ETIC' ning Wetendin Alghan Uchurlar

Yéqinda weten ichidin biwaste alghan uchurimizgha qarighanda, Xitay mustemlikichiliri Ürümchi 5-iyul weqeside nurghun yashlanri mexpiy usullar bilen nabut qilghan. Xitay mustemlikichi hakimiyitining qollan'ghan usulliri bekmu wehshi bolup, nurghun bigunah Uyghur yashliri Xitay jallatliri terpidin tutqun qilinip qaranghu turmilerde wehshiylerche qiynap öltürülgen.

* Ürümchidiki melum bir doxturxanida ishleydighan ayalning qosh gézek 18 yashlardiki ikki balisini Xitay saqchiliri tutup kétip izdériki bolmigha, kéyin bu ayal 300 ming yuandin artuq pul xejlep ikki balisini Ürümchidiki mebulum bir jeset saqlash iskilatidin tapqan, u ayal chong bir soghuq saqlaydighan iskilatining ichidin nechche ming balining jesitini körgen, shunche köp jesetinig ichidin ming teslikte ikki balisini izdep tapqan, Xitay saqchiliri bu ikki qoshgezek balini urup chirayni tonughusiz qiliwetken. Apisi uning bedinidiki xalgha asasen balini tonuwalghan. Balilaring ölümin nahiyiti échinishliq bolup, hazir u ayal sarang bop qalghan, bir a'ile pütünley weyran bolghan.

* Ürümchidiki Tengritagh rayonida olturushluq bir ailining balisi cheteldiki oqush mewsumini axirlashturup, qaytip kelgen we öyide dem alghan, biraq Ürümchide weqe yüz bergendin kéyin Xitay saqchilar bu balini sewepsizla tutqun qilip kétip, iz derikini bermigen. Kéyin dasining nurghun öy bisatini sétip pul xejlishi bilen balisini axir turmidin qutuldurup chiqqan biraq balisi turmidin chiqqanda Xitay saqchilar balini qattiq urup kerektin chiqirwetkechke uzun ötmey ölüp ketken. Hazir balining dadisi naheq ölüp ketken balisining jawabini élish üchün Beijingha kétip qalghan. Bu ailimu bashqa ailerdek weyran bolghan.

* Ürümchi 5-iyuldin kéyin Xitay saqchilirining qollishi bilen Xitay köchmenlirining xoriki ösüp nurghun Uyghurlargha yoshurun we ashkara hujum qilip öltürwetken. 5-iyul weqesi yüz bérip bir aydin kéyin melum bir küni Ürümchi shehridiki bir Xitay köchmenler heydigen mashina süret belgilimisige xilapliq qilip téz sürette heydigen. Saqchilar mashinini qoghlap tutqandin kéyin mashindin 3 Xitay chüshken, bulardin gumanlan'ghan saqchilar mashining keynini échip qarisa uchide bir Uyghur yashning qol puti baghlangha we aghzigha lata tiqilghan halette yatqan iken. Soraq jeryanida Xitay köchmenliri özliriiing bu Uyghur yashni sheher sirtigha élip chiqip öltürmekchi ikenlikini iqrar qilghan. Bundaq qorqunuchluq weqeler emeliyette Ürümchi nahiyiti köp yüz bergen bolup, bu peqet shu weqening ichidiki birsi iken.

* Ürümchide 5-iyul weqesi yüz bergendin kéyin Xitay köchmenliri teshkillinip Uyghur mehellilirige hujum qilghan, biraq roshen sélishturma bolidighini Xitay saqchi we herbiyliri ularni basturmighan ekische kochigha qoyuwétip kari bolmighan. Nurghun Uyghur yashliri köp kündizdila kochilarda urup öltüriwétilgen. Tengritagh rayuni we bashqa jaylaridiki Uyghur meheliliride barliq erkekler mehele derwazisini taqap öyidikilirini qoghdashqa mejbur bolghan, nechche on ming Xitay köchmenliri qollirigha oxshash kaltek we qélichlarni kötürüp qattiliq qilghan. Mehele qoghdighan erkeklerge yotqa körpe we tamaq toshup bergen bir Uyghur ayal bir mezgildin kéyin tuyuqsizla Xitay saqchiliri terpidin tutqun qilinip, ta hazirghiche iz deriki bolmighan.

* Xitay saqchiliri öy mu öy kirip Uyghur erkeklerni tutqun qilip ketkendin kéyin Xitay köchmenliri qollirigha qatilliq qorallirini élip kirip ersiz qalghan qoghdash iqtidaridin mehrum qalghan tul ayallarni yash qizlarni qéri chörilerni hetta quchaqtiki barlilarni bughuzlap tashlighan. Bu zor irqi qirghinchiliqta Xitay saqchiliri we köchmenliri öz - ara zich hemkarlashqan.

* uchurlargha qarita ETIC ning resi Abdujélil Qariqash ependi toxtilip, Xitay tajawuzchi armiyisining hem shundaqla ishghaliyetchi hakimiyetning qanxor xaraktirining meggü özgermeydighanliqini, ularning axirqi meqsiing yenila Sherqiy Türkistan xelqini asmilatsiye qilish, axirda irqi jehettin qirghin qilip tügitishtin ibaret rezil meqsitige yetmigüche toxtimaydighanliqini, shunga Sherqiy Türkistannning teghdirining yeni Sherqiy Türkistan xelqining qolida ikenlikini herqandaq bedel töleshtin yanmay Sherqiy Türkistanni Xitay tazawuzchilirinihg tömür tapini astidin qutuldurup chiqishning birdin bir tallash yoli ikenlikini éytip ötti. Ürümchi weqesi yüz bérip 5 ay bolay depqalghan bolsimu biraq Xitay mustemlikichilirining atalmish “üch xil küchlerni ” tazlash zerbe bérish nami bilen Uyghur xelqige zerbe bérip qattiq basturwatqanliqini pütün Sherqiy Türkistanni Uyghur xelqining qéni bilen boyiwetkenlikini, Uyghur xelqni qalaymiqan tutqun qilish we öltürüshning her küni dawam qilwatqanliqini qattiq eyiplidi. Xelqimizni Xitay kommunist hakimiyitning qanliq basturushtin ibaret wehshiyane herkiti aldida temkin bolup, erkinlik baraberlik démokratiye üchün qiliwatqan köreshlirini qet'i dawamlashturush kéreklikini tekitlep ötti. Biz ishinmizki Xitayning Sherqiy Türkistandiki mustemlikichilik siyasti haman meghlubiyet bilen axirlishidu.

Weten Oghli