merkizining xewer bérishche, pütün Sherqiy Türkistanda 10883 adem bu qétimqi dölet memorluq imtihannigha qatnashqan.

Xitay mustemlikichiliri Sherqiy Türkistanda atalmish dölet memorluq imtihanni bilen nurghun Uyghur yashlirini aldap kelmekte. Yeni Xitayda atalmish dölet memorluq imtihanning adil bolush ashkar bolush we baraber muamile qilish digenliri emeliyete qipqizil aldamchiliq bolup, Sherqiy Türkistanda ewij élip ketken parixorluq chiriklik we Uyghur yashlirini kemsitish tüpeylidin nurghun Uyghur yashliri aliy bilim yurtlirini püttürgendin kéyin her yili digüdek imtihangha qatnashsimu biraq imtihandin ötelmeydiken, uning üstige Xitay mustemlikichilri hökümetning yuquri qatlam organlirigha qoyudighan teleplerni kücheytip we cheklime qoyup Uyghur yashlirining aldini tosup qoyghachqa nurghun yashliri amalsiz turme saqchisi saqchi, alahide saqchi we dölet bixeterlik idarsi hem qorallqi saqchi qisimlargha imtihan bérishke mejbur bolmaqta. Bolupmu yéqinqi 10 yildin buyan bu xil xeterlik weziyet téximu éghriliship ketken.

http://www.xj.xinhuanet.com/2009-12/01/content_18379061.htm

3) Qirghizistan Saqchiliri Xitay Sodigerlirige Hujum Qilghan Jinyetchilerni Tutqan

Xitayninng Xinhua torining 3-oktebirdiki xewirige qarighanda, Xitayning Qirghizistandiki elchixanisining köp qétim qayta qayta telep qilishi bilen, Qirghizitan saqchiliri Xitay sodigerlirini bulighan we hujum qilghan 31 dilodiki birqisim jinayet gumandarlirini qolgha alghan.

Xitayning Qirghiziztandiki elchixanisining ashkarlishiche mushu yéqinqi ikki yilda bolupmu yéqinqi bir mezgilde Qirghiziztanning paytexti Bishkek etrapida tijaret qildighan Xitay sodigerlirining bulaydighan we hujum qildighan weqeler üzlüksiz köpiyip ketken. Xitay elchixanisi Qirghizistan tereptin Xitay sodigerliri topliship olturaqlashqan rayunnlarning bixeterlikige kapaletlik qilishni telep qilghan. Qirghizistan saqchiliri Xitay sodigerlirige hujum qilghan we bulighan 31 dilodiki jinetchilerni qolgha chüshrgen. Bu ademler 5 kishidin terkip tapqan bir guruh bolup oyushup mexsus Xitay sodigerlirini bulighan we tehdit salghan.ularning hemmisi Qirghizistan puqraliri iken.

Xitay kommunist hakimiyiti Qirghizista hökümiti bilen birlikte üch xil küchlerge zerbe bérish digenni bahane qilip, Qirghizistan tewesidiki Uyghur xelqning paaliyetlirini qattiq cheklimekte we tosqunluq qilmaqta.

http://news.xinhuanet.com/world/2009-12/03/content_12584713.htm