Uchur we Tehlil

1) Xitay Muwapiqyiyetlik HaLda Bir Térorrluq Weqesining Aldni Alduq dep Xewer Berdi

Xitayning soda sanaet waqit gézitining 9 - ayning 17 - künidiki xewirige qarighanda, Uyghur aptonum rayunluq JXJ organliri Aqsuda bir térrorluq teshkilatini bichit qilghan bolup, neq meydandin zor miqtardiki partilatquch boyum we dorilar, hem bomba yasaydighan qoral yaraqlar, eswaplarni qolgha chüshürüp, bir qétimliq térrorluq weqesining aldini alghanmish.

Tonushturushqa qarighanda, Uyghur aptonum rayonluq JXJ organliri Séyit Mamut.Obul, Yasin. Mehmut qatarliq 6 neper jinayet gumandarini qolgha alghanliqini, neq meydandin bomba yasaydighan zor miqtardiki bomba qurashturdighan matiryallar, bomba yasaydighan üskünler qorallarni qolgha chüshürgenlikini élan qilghan.

http://finance.ifeng.com/roll/20090917/1248243.shtml

2) Xitaynig Bash Ministiri Wenjiabao we Uyghur Dehqan Dawut Hashim

Xitayning xinhua torining 9 - ayning 17 - künidiki xewirige qarighanda, 9 - aynig 14 - küni Xitayning bash ministiri Wenjiabao Beijingdiki Zhongnanhai bash ministir ishxanisida Uyghur aptonum rayondin kelgen Uyghur déhqan Dawut Hashim bilen körüshken,

Xitayning Dawut hashimni Beijinggha yolgha sélip Xitay bash minsitiri Wen Jiabao bilen “semimiy körüshken” liki, kishige eyni yillarda Qurban Tulumning Xotendin ishekke minip kommunist Xitayning dahisi Maozedong bilen körüshkenlikini eslitidu.

Xitay kommunist hakimiyiti ezeldin Uyghur déhqanliri we Uyghur kompartiye ezaliridin aktiplarni tallap chiqip, ularni qizghin kütüwalghan we semimiy qobul qilip, Uyghur xelqining yürek sözni anglawatqandek hem Uyghur xelqige köngül böliwatghandek qiyapetke kirwalsimu biraq Xitay kommunist hakimiyitining Uyghur xelqige 60 yildin buyan sélip kelgen milliy zulumini hergiz yoshurup qalalmaydu. Xitayning Sherqiy Türkistanda yürgüzüp kéliwatqan barliq aldamchiliq siyasiti alliqachan ashkara boldi. Bolupmu “Ürümchi 5-iyul qanliq qirghinchiliqi” yüz bergdendin kéyin Uyghurlar Xitay mustemlikchi hakimiyiti we kommunist Xitay kompartiyisining hergiz özlirige rehim shepqet qilmaydighanliqni, eksiche Uyghur xelqini tézraq tüp yiltizi bilen qurutuwétish üchün herket qilwatqanliqni bilip yetti.

http://news.ifeng.com/mainland/200909/0917_17_1352339.shtml

3) Xi’an de Ammigha Yingne Sanjish Weqesi Yüz Berdi

Xitayning iqtisad küzetküchiler torining 9 - ayning 16 - künidiki xewirige qarighanda, Ürümchide arqumu - arqa yingne bilen adem yarlandurush weqeis yüz bergendin kéyin, Xi’an dimu yingne bilen ammini yarilandurush weqesi yüz bergen, buningdin qattiq chöchip ketken Xi’an yerlik hökümiti 30 mingdin köp saqchi küchi teshkillep, jineyetchilerge zerbe bérishni bashliwetken, yerlik saqchilar yingne sanjighan bir jinayet gumandarini qolgha chüshürgen.

9 - ayning 15 - küni qolgha élishni testiqligha bu jinayet gumandarining ismi Wang Xing, er, 26 yash, milliti Xitay bolup, Xi’anlik Xitay iken.
Xitayning weqedin shunche alaqzade bop kétishi belkim Ürümchide yingne sanjish weqesi yüz bergendin kéyin bir qisim emeldarlarning wezipisidin élip tashlanghanliqi bashqa emeldarlarni chöchütken bolushi mumkin.

http://finance.ifeng.com/roll/20090916/1245657.shtml

4) Jiushan Yaponiyining Bash Wezirlikige Olturmaqchi

Xitayning merkizi téléwiziye istansining 9 - ayning 16 - künidiki xewirige qarighanda, Jiushan Youjiweifu Yaponiyening 93 – qétimliq bash wezirlik wezipisge olturush aldida iken. Yaponiye jemiyitimu yéngi bir dewirge qadem qoyush aldidiken.

Kommunist Xitay merkiz hökümiti nöwette Yaponiyining yéngidin wezipige olturush aldidiki bu bash wezirige alahide diqqet qiliwatqan bolup, Xitay - Yaponiye munasiwetlirining normal rawajlinishigha bek köngül bolwétiptu.

http://news.cctv.com/world/20090916/101948.shtml

5) Singapor Xitay Tilini Dölet Tili Qilmaqchi

Xitay merkizi teléwiziye istansining 9 - ayning 16 - künidiki xewirige qarighanda, Singaporning emeldari ipade bildürüp, Xitay ölchemlik tilini Singaporning dölet tili qilishni qarar qilghanliqni bildürgen. Nöwette Singapor hökümiti xelqni rawan Xitay putunghuasida sözleshge ilhamlandurmaqta iken. Singaporning birinchi zunglisi Li Guangyao ipade bildürüp, Xitay putunghuasi ikki ewlad ötkendin kéyin Singaporning dölet tiligha aylinip bolidu digen.

Undaqta Singaportning bundaq qarar chiqirishigha nime sewep boldi? Nöwette Xitayning emeliy dölet küchining üzlüksiz éship bérishigha egiship, Xitay özing Sherqiy Jenobiy Asiyadiki tesir küchini üzlüksiz küchetymekte. Xitay bilen Singaporning soda iqtisad jehettiki yéqin hemkarliq munasiwéti we qandashliq munasiwiti belkim Singaporning yuqurqi qararni chiqirishigha sewep bolgahn bolushi mumkin.

http://bbs.cctv.com/frame.php?frameon=yes&styleid=7&referer=
http%3A//bbs.cctv.com/viewthread.php%3Ftid%3D14233735