|
Ürümqi Qirghinchiliqida Ölgenlerning Sani 140 Neperge Yetti
Guang Dong ölkisining Shao Güan shehridiki bir oyunchuq zawutida Sherqiy
Türkistandin mejburi yötkep kélingen 600 neper Uyghurning minglighan Fashist
Xitayning qanliq hujumigha uchrighanliq weqesige naraziliq bildürüsh
meqsiside 7 – ayning 5 – küni Ürümqide élip berilgen Uyghurlarning tenichliq
sheklidiki namayishi Xitay saqchi – eskerliri teripidin wehshilerche qanliq
basturuldi.
Chetel metbuatlirida bu qanliq weqe, < 5 – iyol ürümqi qirghinchiliqi > dep
ataldi.
< Shin hua axbarat agentliqi > teripidin 7 – ayning 6 – küni élan qilinghan
sanliq melumatlarda körsütüliche, hazirgha qeder Ürümqi qirghinchiliqida
ölgenlerning sani 140 neperge, yarilanghanlarning sani 816 neperge yetken.
Namayish jeryanida yene 261 mashina köydürüp tashlanghan, 203 dukan we 14
olturaq öy weyran qilinghan.
Tünögündik etibaren Ürümqide herbiy halet yürgüzülgen bolup, bolupmu < Xin
jiang uniwersiteti > gha tutishidighan yollar pütünley qamal qilinghan.
< Aptonom rayonluq jamaet xewipsizlik nazariti > ning naziri Liu Yaohuaning
bildürishiche, hazirgha qeder kochidin tériwélinghan jeset sani 57 neper
bolup, qalghanlar doxturxanida ölgen.
Liu Yaohua yene, namayishqa bashlamchiliq qilghan yüzligen Uyghurning qolgha
élinghanliqini, < qutratquluq qilghan > 90 neper gumandarning jiddi
axturuluwatqanliqini, qolgha chüshken < gumandarlar > ni soraq qilish üchün
bashqa wilayetlerdin 100 din artuq saqchining yötkep kélingenlikini bayan
qildi.
< Aptonom rayon > ning reyisi Nur Bekri 7 – ayning 6 – küni seherde qilghan
téliwiziye nutqida, Ürümqidiki namayishning, 6 – ayning 26 – küni Shan dong
ölkisining shao güan shehride yüzbergen qanliq weqe sewebidin kélip
chiqqanliqini étirap qildi.
Emma Nur Bekri, Xitay hakimiyitining Ürümqidiki qanliq qirghinchiliqini
yoshurush üchün, tigh uchchini Rabiye Qadir xanimgha we unung rehberligidiki
< Dunya Uyghur Qurultiyi > gha qaratti.
Nur Bekri öz nutqida, atalmish < 3 xil küpchler > ning, 6 – ayning 26 – küni
Shao güande yüzbergen weqedin paydilinip topilang peyda qilishqa
urunghanliqini, Shao güande ölgen ikki neper Uyghurnung jesidining hökümet
teripidin qayturup kélingenlikini, weqedin kéyin, Shan dong ölkisi bilen
birliship diloni tekshürüwatqanliqini tekitligen.
Xitay hökümiti bu qétim Ürümqide élip barghan qirghinchiliqigha, < 5 – iyol
urush, chéqish, bulash weqesi > dep baha berdi.
Tünögündin étibaren Sherqiy Türkistandiki pütün Uyghurche internet torliri
mejburi taqaldi, chetelge ulunidighan téléfun léniyesimu üzüwetildi.
Chetel metbuatlirining xewiride körsütülishiche, yuqarqi reqemler peqetla
deslepki sanliq melumatlar bolup, ölgüchilerning sani yene köpüyüshi mumkin.
Chetel metbuatlirining we xelqaraliq kishilik hoqoq teshkilatlirining < 5 –
iyol Ürümqi qirghinchiliqi > gha bergen deslepki bahasi bolsa, bu hadisining
kélip chiqishigha tamamen Xitay hakimiyitining Uyghurlargha qaratqan
derijidin tashqiri besim we zulum siyasiti sewepchi bolghan bolup, Sherqiy
Türkistan rayoni xélidin berila partilash aldida turghan bombigha aylinip
qalghan idi.
Xitay hakimiyitining Uyghurlargha qaratqan dinsizlashturush, milliy
maaripini Xitaylashturush, mediniy miraslirini weyran qilish, Uyghurlarni
ichki ölkilerge mejburi ishlemchilikke iwetish, < 3 xil küch > digen namda
qanunsiz tutqun qilish, qiynash we öltürüsh … qatarliq siyasetliri weten
ichi we sirtidiki uyghurlarning qattiq naraziliqini qozghap kelgen, netijide
ularning sewrisining teshishigha sewepchi bolghan idi.
Mahiyette bolsa Uyghurlarni Ürümqide kochilargha chiqip namayish qilishqa
mejbur qilghan birdin – bir amil – Xitay hakimiyitining chékidin ashqan
zulum we bésim siyasiti idi.
Emma Xitay hakimiyiti özlirining jinayi qilmishlirini yoshurush üchün, < 5 –
iyol qirghinchiliqi > ni qandaqtur < cheteldiki bölgünchilerning
küshkertishi > ge baghlashqa urunup kelmekte.
|
