Uchur we Tehlil

1) Yaponiye Rabiye Qadir Xanimgha Yene Bir Qétim Wiza Berdi

Xitaynig yershari torining 10 - ayning 20 - küni bergen xewirige qarighanda, Yaponiye gongtong agintliqi xewer bérip, Yaponiye hökümitining Rabiye Qadir xanimgha yene bir qétim wiza bergenlikini, Rabiye Qadir xanimning 20 - chisila Amerikidin Yaponiyige ayrupilan bilen baridighanliqini bildürgen.

Guang tong agentliqining xewer bérishche, bu Rabiye Qadir xanimning Yaponiyide hakimiyet almashqandin kéyin tunji qétim ziyaette bolushi iken. Gerche Xitay hökümiti bu ishtin qattiq narazi bolghan bolsimu biraq Yaponiye terep “Rabiye Qadir xanimgha Yaponingyining ichki qanunigha asasen wiza bérilgenlikini, buninggha qarshi tenqidning héchqandaq asasi yoqliqini ” bildürgen.

Igellinishche Rabiye Qadir xanim Yaponiyide 11 - ayning otturlirighiche turidiken we bu jeryanda Yaponiyidiki herqaysi unversitlar we sheherlerde aylinip yürüp nutuq sözleydiken. Yene Rabiye Qadir xanim toghursida yézilghan kitapqa béghishlima yézish qatarliq paaliyetke qatnishidiken.

2) Wétnam Nansha Taqim Arallirigha Qarita Qoghdash Hoqoqi Barliqini Élan Qildi

Xitayning yershari waqit gézitining 10 - ayning 20 - künidiki xewirige qarighanda, Wétnam yéqinda bayanat élan qilip Xitay hedep özige tewe dep jakarlap kéliwatqan nansha taqim aralllirigha raita qoghdash hoqoqi barliqini tekitligen. Huzhiming shehri bu xil bayanat élan qilghan aldinqi qatardiki sheher bop qalghan.

Wétnam dairlirinig Xitay ezeldi Xitaygha tewe zimin dep jakalarlap kéliwatqan bu rayonda qoghdash hoqimiz bar dep dawrang sélishi Xitay hökümitinig yuksek hoshayyarliqini qozghighan. Xitay bilen etraptiki filipin Wétanm malaysiya Hindonoziye Wétnam qatarliq doletler bu rayonda déngiz we aral teweliki toghursida chongqur ixtilap bar bolup, buning herwaqit partilap chiqish éhtimalliqi bar dep qaralmaqta.

http://news.ifeng.com/world/200910/1020_16_1395019.shtml

3) “Xinjiang” Saqchi Terep Yalghan Pul Dilosidin 24 ni Pash Qilip 44 Ademni Qolga Alghanliqini Elen Qildi

Xitay xewerler torining 10 - ayning 20 - künidiki xewirige qarighanda, Uyghur aptonum rayonluq JXJ nazaritidiki razwitka etriti buyilning béshidin bashlap hazirgha qeder yalghan pul yasash délosidin 24 ni pash qilip, 44 dademni qolgha alghan. Qolgha chüshken yalghan pul 4 milyon 400 ming yuan bolup, qolgha chüshken yalgha pul bulturqining 2.4 hessige toghra kelgen.

Xitayda yalghan pul yasash we ishlitish jinayi qilimishlitri bekmu ewij élip ketken bolup, Sherqiy Türkistanda bul xil ehwal téximu éghir iken. Bu xil yalghan pul Sherqiy Türkistanda nurghun ijtimayi mesillerni keltürüp chiqarghan. Gerche Xitay saqchiliri yalgha pul yasash qilmishlirigha hedep zerbe bériwatqanliqini dawrang séliwatqan bolsimu emme bu xil jinayi qilmishlar yenila üzlüksiz mewjut bolup turmaqta iken.

http://news.ifeng.com/mainland/200910/1020_17_1396396.shtml

4) Milletler Ittipaqliqi Terbiyisi Mezmuni Kiler Yili Ottura Mektepke Örlep Oqush Imtihanigha Kirgüzülidu

Xinhua torining 10-ayning 20-künidiki xewirige qarighanda, 10-aydin bashlap Ürümchidiki ottura bashlanghuch mektepler arqimu arqa turluk milletler ittipaqliqigha dair derslik matiryallarni tapshurup élishqa bashlighan. Aldin orunlashturushlargha qarighanda keler yili kiler yili Sherqiy Türkistanda siyasi penler imtihanining mezmonining 20% ni milletler ittipaqliqi terbiyisi dersliki igelleydiken.

