Uchur we Tehlil

1) Ürümchide 12 - Chisla Chüshtin Burun “Yingne Sanjish Dilosi’’ Toghursida Sot Echish Bashlandi

Xitayning sumrugh torining 9 - ayning 12 - künidiki xewirige qarighanda, Ürümchi shehride 12 - chisila chüshtin burun yéqinqi bir nechceh heptidin buyan Ürümchi shehride yüz bériwatqan yingne bilen adem yarlandurush weqesi seweplik qolgha élinghan jinayet gumandarlirini sotlash resmi bashlanghan. Sumrugh téléviziye istansining xewirige qarighanda, sotta jinayet bilen eyiplenguchi jawapkarlarning hemmisi Uyghurlar bolup, Uyghurlardin bashqa bir jineyet gumandarning ismi tilgha élinmighan.

Xitayning JXJ ministiri Mengjianzhu Ürümchige 2 - qétim kelginide, yingne bilen adem yarlandurush weqesini Uyghurlargha artip, bu adettiki dilo emes, belki Ürümchide yüz bergen “5-iyul zorawanliq weqesi”ning dawami we bashqa bir shekilde dawam qilishi dep eyiplep, jiayetchilerni qattiq jazalash toghrsida yol yoruq bergen idi.

http://news.ifeng.com/mainland/200909/0912_17_1345867.shtml

2) Ürümchidin Bashqa Sheherlerdimu Yingne Bilen Adem Yarlandurush Weqesi Yüz Bergen

Xitayning xinhua torining 9 - ayning 10 - künidiki xewirige qarighanda, Xitayning Sherqiy Türkistandiki JXJ organlirining bildürüshche yingne bilen adem yarlandurush weqesi yalghuz Ürümchi shehridila yüz bérip qalmastin belki Sherqiy Türkistanning bashqa wilayet we oblastliridimu arqa - arqidin yüz bergen bolup, Uyghur aptonum rayunluq hökümetning diqqitini qozghighan.

Xewerde diyilishche, Xitay mustemlikichiliri bu weqening dawamliq kengiyip kétishning aldini élish üchün, pütün küchi bilen atlanghan bolup, jiddiy raziwitka qilish we iz qoghlap tutush arqilip, 9 neper jinayet gumandarini qolgha alghan. Qolgha élinghan bu 9 neper jinayet gumandarining hemmisi Uyghur bolup, 3 altay wilayitide , 6 si Xoten wilayitide qolgha élinghan.

Xitay mustemlikichi hakimiyiti qolgha élinghanlarning Uyghur ikenlikini we ularning asasliq Xitay k,chmenlirige hujum qilwatqanliqni he'dep teshwiq qilmaqta iken.

http://news.ifeng.com/mainland/200909/0910_17_1343881.shtml

3) Xitay Tori: Pelek Shahi Adil Hoshur Jemiyet Tertipining Balduraq Eslige Kilishini Umid Qildi dep Xewer Berdi

Xitayning xinhua torining 9 - ayning 11 - küni Ürümchidin bergen xewirige qarighanda, Ürümchi “5-iyul qanliq qirghinchiliqi” yüz bergen ikki aydin buyan, ilgiri qaynam tashqinliqqa tolup turdighan adil sérik meydani hazir cholderep qalghan. Yüzlep orunlar bikar qalghan chong zalning ichide plek shahi dep nam alghan Uyghur darwaz artisi Adil hoshur Xitayning muxpirigha, men “Xinjinag”ning muqimliqning tézraq eslige kélishini hem Ürümchidiki tamashibinlargha darwazliq maharitimni körsütüshni umid qilmen, digen.

Xitay mustemlikichikiri Uyghur xelqining ténichliq namayishini dehshetlik basturup, Ürümchi “5-iyul qanliq qirghinchiliq weqesi” ni peyda qilghan künidin bashlap, Adil xoshorning sérikchilik meydani birmu adem kelmey chölderep qalghan. Ilgiri her yili, 6-ay mezgildin bashlap, bu sérikchilik meydani 30-40 ming yuan etrapida kirim qalalaydikentuq. biraq nöwettiki Ürümchi hem shundaqla pütün Sherqiy Türkistanning jiddiy weziyiti Ürümchige kilidigha sayahetchilarning toxtap qélishini peyda qilghan.

