Uchur we Tehlil

1 ) 5 – Iyun Weqesi Munasibéti Bilen Golndiyede Chong Namayish Ötküzüldi

6 ـ iyul Gonlandiyediki Sherqiy Türkistan Uyghur Birligi Jemiyitining yétekchilikide gollandiyediki Uyghurlar toplushup Xitay bash elchixanisi aldida Xitaylarning wetendiki dehshetlik qirghinchiliqlirigha qarshi naraziliqini ipadilep katta namayish qildi. Namaishqa 200 din artuq adem qatnashti. Namayish bashtin axiri janliq keypiyatta élip bérildi.

Yoqalsun komonist Xitaylar! Yoqalsun zalim Xitaylar!
Xitaylar téroristliri wetendin chiqip ket!
Qan'gha-qan, jan'gha-jan alayli!
Ya ölüm ‏ـ yakörüm! Shéhitlirimizning qéni bakar aqmaydu!
Shéhitler ölmeydu!
Numussiz Xitaylar!
Shermende Xitaylar ejiling yiqinlashti!..

Digendek yangraq shuarlar etrapni zil-zilge saldi. Shu yer waxti saet 13:00 de bashlan'ghan namayish birer saet dawam qilmayla Uyghurlar oyghandi! Biz emdi toxtimaymiz! Janni tiktuq!.. Digendek shuarlar bilen teng pidakar yigitler saqchilarning tosqinigha qarimay Xitay elchixanisigha hujum qilip, tash we tuxumlarni étip elchixaninining derizilirini chiqip shaltaq qiliwetti. Bu waqitning özide terep - tereptin saqchilar we alahide qisim eskerliri yopurlup kilip Uyghurlarni qorshawgha aldi. Bezi qirindashlarni tutup eketti. Emma namayishni toxtitalmidi. Qirindashlar belki téximu bekrek qarshiliq körsetti. Namayish janliq nutuqlarning tesiride yigha-zarilik dualar we qehri-ghezeplik sadalar bilen izchil dawam qildi.

Axirida:
1 ـ Xitaylar wetendiki qirindashlar qirghin qilishni toxtatsun!
2 ـ 26 ـ Iyundin béri wetenning herqaysi jaylirida élip barghan qirghinchiliqlirigha jawapkar bolsun!
3 ‏ـ xelq'ara axparat wastilirining weten'ge kirip xelqimizning awazini dunyagha anglatsun!
4 ـ Nato esker kirgüzüp xelqimizni qoghdisun!
5 ـ Xitay elchixanisi bayraqni yirim chüshürsun!

....... digendek 8-9 xil telepni otturgha qoyup, telepler orundalmisa biz bu yerdin ketmeydighanliqini jakarlap nex meydanda olturuwaldi. Saqchilar namaish waxtining éship ketkenlikini we Xitay elchixanisining dirize-ramkilirining chiqilghanliqini bahane qilip qirindashlarni tutup saqchixanigha mejburi apirip solap qoydi. Tutulghanlarning sani 160 tin artuq bolup, ularning arisida kichik balilar we xanim ayallarmu bar idi. Bu weqe shu haman gollandiye radiyosi, internet we axbarat saheliridin dunyagha taraldi. Shuyer waxti saet 15:30 din, ertisi saet 01:00 din ashqanda 26 neper Uyghur qérindashlarni tutup qilip qalghanlarni qoyup berdi.

Kiche barliq qatnash wastiliri toxtap ketken bolup, Gollandiyening Den Haag shehridiki Türk qérindashlarning himayiside kichini Türk-islam kültür wexpide ötküzüp, tang atqanda namayishchilar kelgen jaylirigha qaytip ketti. Bu qétimqi namayish Uyghurlarning Gollandiye tarixidiki eng chong namayish boldi. Hazir Uyghurlar mesilisi barliq axbarat wastilirining qizziq noqtisigha aylandi. Nöwette turmida qalghan 26 neper qirindashlirimizni qutquzush xizmetliri jiddiy ishlenmekte.

