Uchur we Tehlil

1) Wangleqaun Milletler Ittipqaliqidiki Ilghar Shexisler Bilen Körüshti

Xinjiang gézitining 11-ayning 11-künidiki xewirige qarighanda, 10 - noyabir kechte Uyghur aptonum rayoni partikomning bash shujisi Wang lequan memliketlik milletler ittipaqliqidiki ilghar shexisler bilen körüshken we ulanring dokilatini anglighan. Wang leqaun körüshüshte Xitay mustemlikichi hakimiyitining Sherqiy Türkistanda yürgüzwatqan milliy kemsitish we depsende qilish siyasetlirini yoshurup we uni perdazlap körsetken. Hem mustemliki hakimiyetning nöwettiki siyasitini toghra dep qarighan.

Sherqiy Türkistan mustemlikisining shahinshahi bop qalghan yerlik xaqan Wang lequanning mustemlikichi hakimiytening yerlik xelq bolghan Uyghurlarni wehshiylerche depsende qilip we basturup, Uyghurlarni yashash muhitidin barghanche yiraqlashturup, normal turmush keshürüsh hoqoqidinmu ayrip tashlighanliqi kishilerge sir emes. Del shu seweplik bu yil Ürümchi shehride “5-iyul keng kölemlik naraziliq namayishi ”partilighan idi. Biraq qanxor mustebit Xitay hakimiyiti Uyghur xelqining heqqani teleplirige miltiq zembirek arqiliq jawap qayturup, Sherqiy Türkista tarixidiki yene bir qétimliq zor irqi qirghinchiliqni peyda qildi.

Emdilikte Sherqiy Türkistanda chek - chekidin bösülüp ketken atalmish milletler ittipaqliqini teshwiq qilish arqiliq muqimliqni eslige keltürüshke urunmaqta. Xitay mustemlikichi hakimiyiti bu qétim Uyghur xelqige qarita zor qirim élip berip, eslidimu jiddiy kétiwatqan milletler munasiwitidiki nazuk tengpungluqni üzül - késil weyran qildi we Uyghur xelqige Sherqiy Türkistandin ibaret bu mustemlike zéminda Xitay mustemlikichi hakimiyiti we köchmenliri bilen menggü bille yashiyalmaydighanlqidek bir heqiqetni tonutti.

http://www.xj.xinhuanet.com/2009-11/11/content_18201304.htm

2) Xitay Mustemlikichiliri Qeshqer Kona Sheherni Cheqip Tashlap, 700 Öylük Ademni Mejburi Köchürdi

Xitayning Xinhua torining 11-ayning 12-künidiki xewirige qarighanda, Xitay mustemlikichiliri Qeshqer kona sheher rayonini Uyghur xelqining iradisige xilap halda chéqip tashliqghandin kéyin, bu jaydiki 700 öylük ademni mejburi bashqa jaylargha köchürüwetken. Biraq Xinhua tori bu rayondiki Uyghur xelqini öz ixtiyarliqi bilen köchti dep xewer bergen.

Uningdin bashqa Xitay mustemlikichiliri Qeshqer kona sheher rayonning cheqiwétilishi hem özgertip qurush lahiyisi yerlik xelqining körüp chiqishidin ötti, xelqning maqulluqi bilen shundaq boldi dep aldamchiliq qilghan. Xitay mustemlikichiliri meyli qandaq aldamchiliq qilsun Uyghur xelqining medeniyitini weyran qilip, Sherqiy Türkistanda Xitay medeniyitini kücheytip we singdürüp, axirda mutleq üstünlükte turiwatqan Uyghur medeniyitini yer yüzidin sürüp tashlap Uyghurlarni Xitaylashturush, asmilatsiye qilip yuqutuushtin ibaret bu rezil meqsitini hergiz jahan ehlidin yoshurup qalalmaydu.

Qesher qedimi shehri chéqip tashlandi, biraq Uyghur xelqi uni hergiz untup qalmaydu, chünki u Uyghur xelqining ejdadidin qalghan Uyghur xelqning eqil parasiti yughurulghan bibaha milliy mirasidur. Xitay mustemlikichiliri Sherqiy Türkistandiki Uyghur medeniyet miraslirini chéqiwétish arqiliq Uyghur xelqini hergizmu yoqutup bolalmaydu.

http://www.xj.xinhuanet.com/2009-11/12/content_18210058.htm

3) Xitay Ürümchide Herbiylikke Tizimlatqanlar Hessilep Ashti dep Xewer Berdi

“Xinjiang” sheher gézitining 11-ayning 12-künidiki xewirige qarighanda, Sherqiy Türkistannning paytexti Ürümchi shehride eskerlikke tizimlishitish yuquri dolqungha kötürülgen. Eskerlikke tizimlatqanlarning sani bulturqidin 6 hesse ashti dep xewer bergen.

Xewer qilinishche 10 - noyabirghiche Ürümchi shehride 3156 adem eskerlikke tizimlatqan. Bu bulturqidin 60% köp bolghan. Ürümchide 2009-yilliq esker qobul qilish mezgilide, tizimlatqan adem sani köp bolush, tizimlatqanlarning oqush tarixi yuquri bolush, eskerlikke tizimlatqan qizlarning sani köp bolush we az sanliq milletlerning sani köp bolush qatarliq tört alahide ehwal körülgen.

Xitay kommununist hakimiyiti Ürümchide 5-iyul qanliq qirghinchiliq weqesini peyda qilghandin kéyin nurghun ishsiz qalghan Uyghur yashlarni kommunist hakimiyetke xizmet qildurush hem shundaqla ishsiz qalghan Uyghur yashliridin ibaret bu bash aghriqini waqitliq bolsimu hel qilish üchün ularni köplep saqchiliqqa we herbiylikkke qobul qilghan we shundaqla bu bir türküm kishilerni Sherqiy Türkistandiki mustemlikichi hakimiyetning sadiq ghalichiliri we rezil siyasetning qol chamaqchilirigha aylandurush meqsitide bu xil yéngi siyasetni chiqarghan. Emeliyettimu Uyghur yashlirining Xitay mustemlikichilirige saqchi, mexpiy saqchi, alahide seaqchi, turme saqchisi, esker bolushtin bashqa chiqish yoli qalmighan bolup, Xitay mustemlikchilitrining milliy kemsitish we chetke qéqish siyasitinig éghirlishishi tüpeylidin Uyghur yashliri amalsiz mushu yolni tallashqa mejbur bolmaqta.

http://www.xj.xinhuanet.com/2009-11/12/content_18211147.htm