Dangliq Uyghur sérikchi Adil Hoshurning nöwettiki qiyin ehwali Sherqiy Türkistanda bolupmu Ürümchide yashawatqan soda tijaret bilen shoghulliniwatqan barliq Uyghurlarning turmushing kichiklitilgen körünishidur. Xitay mustemlikichi armiyisi Sherqiy Türksitanda jiddiy herbiy halet yürgüziwatqangha 2 aydin ashti, soda tijaretning bolushi emes, belki normal bir turmush tertipining bolushimu teske toxtimaqta. Hemme adem qorqunush we endishe ichide yashimaqta. Buning jawapkaridek Uyghur xelqige milliy zulum yürgüzüp, xelqining ölüp tirilishi bilen kari bolmay, jan jehli bilen özining kommunist hakimiyitini qoghdashqa uruniwatqan Xitay mustemlikchilidur.

http://www.xj.xinhuanet.com/2009-09/11/content_17667680.htm

4) Aptonum Rayon Rehberliri Aliy Mekteplerge Bérip Hal Sorighan

“Xinjiang” gézitining 9 - ayning 10 - künidiki xewirige qarighanda, Uyghur aptunom ayonning rehberliridin, aptonum rayonluq partikom daimiy komititining reisi Erkin Turaxun, 25 qétimqliq oqutquchilar bayrimi yitip kélish harpisida , “Xinjiang ” kespiy unwersitigha kélip, oqutquchi oqughuchilardin ehwal sorighan we oqughuchilar wekilliri bilen söhbet élip barghan.

Xitay mustemlikichi hakimiyitining sadiq ghalchisi bolghan Erkin Turaxun sözide, oqughchilarni Xitay kompartiyisi we hakimiyitini qollashqa, milliy bölgünchilerge bayriqi roshen halda qarshi turushqa chaqirghan.

Aptonum rayonluq xelq hökümitidin yuquri derijilik rehberlerning aliy mekteplerge bérip ehwal sorishi emeliyette Xitay mustemlikichilirining aliy mektep oqughuchiliridin qattiq ensirewatqanliqni ipadilep qoydi. Yeni Ürümchi “5-iyul ténchliq namayishi” “Xinjiang” unversiti oqughuchilirini asas qilip qozghalghan bolsa, 9 - ayning 2 - we 3 - künliri qozghalghan Xitaylarning hökümetke qarshi namayishi bolsa yenila shu Xitay aliy mektep oqusghuchilirini asas qilip qozghalghan idi. Xitay bu qétim aliy mektep oqughuchiliridin bolghan endishisini yushurup qalalmidi.

http://www.xj.xinhuanet.com/2009-09/10/content_17657479.htm

5) Nur Bekri : Puqralarning Ténch Amanliqi Yenila Xelq Turmushidiki Eng Muhim Ish dédi

Xitay xinhua torining 9 - ayning 10 - küni bergen xewirige qarighanda, Xitay mustemlikichi hakimiyitining sadiq ghalchisi, qorchaq reisi Nurbekri mehelle xizmetlirini tekshürüp tetqiq qilghanda tekitlep, nöwettiki xelq turmushida eng muhim bolghan nerse del puqralarning inaqliqidur. Ténch aman bolghan ijtimayi muhit bolsa keng muqimliqni qoghdash xizmiti qiliwatqan etretler we bu xizmetni ishligüchi xadimlarning jan dil bilen xizmet qilip, xelq oylighanni oylap, pütün küchi bilen muqumliq üchün xizmet qilishi arliqil kélidu, dep tekitligen.

Uyghur aptonum rayonning reisi Nur Bekri, Xitay mustemlikichiiri terpidin bultur texitke chiqirilghandin buyan izchil türde Uyghur xelqining qarshiliqini qozghap kelgen bolup, bu xil ghezep - nepret bu qétim Ürümchidiki “5-iyul qanliq qirghinchiliqi ”yüz bergendin kéyin téximu ewjige chiqqan idi. Uyghur xelqi Xitay mustemlikichilirning oqlirida qanliq qirghin qiliniwatqan shu peyitlerde xelqning teghdirige qilche kongul bölmey eksiche yalghanliqi alliqachan ispatlanghan xewerni ras dep körsütüp, Uyghur xelqige töhmet qilghan Nur Bekri Uyghur xelqige menggü yüz kelelmeydu elbette.

http://www.xj.xinhuanet.com/2009-09/10/content_17655523.htm