Igellinishche, Xitay Sherqiy Türkistanda milletler ittipaqliqi dersliki choqum oquludighan zörür derslik qilinip, her oqush mewsumide ötülidighan derslerning sanini 10 - 14 saet etrapida bolushi kéreklikini hem buningdin az bolmasliqini, milletler ittipaqliq terbiyisini mekteplerde ching tutup élip bérish kérekliki toghrusida mexsus hojjet chüshürgen.

Xitay mustemlikichiliri 60 yildin buyan Sherqiy Türksitanda atalmish milletler ittipaqliqi terbiyisini bir künmu toxtitip qoyghini yoq. Biraq heqiqet haman heqiqet. Yeni mustemlike qilin'ghan Uyghur xelqning mustemlike qilghuchi Xitay köchmenliri bilen “qérindashlarche, bir aile kishiliridek” yashap kételishi mumkinmu? Buyerdiki menggülük özgermes heqiqet shuki Xitay bu zéminni zorluq bilen bésiwalghan. Bu zémining heqiqiy igisi bolghan Uyghurlar qulgha aylandurulghan we 60 yildin buyan toxtimay depsende qilinip kelgen. Xitay kommunist hakimiyiti Uyghur xelqige choqum öz erkinlikini bérishi we bu zémindin üzülkésil chékinip chiqishi kérek. Mana bu ténchliqta bille turushning asasliq pirinsipi.

http://news.ifeng.com/mainland/200910/1020_17_1396263.shtml

5) Xitay “Ürümchi 5 - Iyul weqesi”diki Jinayetchiler Adil Sotlandi dep Biljirlidi

“Xinjiang” gézitining 10 - ayning 20 - künidiki xewirige qarighanda, Xitay sotliri pakitni asas qilip qanon boyiche jinayetchilerni jazalighanliqi toghrusida xewer bergen.

Biraq kimmu Xitay mustemlikichilirining Uyghur xelqi üchün achqan adaletsiz sotigha köz yumalisun? Kimmu Xitay sotida Uyghurlarning adalet bilen sotlinip chiqanliqigha guwa bolalisun? Xitay mustemlikichiliri emeliyette pütün Sherqiy Türkistan xelqni qaritip qoyup turup, nurghun bigunah Uyghurlarni ölümge boyrup bu arqiliq Uyghurlarni qorqutup yürikini mujuwétish meqsitige yetmekchi boldi.

Xitay Sherqiy Türkistanda ezeldin adil sot échip baqmighan hem shundaqla undaq sotni Sherqiy Türkistanda menggü achalmaydu. Chünki bu kommunist hakimiyetlerning ortaq xususiyiti. Qanchilighan bigunah Uyghurlar Xitayning qaranggu turmilirde sotlanmay ölüp ketti? Qanchiliqghan Uyghurlar Xitayning adaletlik pakitni asas qildighan qanuni tertiple boyiche élip bérilghan sotni körelmey ölüp ketti? Belki Xitay qanchiliqghan Uyghurlarning sotmu qilinmay siyasi buyruqlar bilen öltürwétilgenlikini esige alalmasliqi mumkin. Biraq Sherqiy Türkistan xelqige ölüp ketken herbir qehrimanlini nahayiti éniq. Xitay bu xil jianyi qilmishini xelqara jemiyettin hem shundaqla Uyghur xelqidin hergiz yushurup qalalmaydu.

http://news.ifeng.com/mainland/special/wulumuqisaoluan/
zuixinbaodao/200910/1020_7229_1395913.shtml