Uchur we Tehlil

1) Xitay Amerika Perezdenti Obamani Bir Xitay Siyasitini Qollidi dep Xewer Berdi

Xitayning Xinhua torining 11 - ayning 16-künidiki xewirige qarighanda, Amerika pirizidinti Barak Obama Xitay ziyaritide Shanghaidiki Xitay yashliri bilen söhbette bolghan we ulargha qilghan sözide Xitay hökümitining bir Xitay siyatini putunley qollaydighanliqini bildurgen.

Xitay metbuatliri amrika pirizidinti Barak Obamaning bu sözini alahide xewer süppitide xewer qilghan we Amerika Xitayning zémin pütünlikige hem shundaqla ikki qirghaq munasiwitige hörmet qildighanliqini bildürdi dep xewer begen.

Xitay we Amerika rehberlirining Xitaydiki kishilik hoqoq mesilisi toghursida söhbet élip barghanliqi we Tibet, Uyghur qatarliq milletning nöwettiki kishilik hoqoqi mesiliside nimiler diyishkenliki éniq xewer bérilmigen.

Sherqiy Türkistan xelqi nöwette özlirining erkinlik baraberliki démokratiyisi üchün küresh qilmatqa. Sherqiy Türkistan xelqi xelqara jemiyetning shundaqla Amerikigha oxshash gherip döletlirining Xitay kommunist hakimiyitige önümlük tebir qolunup Sherqiy Türkistandiki Uyghur xelqige qaritilghan milliy zulum, irqi kemsitish we depsende qilish siyatige xatime bérishni umid qildu.

http://news.ifeng.com/mainland/special/aobamafanghua/
zuixinbaodao/200911/1116_8535_1437707.shtml

2) Xitay Sherqiy Türkistanda Mol Kömür Qatlimini Bayqidi

Xitayning Xinhua torining 11-ayning 16-künidiki xewirige qarighanda, Uyghur aptonum rayunluq geologiye tarmaqliri yéqinda Sherqiy Türkistannning turpan wilayiti sarkol korurchilk rayunidin yene biz ghayet zor kömür kanni bayqighan.bu kömür kannnig qélinliqi 217.14 mitir bolup, putun Xitay boyiche hazirgha qeder bayqalghan kömür kanlarning qélinliqi jehette rikotni yeinglighan. Hemde Xitay kommunist hakimiyitining gheripning kömürini sherqqe yutkesh pilanini muhim baliq asasi bilen teminligen.

Xitay Sherqiy Türkistanni ishghal qilghan 60 yildin buyan Sherqiy Türkistanni izchilbulang talang qilip kelmekte. Sherqiy Türkistan ziminidin bulang - talang qilinghan maddiy bayliqlarning sani hésabi yoq. Yeni Xitay tebiy bayliqlar kömülüp turghan Sherqiy Türkistanni özining bayliqlarni bulag talang qilish we bayliq yutkesh xam eshshaya ishlepchiqirish bazisigha aylandurwalghan.bu ning bilen Sherqiy Türkistan xelqi öz zimidiki bayliqlargha ige bolalmaydighan we uningdi hechqandaq emeliy nepke érishelmeydighan halet shekillengen.

Gerche Sherqiy Türkistandin shuche kop bayliqlar chiqiwatqan bolsimu biraq Xitay mustemlikichiliri bu bayliqlarning 1% tini mu Sherqiy Türkistan xelqining turmushini yaxshilash uchun ishlitip baqqini yoq.Sherqiy Türkistan xelqi yenila nahayiti towen turmush sewiyiside turmaqta.Sherqiy Türkistan bayliqlirini Xitayning ichikiri olkilirige bulang talang qilghanni az dep yene Sherqiy Türkistandiki kochmen Xitaylarmu bu bayliqlarni bulang talang qilmaqta. Sherqiy Türkistan xelqining namratliq we Sherqiy Türkistandiki tebiy bayliqlarning heddiy hesepsiz echilishi Xitay mustemlikichilik siyasitni mesxire qilghan roshen sélishturma bolup turmaqta.

http://www.xj.xinhuanet.com/2009-11/16/content_18239592.htm

3) Pakistan Musulmanlar Ittipaqining Reisi Musa Sherqiy Türkistanni Ziyaret Qildi

Xitayning Xinhua torining 11-ayning 16 - küni bergen xewirige qarighadna, Pakistan musulmanlar ittpaqining reisi Musa 11 - noyabirdin 15 - noyabirghiche Sherqiy Türkistanda ziyarette bolghan, Pakistan musulmanlar ittipaqning reisi Musa Xitay mustamlikisidiki Sherqiy Türkistanda mustemlike hakimiyetning rehberliri bilen ikki döletning ikki döletning diplomatik munasibiti soda sanaet, yéngi inirgiye menbesi we maarip qatarliq sahalerde pikir almashturghan.

Musa yene Xitay mustemlikichi hakimiyitige özlirining Xitay kommunist hakimiyitining Sherqiy Türkistanda yürgüzüp kéliwatqan Uyghur xelqini depsende qilish siyasitini toluq qollaydighanliqini, hem shundaqla Xitay mustemlikichi dairlirining Sherqiy Türkistan paytexiti Ürümchide 5- iyul weqesi jeryanida yurguzgen irqi qirghinchiliq herkitini hertereptin toluq qollaydighanliqini bildurgen.

Pakistan hökümiti we rehberliri Xitay kommunist hakimiyitidin aldighan paydisi uchun Sherqiy Türkistan xelqini yeni özlirining diniy qérindashlirini qilche ikilenmey sétiwetmekte hem shundaqla Uyghurlarni kozir qilip ishletmekte. Bu hal Sherqiy Türkistan xelqining Pakistan hökümitige bolghan ghezep nepritining küchiyishige sewep bolmaqta.

http://www.xj.xinhuanet.com/2009-11/16/content_18239592.htm