Uchur we Tehlil

1) Ürümchi 5-iyul Qirghinchiliqida Xizmet Körsetken Jallatlar Mukapatlandi

Xitay xewerler torining 11-ayning 25-künidiki xewirige qarighanda, Xitay muxpirining qoralliq saqchi qisim Bingtuan qomandanliq ishtabidin igellishiche, Ürümchi 5- iyul weqeside irqi qirghinchiliqqa qatniship xizmet körsetken herbiy septe waxti toshup chékingen 158 neper qoralliq saqhi qisimning eskirini dölet memorluqigha qobul qilinghan. Bu Xitay jallarning dölet memorluqigha qobul qilinishi emeliyette Ürümchi 5- iyul ténchliq namayishini qoralliq basturup Uyghur xelqige irqi qirghinchiliq élip barghan Xitay mustemlikichi hakimiyitining sadiq ghalchilirini mukapatlishi bolup hésablinidiken.

Ürümchi – iyul weqesi yüzbergenge 5 ay bolup qalghan bolsimu biraq Xitay tajawuzchiliri Uyghur xelqini irqi jehetttin tazlash herkitini toxtatmighan, weten ichidin alghan uchurlirimizgha qarighanda Uyghur aptonum rayunluq JXJ nazariti 11-aying 1-küni bashlan'ghan “100 künlük qattiq zerbe bérish” herkitide qolgha élinidighan 10 000 ming Uyghurning tizimlikini mexpiy höjjet shekilde herqaysi saqchi qoralliq saqchi we dolet bixeterlik idarisining ishpiyunlirigha tarqatqan. Xitay mustemlikichiliri bu 158 neper jallatni mukapatlash arqiliq Xitay mustemlikichi hakimiyiti üchün xizmet qilwatqan sadiq ghalichilirini téximu tiriship ishleshke reghbetlendürüsh meqisitige yétishni közlewatqanliqi éniq.

http://news.ifeng.com/mainland/200911/1125_17_1449924.shtml

2) Xitay Ürümchidin Semerqentke Baridighan Hawa Yoli Échildi

Xitay xewerler torining 11-ayning 25-künidiki xewirige qarighanda, Xitayning jenubi awatsiye shirkiti yéqinda Ürümchidin - Semerqenitke qatnaydighan hawa yolini achmaqchi boliwatqan bolup, bu hawa yoli Sherqiy Türkistan bilen Özbekistan arsida Ürümchi - Tashkent hawa yoli échilghandin kéyin échilghan yene bir hawa yoli bop qalidiken.

Xitay Sherqiy Türkistan bilen Ottura Asiya we Rusiye qatarliq döletler arsida 11 hawa linisyisi achqan bolup, bu hawa yollirining hemmisi Xitay bilen hemkarliq munasiwiti zich bolghan hem shundaqla Xitay bilen istiratigiyilik munasiwet ornatqan döletler arsida échilghan. Uningdin bashqa bu hawa yolliri Uyghur xelqi bilen bashqa Türki xelqlerning bérish - kélish soda alaqisi üchün échilghan bolmastin belki Xitaynnig Ottura Asiya sitiratigiyisini asas qilip échilghan bolghachqa Uyghurlar bu hawa yolliridin héchqandaq emeliy nepke érishelmeydiken.

http://finance.ifeng.com/roll/20091125/1507242.shtml

3) Xitay Sherqiy Türkistanda Atalmish Milletler Ittipaqliqini Qanunlashturmaqchi Boliwatidu

Xitay xewerler torining 11-ayning 24-kündiki xewirige qarighanda, Uyghur aptonum rayunluq 11-nöwetlik xelq qurultiyi 15 - qetimliq yighini 23 - noyabir “aptonum rayunluq milletler ittipaqliqi nizamnimisining lahiyisi”ge tunji qétim qarap chiqqan. Bu emeliyette Xitay mustemlikichiliri Sherqiy Türkistanda yerlik qanunlarni asas qilip turup, milletler ittipaqliqi terbiyisini qanun tüzümleshturush qéliplashturush we izchillashturushning bashlanghanliqidin dérek béridiken.

Xitay xewiride yene Ürümchi 5-iyul weqesi yüz bergendin kéyin Uyghur aptonum rayundiki her millet xelqi milletler ittipaqliqining döletning muqimliqi jemiyeting amanliqi we ijtimayi iqsadiy tereqiyati üchün qanchilik muihim ikenlikini tonup yetti, shundaqla Xitay köchmenliri we Uygurlar ottursida milletler ittpaqliqini teshwiq qilishning qanchilik muhimliqini bilip yetti diyiligen.

Emeliyette Xitay mustemlikichilir Sherqiy Türkistanda Uyghurlargha öz hoqoqini erkinlikini qayturup bermey turup milletler ittpaqliqini teshwiq qilishi uchchigha chiqqan hamaqetliktin bashqa nerse emes, Sherqiy Türkistan xelqi unchilik döt emes, Xitayning saxta teshwiqatlirimu Uyghur xelqini 60 yildin aldiyalmighan, hazirmu aldiyalmaydu, buningdin kéyinmu menggü aldiyalmaydu, chünki weten Uyghur xelqining Sherqiy Türkistan mustemlike qilin'ghan zémin, Uyghur xelqining depsende qiliniwatqanliqi menggü köz yumghili bolmaydighan bir heqiqet.

http://news.ifeng.com/mainland/200911/1124_17_1449361.shtml