2) Uyghurlardin Kim Hal Soraydu?

Xinhua torining bügünki xewirige qarighanda, Uyghur aptonum rayonning qorchaq reisi Nurbekri Xitay herbiy rayon bash doxturxanisigha kélip “5-iyul weqesi”ni basturushta yarlanghan herbiylerni yoqlighan, we ularnining xizmet jeryanida körsetken baturluqigha apirin oqush bilen bir waqitta “Xinjiang”ning muqimliq üchün qoshqan toxpisige medihye oqughan.

Nurghun Uyghur xelqi qan ichie zar zar yighlap, ölüp ketken qérindashliri üchün haza tutuwatqan we Xitay saqchiliri herbiyliri qalaymiqan tutup ketken minglighan bigunah Uyghurlar üchün qayghurwatqan peyitte, Nurbekrining Uyghur xelqige bir éghizmu teselliy söz qilmastin eksiche Xitaylargha rehmet teshekkür éytip ulargha medhiye oqushini Uyghur xelqini menggü qobul qilalmaydu. Nurbekri bu ehlaqsizliqi bilen Uyghur xelqiniing menggü ghezep nepritige we qarghishigha uchraydu.

3) Xitayning Térorluqqa Qashi Mutexessisi “5- iyul Weqesi”ni Pilanlighuchi “Dunya Uyghur Qurultiyi” didi

Sumrugh torining 7 - ayning 7- künidiki xewirige qarighanda, Xitayning haziriqi zaman xelqara munasiwet tetqiqat orni térorluqqa qarshi tetqiqat merkizining bashliq Liweining éytishiche bu qétimqi weqe térorluq tüsini alghan urup - chéqish weqesi bolup, buni pilanlighuchi Rabiye Qadir xanim bashchiliqidiki Dunya Uyghur Qurultiyi mish.

Xitay merkiz hokumiti namayishning yüz bérish sewebini özliridin izdimey barliq gunahni “Dunya Uyghur Qurultiyi”gha we Rabiye xanimgha artishqa urunghan. Dunya xelqni bu weqening sewebini choqum tekshürüp éniqlap Uyghur xelqi uchurghan heqsizliqlarni dunya jamaetchilikige élan qilish kérek.

4) Xitay Tor Bétliri Yaman Xewerlerni Tarqatmaqta

Xitayning Tiyanshan torining 7 - ayning 6 - künidiki xewirige we shundaqla merkizi téléwiziye istansining xewirige qarighanda, “Ürümchi 5-iyul weqesi”ge qarita Xitayning barliq axparat wastirliri birdek Uyghur namyishchilarning urup - chéqish we ot quyush adem öltürüshtek qalaymaqanchiliq weqesi peyda qildi dep ténch shekilde namayish qilwatqan Uyghur xelqini topilangchi dep atighan.

Xitay nime üchün Uyghur xelqning bu qétimqi namayishni bundaq ataydu? Bundaq qilishtiki sewep addiy, mölcherlerge qarighanda namayshqa qatnashqan Uyghurlar 10 000 din éshipketken. Dimek mustemlikichi Xitay pütün Uyghur xelqige qarita keng kölemde qanliq qirghinchiliq élip barmaqchi. Xitaylar Uyghur xelqige qarita qanliq qirghinchiliq élip bérish arqiliq Uyghur xelqining yürükini yene bir qétim mujup tashlap, Uyghurlarni menggü bash kötürelmes qiliwetmekchi bolghan. Mana bu Xitay tor betliride Uyghur xelqining ténch shekildiki namayishni nime üchün qanli basturup andin uni toqunushqa aylandurghanliqi we derhal uni xelq alemge bir qétimliq teshkillik pilanliq élip bérilghan urup - chéqish, bulash ot qoyush weqesi dep atighanliqining heqiqiy sewebi.