Uchur we Tehlil

1) Xitay Kommunist Hakimyiti Pilanliq Tughutqa Aktip Awaz Qoshqan Uyghurlarni Mukapatlimaqchi

Xitay xewerler torining 11-ayning 3-künidiki xewirige qarighanda, Xitay kommunist hakimiyiti Uyghur aptonum rayonnni konkert qilip éytqanda Uyghurlar zich topliship olturaqlashqan jenubiy rayonlarda iqtisadiy tereqqiyatni qollash digen bahane bilen, döletlik pilanliq tughut komititi yéqinda Ürümchi shehride “Xinjiangni qollash” namliq bir qatar paaliyetlerni élip barghan. Bu xil paaliyetning asasliq mezmuni: jenubiy rayonlardiki 26 namrat nahiye chégra nahiyilerde pilanliq tughutqa emel qilghanlarni ahahide mukapat bilen mukapatlash, herqaysi oblast, sheher, nahiye we meydanlargha qaritilghan sowgha qilinghan boyumlarni yetküzüsh mashinsini ewetish, kompiyuter yéngi aile jabduqliri medeniyet boyumliri hamildarliqtin burun salametlik tekshürüsh xizmet ponkiti qurush qatatliqlarni öz ichige alidiken.

Xitay xewerler torining maqalisida Sherqiy Türkistandiki namratliqni Uyghur xelqining nopusining téz köpiyishige artip qoyulghan we noposni tizginleshning Uyghurlardiki namratliqini tizginleshning ünümlük usuli ikenliki otturgha qoyulghan, shuning bilen birge yene Sherqiy Türkistaning Xitaydiki nopusi eng téz köpiywatqan rayon ikenlikini buning Xitay kommunist hakimiyitini endishige séliwatqanliqini bildürgen.

Xitay kommunist hakimiyiti Sherqiy Türkistan nopusini bolupmu Uyghurlar zich topliship olturaqlashqan jenobiy rayonlarda nopusuni tézginlep pilanliq tughut xizmitini ching tutup yaxshi ishleshning zörürlikini otturgha qoyghan we buni Xitay dölitining bixeterliki hem milleter ittpaqliqinin ilgiri sürüshning aldinq sherti ikenliki tilgha élinghan. Uyghur aptonum rayonnnnig shujisi Uyghur xelqinig jalliti Wang Lequanmu ilgiri köp qétim pilanliq tughut xizmiti yighinida Uyghurlar nopusining téz kopiyishi Uyghurlarning namrat bolushining asasliq sewebi ikenlikini otturgha qoyghan. Emeliyette bolsa Xitay mustemlikichilirining Uyghurlar nopusiing téz éshishidin intayin biaram boliwatqanliqi éniq.

http://news.ifeng.com/mainland/200911/1103_17_1417726.shtml

2) Xitay Mustemlikichi Hakimyiti 200 Milyon Yuan Meblegh Sélip Uyghur Aptonum Rayonda Chongqur Yer Qatlamdiki Bayliqlarni Achmaqchi

Xitay xewerler torining 11-ayning 3-künidiki xewirige qarighanda, Uyghur aptonum rayonluq xelq hökümiti yéqinda mexsus “Uyghur aptonum rayonning chongqur yer qatlimidiki kan bayliqlirini izdeshni emilileshtürüsh toghursidiki pikir”ni tarqatqan. 2009-yildin 2012-yilghiche 200 milyon yuan meblegh ajirtip, jenubiy rayonlarda kan bayliqlirini qedirip teskshürüsh türige ishletmekchi bolghan.

Xitay mustemlikichi hakimiyiti Sherqiy Türkistandiki barliq yer asti we yer üsti bayliqlarni pütün küchi bilen échip, uni bulang - talang qilishni barghanche jiddiyleshturmekte iken. Nöwette Sherqiy Türkistanda barliq kan rayonliri Xitay köchmenlirining we ichikiridin chiqqan atalmish meblegh salghuchi xojayinlarning qolida bolup, bu bayliqlardin yerlik Uyghurlar azraqmu nepke érishelmigen.

http://finance.ifeng.com/roll/20091103/1421692.shtml

3) Xitay Dalay Lamaning Chégra Talsh - Tartishi Boliwatqan Rayondiki Ziyaritge Narazliq Bildürdi

Xitay xewerler torining 11-aying 3-künidiki xewirige qarighanda, Xitayning tashqi ishlar ministirlikining bayanatchisi Ma Chaoxu chetellik muxpirlarni kütüwélish yighini öküzüp ularning sualigha jawap bergen we Dalay Lamaning chégra talash - tartishi boliwatqan rayongha élip barghan ziyariti toghursida muxpirlarning sualigha jawap berip, uni eyipligen. Dalay Lama her daim Xitay we uning etrapidiki döletler munasiwitige buzghunchiliq élip bériwatidu. Shundaqla Xitay dolitining zémin pütünlukige bixeterlikige, tehdit sélip keldi. Uning milliy bölgünchilik herkiti hergiz emelge ashamydu dep ipade bildürgen.

Xitay Dalay Lamaning Xitay - Hindista chégra talash - tartishi boliwatqan Ulunachar ishtatigha ziyaretke barmaqchi bolghanliqidin biaram bolghan we buningdin qattiq narazi bolghanliqini bildürgen. Hemde buni Dalay Lamaning weten bölghünchisi ikenlikini ipadileydu digen.

http://news.ifeng.com/mainland/200911/1103_17_1418346.shtml

4) Xitay Qazaqistan Turba Yolida Toshulghan Néftining Miqtari 600 Milyon Tonnidin Eship Ketti

Xitay xeweler torining 11-ayning 13-künidiki xewirige qarighanda, bu yil kirgendin buyan Xitayning gherbi rayondiki eng chong énirgiye karidori bolghan Xitay - Qazaqistan néft torba yolida toshulgha néftining miqtari dawamliq örligen. Nöwette bu torba yolida toshulghan néftning miqtari 6 milyon tonna din éship ketken bolup, oxshash mezgildikidin 2 hesse ashqan.

Xitay mustemlikichi dairliri bu torba yoligha nispeten yüksek bixeterlik tedbirlirini alghan bolup, Ürümchi sheherlik tamojna idarisi qattiq mexpiy bolghan we toxtimay tekshürüp, 24 saet nazaret qilish we rimot qilish qatarliq tedbirlerni qollanghan.

Xitay üchün Sherqiy Türkistan hem zor énirgiye menbesi yushurlup yatqan hem shundaqla Ottura Asiya rayondin énirgiye kirgüzidinghan muhim istiratigiyilik rayon bolup, Xitay Sherqiy Türkistanda milyonlap qoshun turghuzup bu rayonning siyasi jehettiki muqimliqigha kapaletlik qilmaqta iken, biraq yerlik mustemlikichi hakimiyetning bolupmu yerlik xaqan boliwalghan Wang Lequanning Uyghur xelqige hessilep zulum sélishi bilen bu rayonnning eslidinmu mürekkep we jiddiy bolghan weziyiti téximu keskinliship ketken.

http://finance.ifeng.com/news/hqcj/20091103/1422945.shtml