Xitay Kommunist Hakimiyitinig Ikki Yüzlimichiliki

Xitay kommunist hakimiyiti ezeldin öz menpeti üchün bashqilarning menpetini qurban qilishqa adetlinip ketken. Xitay kompartiyisi Gomindangdin hoqoq tartiwélip öz hakimiyitini tikligen 60 yilliq tarixqa nezer saldinghan bolsa, buning nurghun del ispatlir köz adlimizda namayen bolidu. Jümlidin ishghaliyet astida turiwatqan Sherqiy Türkistandiki Uyghur xelqimu Xitay kompartiyisining menpeti üchün tekrar takrar qurban qilinghan we sétiwétilgen bir mezlum millet ikenliki jahan ehlige sir bolmisa kérek.

Téxi yéqindila Misir paytexti Qarihirede Erep elliri ittipaqining bash shitabida nutuq sözligen Xitay bash ministiri Wen Jiabaoning Erep ellirige we pütün Islam dunyasigha yashichaq bolush, özini dimkortik bir dölet qilip körsütüsh üchün, özining Uyghur musulmanlirigha qiliwatqan türlük “shapaetliri”ni hedep maxtap dawrang salghan. Emeliyette Sherqiy Türkistan zémidiki Uyghur musulmanliri dunyada yardemsiz igisiz , bash panahsiz qélip eng éghir derijide depsende qiliniwatqan bir qewimdur.

Xitay kommunist hakimiyiti Sherqiy Türkistannni ishghal qilghan 60 yildin buyan Uyghur xelqining dinni orup adetlirni hedep deopsende qilip keldi. Xitay kommunist hakimiyiti Sherqiy Türkistangha tajawuz qilip kirgendin kéyin atalmish “kompartiyige qarshi küchlerni tazlash” digen bahane bilen nurghun Uyghur musulmanliri üstidin irqi tazlash we dinni ziyankeshlik élip bardi. Nurghunlighan Uyghur musulmanliri özlirining normal diniy paaliyetlirini élip baralmidi. Xitay hökümitining hehshetlik basturush we zerbe bérish siyasitining tesiri bilen Uyghur musulmanliirning dinni étiqad erkinliki éghir derijide cheklimige uchurdi. Mesilen Xitayda 1966 - yildin 1976 - yilghiche dawamlashqan medeniyet zor inqilabida mustemlike Sherqiy Türkistanda dinni étiqada emes belki dunyada yashap turush, normal turmush kechürüsh hoqoqimu bolmighan idi. Kishilik hoqoq, erkinlik, barawerliktin söz échish esla mumkin emes idi.mana del mushu mezgilde Xitay mustemlikichiliri türlük bahane sewepler billen Uyghur musulmanliri tutqun qilip turmilerde qiyin qistaqlargha élip ularning hayatini nabut qildi. Yene nurghunlighan Uyghur musulmanliri kommunist hakimiyetke qarshi chiqqan digen bahane bilen öltürwétildi. Meschidler chéqip tashlandi we bir qisim meschidlerge musulmanlarning kirishi cheklinip, choshqa qotinigha aylanduruldi, yene nurghun Uyghur musulmanlir choshqa béqishqa we choshqa goshi yiyishke mejburlandi. Nurghun Uyghur musulmanliri achacharchiliqtin ölüp ketti. Muqeddes kitap quran kérim Xitay mustemlikichiliri terpidin koydurwétildi. Uningdin bashqa yene nurghun islam mediniyitighe dair medeniyet yadikarliqliri buzghunchiliqqa uchrap weyran boldi. Xitay mustemlikichiliirinhg Sherqiy Türkistannni isghal qilghan 60 yildin buya Uyghur musulmanlirigha we Islam dinigha qilghan ziyankeshliklirini sözlep tügetkili bolmaydu, Uyghur musulmanliri duchar bolghan külpetlerni téximu shundaq.

90 - yillardin buyan Xitay mustemlikichiliri Uyghurlarni normal diniy étiqad paaliyetliridin yiraqlashturup, Islam dinining Sherqiy Türkistandiki tesirini cheklesh we yoqutush, shundaqla Uyghur musulmanlirini diniy jehettin bashturush üchün “qanunsiz diniy paaliyetchiler”digen böhtandin birni toqup chiqirip, Sherqiy Türkistanning muqimliqigha tehdid séliwatqa bir küch süppitide zerbe bérish nishani qildi we uni “üch xil küch”ning bir dep atidi. Uyghur musulmanliri normal diniy telim terbiye élish hoqoqidin mehrum qalduruldi. Wetenperwer milletperwer diniy zatlar ziyankeshlikke uchurdi. Diniy telim terbiye alghan oqughuchilarmu ziyankeshlikke uchurdi. Meschidlerde namaz oqush qattiq cheklimilerge uchurdi. Bu xil weziyet barghanséri yamalliship hazirqi normal diniy paaliyet qilish emes belki éghirraq tinishmu mumkin bolmighan bir ishqa aylinip qaldi.

2001-yili 11- senterbir weqesi yüz bergendin keyiin Uyghurlarni basturush gherizede paylap yurgen Xitay kommunistliri pursetning yitip kelgenlikini körüp yitip xoshalliqini ichige sighduralmay qaldi we chaqmaq tézlikide Uyghur musulmanlirini térrorchi dep jakarlap Uyghurlarni keng kölemde basturushqa bashlidi. Uyghur musulmanliri Xitay kommunist hakimiyitining dawrang sélishi we küchep teshwiq qilishi bilen “térrorhi” atilip ketti. Xitay kommunist hakimiyiti Uyghurlarni Sherqiy Türkistan zéminida keng kölemde tutuqun qilip we öltürüp dunyagha “”terrorchilargha zerbe bériwatimiz” digen. Biraq emeliyetteghur musulmanliri usutidin irqi tazlash herkitini élip bériwatatti. Xitay hökümit qilche xijilbolmay térrorluqqa qarshi ittipaq tüzüp, térrorizimgha zerbe bériwatqan dunya xelqige téz sürette Uyghurlarni “térrorchi qilip körsitish” urundi.

Dimek Xitay kommunist hakimiyitining islam duyasigha we gherip ellirige Uyghurlarni qurbanliq boyum süppitide sétiwetkenlikini, uning dunyadiki eng nomussiz we rezil bir hakimiyet ikenlikini körüwalalaymiz. Öz menpeti üchün Uyghurlarni qurban qiliwétish arqiliq közligen meqsetlirige yétishke toxtimay tipirlawatqan kommunist Xitay hakimiyit haman bir küni jahan ehli adida shermendilerche meghlup bolidu we shundaqla Uyghur musulmanlirining erikinliki hörlükini öz qoligha qayturup bérishke mejbur bolidu.

Weten Oghli